Nehcü'l-Ferādīs'in metindilbilimsel yapısı (1. Bap)
The text linguistics structure of the Nehcü'l-Ferādīs (1. Chapter)
- Tez No: 746494
- Danışmanlar: PROF. DR. HABİBE YAZICI ERSOY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 552
Özet
20. yüzyılın ortalarından itibaren insanların tek tek cümleler değil, anlamlı bir bütün oluşturan“metinler”aracılığıyla anlaştığı görüşünde birleşen araştırmacılar, yönünü cümleden büyük birimlere çevirmiş ve metinler bilimsel bir alanın konusu olarak incelenmeye başlanmıştır. Metinleri merkezine alarak onları çeşitli ölçütler üzerinden inceleyen bu alan, dilbilimin bir alt dalı olarak gelişim gösteren metindilbilimdir. Metindilbilim, çeşitli araştırmacıların ortaya koyduğu kuramlardan hareketle oluşturulan bağdaşıklık (cohesion) ve tutarlılık (coherence) ölçütleri üzerinden bir metnin metin olma koşullarının incelendiği çalışma alanıdır. Her türlü metni inceleme alanına sokan metindilbilim; metni yapısal, işlevsel ve anlamsal açıdan inceleyerek metin olanı metin olmayandan ayıran özellikleri ortaya koyar. Her metni türe özgü özellikleri üzerinden ele alır. Metnin anlamlı bir bütün olarak algılanmasında etkili olan faktörleri açıklar. Metni meydana getiren dil birimleri arasındaki ilişkileri belirler. Metnin anlamını yalnızca dillbilgisel-sözcüksel düzeyde ele almaz. Metnin anlamlı bir birim olarak algılanmasında metin üretici ile metin çözücünün etkinliğini araştırır. Böylece bir metnin anlamlı ve anlaşılır bir bütün olarak algılanmasında etkili olan tüm unsurları açıklar ve metinleri çok yönlü bir bakış açısıyla ele alır. İşte tüm bu hususiyetler göz önünde bulundurularak bu çalışmada, Türk dil tarihinin en önemli kaynaklarından olan Nehcü'l-Ferādīs'in birinci babı, metindilbilimin metinselllik ölçütleri aracılığıyla incelenmiş ve birinci bapta yer alan on fasıl çok yönlü bir biçimde ele alınmıştır. İncelemeye konu olan Nehcü'l-Ferādīs, Harezm Türkçesinin dil hususiyetlerini açık bir biçimde göstermesi ve sade bir dille yazılmasından dolayı çok çalışılan bir eserdir. Ancak yapılan çalışmalarda esere genellikle tek boyutlu olarak yaklaşılmıştır. Bu çalışma ile Nehcü'l-Ferādīs'in birinci babı, bağdaşıklık ve tutarlılık ölçütleri üzerinden ele alınmış, birinci bapta yer alan fasıllar anlamsal bir bütün oluşturma noktasında çok yönlü bir çözümlemeye tabi tutulmuştur. Bağdaşıklık araçları ile birinci baptaki metinlerin yüzey yapı ilişkileri açıklanmış, tutarlılık araçları ile metnin büyük anlamı üzerinde durulmuştur. Eserin öğretici amaçla yazıldığı göz önünde bulundurularak hem metnin türe özgü nitelikleri ele alınmış hem de metin üretici ve metin çözücünün metnin anlamı üzerindeki etkinliği ortaya koyulmuştur. Sonuç olarak Nehcü'l-Ferādīs'in birinci babında yer alan fasılların hem kendi içinde bağdaşık ve tutarlı olduğu hem de eserin genel amacına uygunluk ve uyumluluk gösterdiği anlaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Since the middle of the 20th century, the researchers, who were united in the view that people agreed with“texts”that formed a meaningful whole, not individual sentences, changed their direction from sentences to larger units, and texts began to be studied as a subject of a scientific field. This field, which focuses on texts and examines them through various criteria, is textlinguistics, which has developed as a sub-branch of linguistics. Textlinguistics is the field of study in which the conditions of a text to be a text are examined through the criteria of cohesion and coherence, which are created based on the theories put forward by various researchers. Textlinguistics, which brings all kinds of texts into the field of its study; reveals the features that distinguish the text from the non-text by examining the text in terms of structural, functional and semantic. It deals with each text through its genre-specific features. It explains the factors that affect the perception of the text as a meaningful whole, determines the relations between the language units that make up the text. It does not consider the meaning of the text only at the lexicogrammatical level, investigates the effectiveness of text generator and text decoder in perceiving the text as a meaningful unit. Thus, it explains all the elements that are effective in perceiving a text as a meaningful and understandable whole and deals with the texts from a versatile perspective. So, considering all these features, in this study, the first chapter of Nehcü'l-Ferādīs, which is one of the most important sources in the history of Turkish language, has been examined through the textuality criteria of textlinguistics and the ten parts in the first chapter have been subjected to a multi-faceted analysis. Nehcü'l-Ferādīs, which is the subject of the study, is a highly studied work that works hard because it clearly shows the language features of Khwarezm Turkish and is written in a plain language. However, studies have generally approached the work as one-dimensional. In this study, the first chapter of Nehcü'l-Ferādīs was handled through the criteria of coherence and consistency, and the parts in the first chapter were analyzed in terms of creating a semantic whole. The coherence tools and the surface structure relations of the texts in the first chapter were explained; coherence tools and the great meaning of the text were emphasized. Considering that the work was written for instructive purposes, both the genre-specific qualities of the text were discussed and the effectiveness of the text generator and the text decoder on the meaning of the text was revealed. As a result, it has been understood that the parts in the first chapter of Nehcü'l-Ferādīs are both coherent and consistent within themselves, as well as showing conformity and compatibility with the general purpose of the work.
Benzer Tezler
- Nehcü'l-Ferâdîs'in söz varlığı açısından incelenmesi
Analysis of Nehcü'l-Ferâdîs in terms of vocabulary
SAMET ÖZEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimKütahya Dumlupınar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLAL AKTAN
- Nehcü'l Ferâdîs'in tematik sözlüğü (İsimler ve fiiller)
The thematic dictionary of Nehcü'l Ferâdîs (Nouns and verbs)
SİRACETTİN KAÇAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimSiirt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YILMAZ AKDEMİR
- Nehcü'l-Ferâdîs'in Harezm Türkçesi ve eski Anadolu Türkçesi dönemlerine ait nüshalarında birleşik fiiller üzerine karşılaştırmalı bir inceleme
A comparative examination on compound verbs in Nehcu'l-Ferâdîs' copies of the Harezm Turkish and old Anatolian Turkish periods
AYŞEGÜL YURDAKUL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimHitit ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EROL KUYMA
- Nehcü'l-Feradis'te birleşik eylemler
Compound verbs in Nehcu'l-Feradis
BÜLENT SAKÇA
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve EdebiyatıMersin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜRRİYET GÖKDAYI