20. yüzyılın ikinci yarısında mimarlık tarih yazımında mimarlık tanımları: Kavramlar, kuramlar, amaçlar
Definitions of architecture in architectural history in the second half of the 20th century: Concepts, theories, objectives
- Tez No: 747643
- Danışmanlar: PROF. DR. UFUK DOĞRUSÖZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bina Bilgisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 190
Özet
Bu tez çalışması, mimarlık eğitiminde karşılaşılan“Mimarlık”sözcüğünün ve dolayısıyla kavramının anlamının/tanımına ilişkin yaklaşım farklarını oluşturan etmenlerin gerekçelerine olan kişisel merak sonucu ortaya çıkmıştır. Tüm mimarlık öğrencileri ve mimarlar aslında bu sorunun en yalın ve kapsayıcı yanıtının kolayca verileceğini zannederek başladıkları yolculukta giderek artan bir ayrışma oluştuğunu gözlemlerler. Bunun yanı sıra mesleki pratiğe atılan tasarımcılar mimarlık eğitimi sırasında hiç karşılaşılmayıp, eğitim sonrasında fark edilen bazı temel mimarlık kavramlarının da bu karmaşıklığı artırması olgusuyla karşılaşırlar. Kavram“netleşeceğine”giderek çoğullaşır yeni bir çok anlamlılığa (polisemi) evrilir. Araştırmamız bu genel sorunun işaret ettiği bir örtük olguya dair meraka dayanır. Aslında soru ve sorun mimarlık kuramcıları, tarihçileri ve felsefecilerin hedefine girmesine karşın iki tavırla göğüslenmiştir; bütünü aşırı indirgemeci bir tanımla yetinmek ya da parçalara ayırarak yanıt vermek. Araştırma bu konuda ve özellikle muğlak sınırlarla ayrıştırılan mimarlık tarihi eğitimi, yazımı, eleştirisi ve kuramı gibi adlarla tanımlanan alt disiplinlerde yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren yoğunlaşan söylemlerde bu tanımların özüne yönelik bir kavram çözümlemesi hedeflemektedir. Ancak tüm söylem dokularının incelenmesi neredeyse olanaksız bir çabaysa da araştırma“tektonik”gibi temel bir kavram-nosyonun, belli başlı dört tanınmış mimarlık tarihçisi/kuramcısında kullanılışını ya da dışlanmasını inceleyerek bir kavramsal farklılık kesiti bulmaya yönelecektir. Ancak söylemler aynı konu etrafında kurgulansa da amaç, araç ve kuramsal farklılıklarından dolayı“ölçülemez-karşılaştırılamaz-”(incommensurable) bir biçimde araştırmacının karşısında konumlanır. Araştırmamız bu amaçla karşılaştırmaya olanak verecek bir ortak“kavram matrisi”oluşturacak, Lakatos'un deyimiyle bir“akılcı rekonstrüksiyon”(rational reconstruction) aracı kurgulayacaktır. Tektonik gibi“architecture”,“architectonique”gibi Yunanca kökenli sözcüklerle anlatılan“Mimarlık”alanındaki bu alt birimin -tektonik- ne denli alıcı bulduğunu, kullanıldığını, oluşturulan paneldeki yazarların ortak okuma ve karşılaştırma tekniği olarak geliştirilen bir kavram haritası-diyagramında karşılaştırarak analitik bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Temelde mimarlık tarihi metinlerinde, mimarlığın tanımına ilişkin kavram araştırması olarak tanımlanabilecek bu araştırma çalışması için, bugünün mimarlık eğitimine etki ettiği düşünülen, önemli mimarlık tarihçilerinin 20. yüzyılın ikinci yarısında üretilmiş mimarlık tarihi metinlerini araştırma nesnesi olarak seçilmiştir. Tektonik kavramının bir (kimyasal deneylerde“revelatör”) ayrıştırıcı görevi gördüğü birinci okuma sonrasındaki belirlemede mimarlık tanımlarındaki ana ögenin, mimarlık tarihi ve kuramı söylemlerinin mimari tasarım eğitiminde“biçim vermeye”dolaylı ya da dolaysız katkı yapma amaçlarına göre belirlendiğidir. Zira tektonik kavramının ilk kullanıcılarından Schinkel'den son kullanıcısı olan Frampton'daki anlamıyla mimarlıkta salt hacim/'morfoloji' 'konformasyon oluşturma'nın ötesinde bir yaklaşımı işaret ettiği kabul edildiğinde“tektonik”kavramından kaçınmanın bir“biçimsel”duyarlılığı öncelediği ortaya çıkar. Buradaki ayrışım, mimarlık tarihçilerinin ve kuramcılarının söylem ve teorilerinin eğitimde öncelediklerinin 'salt bir bilimsel tarih ve teorik okuma' yerine kendilerine yükledikleri 'pedagojik' role göre deformasyonu ortaya çıkarır. Bu yeni yönelimi temel“sav”ana hipotez olarak belirleyerek okumaları ikinci bir çözümlemeden geçirdiğimizde savımızda saptadığımız verilerin ne denli belirleyici olduğu saptanır. Bu metinlerin kavramsal altlığı mimarlık eğitimine yönelik olarak çözümlenmeye çalışılmıştır. Metinlerin kavramsal özünün ayırdına varabilmek için hem metinleri metin üstü bir düzeyde birbirleri ile karşılaştırabileceğimiz hem de kavram farklılıklarını gözetebileceğimiz bir araştırma yöntemine ihtiyaç vardır. Bu amaçla, araştırma çalışmasına özgü geliştirilen söylem çözümlemesi ve kavramsal mimari yöntemi, söylemlerin yazar, okuyucu, semantik makro alan, tema, metinler arası ilişkiler, kavramsal çerçeve gibi operatörlerini belirlemek için kullanılmıştır. Mimarlık tarih yazımı üzerine yapılan paralel okumalarda, bu çalışma kapsamında çözümlenen tarih metinlerinin, 20. yüzyıl mimarlık tarih yazımının tartışmalı taraflarına sahip olduklarını keşfettik. Bu sebeple öngörülen,“mimarlık tarih yazımının mimarlık eğitimine paralel olarak ve ondan etkilenerek geliştiği”savı bu çalışmanın sonucunda genel çerçeveyi tarif eden sav olarak kristalleşmiştir. Bu genel savı geçerli kılan gerekçeler de ortaya çıkarılmıştır. Kanıtlanan bu gerekçeler kısaca şu şekilde özetlenebilir. Araştırma konusu mimarlık tarihçilerinin çalışmaları, tarihçilerin mimar, eleştirmen, eğitimci, tarihçi, gazeteci kimlikleri sebebiyle nesnel bir tarih yerine almaşık bir karakterdedir. Aynı zamanda tarih, eğitsel söylem, kuram ve doktrin özelliklerini ve yöntemlerini barındırırlar. Bugüne ait bir tavrı öğütlerler ve tarihe bugüne ait bir tavır geliştirme amacıyla bakarlar. Hepsi modernizmden bahsetseler de farklı temalar etrafında konuşurlar. Mimarlık tanımları, bir iki ortak kavram dışında birbirlerinden tamamen ayrılmıştır. Bu araştırma çalışması, 'tektonik' kavramını metinlere bakmak için bir ayrım operatörü olarak kullanır. Tüm mimarlık tarihi metinlerine, mimarlığı tanımlamak için kullandıkları temel kavramları çözümlemek için bakar. Bu açıdan bakıldığında tektonik kavramının etrafında ve ayrıştırıcı potansiyeliyle oluşan yüzey katmanların alt katmanlarında ve en derin katmanda söylemlerin ayrıştırıcı unsurunun mimarlığın tarih, kuram, eğitsel söylem ve doktrin kavramlarının ayrıştırılmadığı heterojen ve heteroklit amaç ve araçlar olduğunun izleri bulgulanmıştır.
Özet (Çeviri)
This thesis has emerged as a result of personal curiosity about the reasons of the factors that make up the differences in approach regarding the meaning/definition of the word“Architecture”encountered in architectural education. All architecture students and architects observe that there is an increasing separation in the journey that they started by thinking that the simplest and most comprehensive answer to this question would be given easily. In addition, designers who embark on professional practice encounter the fact that some basic architectural concepts, which were never encountered during architectural education and realized after education, increase this complexity. Rather than“clarification”, the concept gradually becomes plural and evolves into a new polysemy. Our research is based on curiosity about an implicit phenomenon pointed out by this general question. In fact, although the question and the problem were targeted by architectural theorists, historians and philosophers, they were confronted with two attitudes; to be content with an overreductive definition of the whole or to respond by breaking it up into parts. The research aims at a conceptual analysis of the essence of these definitions in the discourses that have intensified since the second half of the twentieth century, especially in the sub-disciplines defined by names such as architectural history, education, writing, criticism and theory, which are separated by ambiguous borders. However, even though examining all discourse textures is an almost impossible effort, the research will focus on finding a cross-section of conceptual difference by examining the use or exclusion of a basic concept-notion such as“tectonic”in four prominent architectural historians/theorists. However, although the discourses are built around the same subject, they are positioned in front of the researcher in an“incommensurable”way due to their purpose, means and theoretical differences. For this purpose, our research will create a common“concept matrix”that will allow comparison, and construct a“rational reconstruction”tool, as Lakatos puts it. We can reach an analytical conclusion by comparing it in a concept map-diagram developed as a common reading and comparison technique of the authors in the panel, how much this sub-unit in the field of“Architecture”-tectonic-, which is described with Greek words such as“architecture”,“architectonique”, finds and is used, tried to be reached. For this research study, which can basically be defined as a concept research on the definition of architecture in architectural history texts, the architectural history texts produced in the second half of the 20th century by important architectural historians, which are thought to have an impact on today's architectural education, were chosen as the research object. In the determination after the first reading, in which the concept of tectonic acts as a separator (“revelator”in chemical experiments), the main element in the definitions of architecture is that the discourses of architectural history and theory are determined according to the aims of contributing directly or indirectly to“forming”in architectural design education. Because when it is accepted that the concept of tectonic refers to an approach beyond mere volume/'morphology' in architecture, as in Frampton, who is the last user of Schinkel, one of the first users of the concept, it turns out that avoiding the concept of“tectonic”precedes a“formal”sensitivity. The distinction here reveals the deformation according to the 'pedagogical' role that the discourses and theories of architectural historians and theorists attribute to themselves, rather than 'only a scientific history and theoretical reading'. When we identify this new orientation as the main hypothesis and pass the readings through a second analysis, it is determined how decisive the data we determined in our argument are. The conceptual basis of these texts has been tried to be analyzed for architectural education. In order to be able to discern the conceptual essence of the texts, there is a need for a research method in which we can both compare the texts with each other at a supratextual level and observe the conceptual differences. For this purpose, the discourse analysis and conceptual architecture method developed specifically for the research study were used to determine the operators of discourses such as author, reader, semantic macro domain, theme, intertextual relations, and conceptual framework. In parallel readings on architectural historiography, we discovered that the historical texts analyzed in this study have controversial aspects of 20th century architectural historiography. For this reason, the claim that“architectural historiography develops in parallel with and influenced by architectural education”has crystallized as the argument describing the general framework as a result of this study. The reasons that make this general argument valid have also been revealed. These justifications can be briefly summarized as follows. The studies of architectural historians, which are the subject of research, have an alternate character rather than an objective history due to their identities as architects, critics, educators, historians and journalists. They also embody the features and methods of history, educational discourse, theory and doctrine. They advise a present-day attitude and look to history with the aim of developing a present-day attitude. Although they all talk about modernism, they talk around different themes. Definitions of architecture are completely separated from each other, except for a couple of common concepts. This research work uses the concept of 'tectonic' as a discrimination operator for looking at texts. It looks at all architectural history texts to analyze the basic concepts they use to describe architecture. From this point of view, traces of heterogeneous and heteroclite purposes and tools were found in which the concepts of history, theory, educational discourse and doctrine of architecture are not differentiated as the separating element of the discourses in the lower layers and the deepest layer of the surface layers formed around the concept of tectonic and with its disintegrating potential.
Benzer Tezler
- Türkiye'deki kentsel dönüşüm alanlarına yönelik bilişim teknolojilerine dayalı katılımcı tasarım modeli önerisi
An ict-based participatory design model proposal for urban transformation areas in Turkey
AHMET GÜN
Doktora
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YÜKSEL DEMİR
PROF. DR. BURAK PAK
- Sakarya government house and the transformation of the city center during the second half of the 20th century
Sakarya hükümet konağı ve 20. yüzyılın ikinci yarısında şehir merkezinin dönüşümü
NİLAY ÖZKAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TOMRİS ELVAN ALTAN
- Kadıköy Moda semtinin tarihi ve kentsel sit olarak tanımlanması ve korunması için öneriler
Identification of Moda district as historic and urban heritage site and conservation proposals
TANLA ATUN ATLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP ERES ÖZDOĞAN
- Galata Voyvoda Hanı koruma projesi
Conservation project of Voyvoda Han in Galata
ZEYNEP YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SAKİNE YILDIZ SALMAN