Atebetü'l-Hakâyık'ın eski Uygur harfli nüshalarının paleografik incelenmesi
Paleographic study of Atebetü'l-Hakâyik's old Uyghur letter copies
- Tez No: 745245
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ FİKRET YILDIRIM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 268
Özet
Atebetü'l-Hakâyık, Edib Ahmed Yüknekî tarafından 12. yüzyılda yazıldığı düşünülen ve Karahanlı Türkçesi dönemi eserlerinden sayılan dinî ve ahlakî bir öğüt kitabıdır. Atebetü'l-Hakâyık'ın günümüzde bilinen beş nüshası bulunmaktadır. Bu nüshalardan Semerkand nüshası yalnız eski Uygur harfleri ile, Ayasofya nüshası eski Uygur ve Arap harfleri ile, Topkapı, Uzunköprü ve Hollanda nüshaları ise yalnız Arap harfleri ile yazılmıştır. Atebetü'l-Hakâyık'tan parçalar barındıran Ankara'da bir mecmua içinde bulunan dizeler eski Uygur ve Arap harfleri ile, Berlin'de Prusya İlimler Akademisinin Türkçe Uygur metinleri arasında bulunan dizeler eski Uygur harfleri ile yazılmıştır. Alī Şīr Nevāyī'nin Nesāyimü'l-Maḥabbe min Şemāyimi'l-Fütüvve adlı eserinde Atebetü'l-Hakâyık'a ait olduğu düşünülen dizeler ise Arap harfleri ile yazılmıştır. Bu tezde Atebetü'l-Hakâyık'ın eski Uygur harfleriyle yazılan Semerkand nüshası, eski Uygur ve Arap harfleriyle yazılan Ayasofya nüshası, Atebetü'l-Hakâyık'tan parçalar barındıran Ankara'da bir mecmua içinde ve Berlin'de Türkçe Uygur metinleri arasında bulunan dizeler incelenmiştir. Nüshalarda karşılaşılan yazı biçimleri paleografik bir çalışma kapsamında ele alınmıştır. Nüshalarda karşılaşılan her harf sözcük içindeki konumuna göre başta, ortada ve sonda biçimleri ile tespit edilmiştir. Bulunan her farklı biçim için farklı kodlar verilmiştir. Her nüsha için ayrı kodlar tablosu oluşturulmuştur. Tablolarda verilen biçimlerin nüsha içinde karşıladıkları sesler ise biçimlerin altında parantez içinde verilmiştir. Oluşturulan kodlara göre eski Uygur harfli satırların kodlama çalışması yapılmıştır. Eski Uygur harfli satırların yanında Ayasofya nüshasının Arap harfli satırları da incelenmiş ve bu Arap harfli her bir farklı biçim için bir kodun verildiği tablo hazırlanmıştır. Hazırlanan kod tablosuna göre Ayasofya nüshasının Arap harfli satırlarının da kodlama çalışması yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
Atebetü'l-Hakâyık is a religious and moral advice book that is thought to be written by Edib Ahmed Yuknekî in the 12th century and is considered one of the works of the Karakhanid Turkish period. There are five copies of Atebetü'l-Hakâyık known today. Of these copies, the Samarkand copy was written with only old Uyghur letters, the Ayasofya [Hagia Sophia] copy was written with old Uyghur and Arabic letters, and the Topkapı, Uzunköprü and Hollanda [Netherland] copies were written only with Arabic letters. The verses found in a magazine in Ankara containing fragments of Atebetü'l-Hakâyık are written in old Uyghur and Arabic letters, and the lines found in the Turkish Uyghur texts of the Prussian Academy of Sciences in Berlin are written in old Uyghur letters. In Alī Şīr Nevāyī's Nesāyimü'l-Maḥabbe min Şemāyimi'l-Fütüvve, the lines thought to belong to Atebetü'l-Hakâyık were written in Arabic letters. In this thesis, the Samarkand copy of Atebetü'l-Hakâyık written in old Uyghur letters, the copy of Ayasofya written in old Uyghur and Arabic letters, the verses found in a magazine in Ankara containing fragments from Atebetü'l-Hakâyık and among the Turkish Uyghur texts in Berlin were studied. The typefaces encountered in the copies were handled within the scope of a paleographic study. Each letter encountered in the copies has been determined according to its position in the word with its beginning, middle and end forms. Different codes are given for each different format found. A separate code table was created for each copy. The sounds that the forms given in the tables correspond to in the copy are given in parentheses under the forms. According to the codes created, the coding work of the old Uyghur lettered lines was carried out. In addition to the old Uyghur lettered lines, the Arabic letters of the Ayasofya copy were also studied and a table was prepared in which a code was given for each different form with these Arabic letters. According to the code table prepared, the Arabic alphabet lines of the Ayasofya copy were also coded.
Benzer Tezler
- Eski Türkçede bilge kavramı
Old Turkish 'bilge' consept
SÜMEYYE KARAKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AKARTÜRK KARAHAN
- Uygur ve Karahanlı Türkçesinde itaat kavramı
The concept of obedience in Uigur and Karakhanid Turkish
HÜSNÜ ÇAĞDAŞ ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENGİN ÇETİN
- Türk düşünce tarihi geçiş dönemi eserlerinde ahlak felsefeleri (Kutadgu Bilig, Atebetü'l-Hakayık, Dîvanu Lugâti't-Türk)
Moral philosophy in the transitional peridod works in the history of Turkish thought (Kutadgu Bilig, Atebetü'l-Hakayık, Dîvanu Lugâti't-Türk)
ERDOĞAN SERDAR ÇALIK
Doktora
Türkçe
2023
FelsefeAtatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HACİ ÖMER ÖZDEN
- Divanu Lügat-İt-Türk ve Budist Uygur metinlerinin sözvarlığı bakımından karşılaştırılması
The Comparison of Divanu Lugat-it-Turk and Buddist Uighur texts in terms of vocabulary
ERSİN TERES
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Eski Çağ Dilleri ve KültürleriYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ZÜHAL KARGI ÖLMEZ
- Atasözlerinin sınıflandırılması ve yapısal özellikleri
Classification of proverbs and their structrural features
MEHMET EMİN TUĞLUK
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
DilbilimDicle ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Öğretmenliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SADETTİN ÖZÇELİK