Üretici dilbilgisi çerçevesinde Türkçenin dilbilgisi konularına eleştirel bir yaklaşım
A critical survey to Turkish grammar in the framework of generative grammar
- Tez No: 748391
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA SİNAN KAÇALİN, DOÇ. DR. MURAT ÖZGEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Eğitim ve Öğretim, Linguistics, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 160
Özet
Geleneksel alanyazında Türkiye Türkçesinin dilbilgisine yönelik yapılan çalışmaların zihinsel dilbilgisi ve evrensel dilbilgisi bulgularından uzak, kuralcı bilgilerle dolu olduğu, dilbilgisinin bilişsel yönlerinin göz ardı edildiği ve bu nedenle betimlemelerin kapsamlı olmadığı görülmektedir. Çünkü biçimbilim yaklaşımı, biçimbirimleri tek başına belirtmek için yeterlidir, ancak bu yaklaşım sözdizimsel görünümleri göz ardı eder. Bu nedenle, Türkçenin dilbilgisinin bilişimsel yönlerini açıklamak için bu çalışmada yetinmeci sözdizimsel yaklaşım tercih edilmiştir. Bilindiği üzere bir yandan hem sözlükbirimleri türetme hem de dilbilgisel yapıları oluşturmanın Türkçede biçim aracılığıyla sözlükbirim düzleminde gerçekleşmesi birincil sorundur. Öte yandan ontolojik açıdan geleneksel kuralcılığın anlambilimi kullanarak sözcük türlerinin farklılıklarını betimlemesi, tümcelerde görülen önemli sözdizimsel olguları göz ardı etmektedir. Bu yüzden, biz sözlükbirimsel kategorileri, onların görünür ayırt edici esas dilbilgisel özelliklerine göre değerlendirdik ve aynı anda onların sözcük türleri olarak sahiplendikleri dağılımsal özellikler yerine esas özelliklerini açıkladık. Bunu takiben, sözlükbirimleri tümcelerde gösterilen ayırt edici temel dilbilgisel özellikleriyle incelemek bu tezin ilk hedefidir, çünkü tümcede gözlemlenen her soru sözdizimde yeterince açıklanmalıdır. Bu koşulda, bu çalışmada sözlükbirimlerin biçimsel özelliklerinin yerine tümcede gözlemlenen sözdizimsel ve anlambilimsel özelliklerine odaklandık. Sözlükbilimsel bakış açısının ötesinde, salt sözdizim bakımından, tümcenin çizgisinin altında yatan öbeksel görünümler ve öbek birleşiminde sözdizimsel işlemler ile sözdizimsel kısıtlamalar aracılığıyla, Türkçenin genel yapısal özellikleri gözlemlenmektedir. Böylece Türkçenin dilbilgisine yönelik uygulanan yaklaşımın kapsamlı olmasıyla birlikte eski sorunlara yenilikçi ve yararlı bakış açısı da getirilmektedir. Buna ilaveten, geleneksel alanyazında ek olarak adlandırlan kategoriler, öbeksel görünümde gösterdikleri biçim-sözdizimsel özellikleri veya üretim aşamasında denetimlenecek özelliklere göre değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, tümceye bağımsızlık kazandıran tasarlayıcı unsurlara dikkat edildiğinde Türkçede bazı işaretleyici öğeler çekimbirim olmayıp tümcenin oluşma aşamalarında denetimlenen özellikler olarak değerlendirilebilir. Bu nedenle, en son, deneysel bir bakış açısıyla tümleyici öbeğini, tümcenin çizgisel hâlini talep edip şekillendiren tümcesel işlev kategorisini yorumlayarak açıklamaya çalıştık. Sonuç olarak tümcesel işlev kategorileri Z-aşamasında denetimlenecek özelliklerden değildir. Bu yaklaşım düşey olması bakımından yetinmeci sözdizimde tercih edilen dikey yaklaşımdan farklıdır.
Özet (Çeviri)
It is observed that the cognitive and universal aspects of grammars are ignored in traditional literature of Turkish grammar, and thus the descriptions are far from elegancy. Because morphological approaches are adequate to specify the morphemes in isolation but still leave the syntactic aspects aside. Therefore, to explain the creativity of grammar, we applied the minimalist syntactic approach to illustrate the computational aspects of Turkish grammar. Apparently, on the one hand, the first problem is that both lexeme derivation and structure construction are realized on the surfaces of lexemes in Turkish. On the other hand, traditional prescriptivism depicts the differences between the parts of speech, which indicates its ignorance of the significant syntactic instances observed via sentences. Hence, we examined the lexical categories in sentences by virtue of their overt distinctively essential grammatical features from a lexical semantic perspective, and accounted for the essential properties of lexical categories rather than their distributive features described as parts of speech. Subsequently, under the premise that the problem existing in syntactic aspects must be accounted for with syntactic theories, the syntactic and semantic properties of lexical categories, instead of their paradigmatic derivation, are considered primarily in this thesis. Apart from lexicological concerns, from a narrow syntactic perspective, Turkish general syntactic constructions become intelligible through the observation of the phrasal constructions underlying the sentential linearity and the syntactic process with relative constraints observed during phrase merging. Thus, in light of the comprehensive minimalist approaches applied in this study, innovative and useful perspectives are brought to the old problems. Additionally, the categories generally depicted as suffixes in traditional literature are evaluated by virtue of their morphosyntactic properties appearing in the phrasal structures or their features to be checked during the derivative cycles of sentences. Under this circumstance, with the constructive syntactic features that obligate the structural independence of sentences being considered, some suffixes, being as markers rather than INFL can be interpreted as cyclic features during sentence derivation. Thus, at last, we tried to explain the complementizer phrase from an experimental aspect to value the sentential categories that require and build the linear representation of a sentence, which are also separate from the features to be checked in the T-cycle. This approach is different from the bottom-up model demonstrated in Minimalist Syntax in terms of its top-down model.
Benzer Tezler
- Dilbilim açısından Çince ve Türkçenin sözdizimsel karşılaştırması
Syntactic comparison of Chinese and Turkish in terms of linguistics
ONUR SEVAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Doğu Dilleri ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜRHAN KİRİLEN
- A study on nouns and nominal projections in Turkish
Türkçe'de adlar ve adsıl yansımalar üzerine bir çalışma
YILMAZ YALDIR
Yüksek Lisans
İngilizce
1999
Türk Dili ve EdebiyatıMersin Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. MUSTAFA AKSAN
- Mimarlıkta yapı ve yapım teknolojileri (MYYT) eğitimine yönelik bir yaklaşım ve eğitim materyali önerisi: Detayın üretici dönüşümsel dilbilgisi
Proposal for an approach and instructional material for the education of construction technologies in architecture (CTA): Transformational generative grammar of detail
HÜLYA NUR KIZILYAPRAK
Doktora
Türkçe
2020
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET CEM ALTUN
- Türkiye Türkçesinde oldurganlık çatı eklerinin işlevleri ve görünümleri
Functions and aspects of causative voice in Turkish
ŞELALE ATASOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DİLEK ERENOĞLU ATAİZİ
- Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde dilbilimsel artıklık ve uzatıma ilişkin öğrenicilerin farkındalık düzeyleri
Learners' awareness levels of linguistic redundancy and pleonasm in teaching Turkish as a foreign language
SEDA DEMİR
Doktora
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimSakarya ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALPASLAN OKUR