Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziye'nin astronomi bölümünün transkripsiyonu ve incelenmesi
Transcription and analysis of the astronomy section of Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziye
- Tez No: 741350
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ORHAN GÜNEŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Astronomi ve Uzay Bilimleri, Bilim ve Teknoloji, Felsefe, Astronomy and Space Sciences, Science and Technology, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Bilim Tarihi, Astronomi Tarihi, Kozmoloji, Gök Mekaniği, Başhoca İshak Efendi, History of Science, History of Astronomy, Cosmology, Celestial Mechanics, Chief Hodja Ishak Efendi
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilim Tarihi ve Felsefesi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 356
Özet
Modern astronomi, milattan önce yaşamış bazı Antik Yunan filozoflarının da savunduğu Güneş merkezli evren modelini tekrar ve daha güçlü bir şekilde ileri süren Kopernik ile başlatılır. Bu yeni astronominin Osmanlı‟ya girişi 17.yüzyılın ortalarından itibaren başlamış ancak konu hakkında sadece özet bilgiler verilmiştir. 1732 yılında İbrahim Müteferrika, tekrar bastığı Kâtip Çelebi‟nin Cihânnümâ isimli coğrafya eserine Fransız filozof Edmund Pourchot‟nun kitabından derlediği kısa bir ek ilave etmiş ve evren modellerini yüzyıl önce bulunan Kepler yasalarından bahsetmeden Descartes‟çı kozmolojiye bağlı kalarak anlatmıştır. 18.yüzyıl boyunca yapılan diğer çeviriler ya tamamen gözlemsel astronomiye dayalı zîcler ya da evren modellerinin Kepler yasalarına dayanmayan felsefi-fiziki anlatımlarıydı. Modern astronomi ile ilgili Osmanlı‟da o güne kadar yazılmış en kapsamlı çalışmalardan biri Başhoca İshak Efendi‟nin 1834 yılında yayınlanan Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziye adlı kitabında yer almaktadır. Kitabın dördüncü cildinde astronomiye geniş yer ayıran İshak Efendi‟nin, Kepler ve Newton yasalarına ve güncel gözlem verilerine dayanarak yazdığı bu eser elimizdeki bilgiler ışığında Osmanlı‟da o güne kadar modern gök mekaniği konusunda yazılmış ilk metindir. Bu çalışmada öncelikle metin latinize edilmiş, ardından bilimsel içerik güncel verilerle kıyaslanarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı Osmanlı astronomi tarihine ufak da olsa bir katkı sağlamaktır.
Özet (Çeviri)
Modern astronomy begins with Copernicus, who again and more strongly put forward the heliocentric model of the universe, which was also advocated by some Ancient Greek philosophers who lived before Christ. The entry of this new astronomy to the Ottoman Empire started from the middle of the 17th century, but only brief informations about the subject was given. In 1732, İbrahim Müteferrika added a short appendix compiled from the book of the French philosopher Edmund Pourchot to Kâtip Çelebi's geography work named Cihânnümâ, which he reprinted, and explained the models of the universe by adhering to Cartesian cosmology without mentioning Kepler's laws found a century ago. Other translations made during the 18th century were either purely observational astronomy based zîcs or philosophical-physical accounts of universe models not based on Kepler's laws. One of the most comprehensive studies of modern astronomy in the Ottoman Empire until that time is in the book of Chief Hodja İshak Efendi, titled Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziye, published in 1834. This work, written by İshak Efendi, who gave a large place to astronomy in the fourth volume of the book, based on Kepler and Newton's laws and current observation data, is the first text written on modern celestial mechanics in the Ottoman Empire as we know. In this study, firstly the text was Latinized and then the scientific content was evaluated by comparing it with current data. The aim of the study is to make a small contribution to the history of Ottoman astronomy.
Benzer Tezler
- Modern Avrupa fiziğinin Osmanlı Devleti'ne geçişi: Başhoca İshak Efendi'nin Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziye'sinde ısı ve elektrik bahisleri
Başlık çevirisi yok
ABDULLAH HARİS TOPRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Bilim ve TeknolojiFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiMedeniyet Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RECEP ŞENTÜRK
- Bostanîzâde Mehmet Tahir Paşa'nın Usûl-i Cebr adlı eseri
Bostanîzâde Mehmet Tahir Pasha his work titled Usûl-i Jabr
SULTAN TEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Bilim ve TeknolojiFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiBilim Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA KAÇAR
- The entrance of modern optics to Ottoman science
Modern optik biliminin Osmanlı bilimine girişi
SENA PEKKENDİR
Yüksek Lisans
İngilizce
2015
Fizik ve Fizik MühendisliğiBoğaziçi ÜniversitesiFizik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET LEVENT KURNAZ
PROF. DR. İHSAN FAZLIOĞLU
- Osmanlılar'da analitik geometri: Hendese-i Halliyye ve Hendese-i Tahlîliyye
Analytical geometry in the Ottomans: Hendese-i Halliyye and Hendese-i Tahlîliyye
SEMİHA BETÜL TAKICAK
- Mecmua-ı Fünun ve Mecmua-ı Ulum dergilerinin medeniyet ve bilim anlayışı
Başlık çevirisi yok
CEMİL AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
1995
Gazetecilikİstanbul ÜniversitesiBilim Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EKMELEDDİN İHSANOĞLU