Türkçede Arsène Lupın çevirileri üzerine betimleyici bir çalışma
A descriptive translation study on Arsène Lupin translations in Turkish
- Tez No: 750280
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE BANU KARADAĞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Batı Dilleri ve Edebiyatı, Western Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Polisiye Edebiyat Çevirisi, Yeniden Çeviri, Arsène Lupin Serisi, Terceme, Telif, Crime Fiction Translation, Retranslation, Arsène Lupin Series, Terceme, Telif
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Diller ve Kültürlerarası Çeviribilim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 289
Özet
Bu tezde Fransız yazar Maurice Leblanc'ın kaleme aldığı Arsène Lupin serisinin 1908-1928 yılları arasında Osmanlı Türkçesindeki çevirileri, yeniden çevirileri ve yerli örnekleri çağdaş çeviribilim yaklaşımları temelinde incelenmiştir. Türkçeye çevirisi en çok yapılan polisiye romanlar arasında yer alan söz konusu serinin hem çevirilerinin yapılması hem de yerli örneklerinin üretilmesi yoluyla Türk kültür ve edebiyat dizgesinde polisiye romanın oluşumuna ve gelişimine kaynaklık ettiği gözlemlenmiştir. Polisiye roman türünün Türk kültür ve edebiyat dizgesine çeviri yoluyla girdiği bilinmektedir. Özellikle, II. Meşrutiyet'in ilanından sonraki dönemde Türk okurunu polisiye edebiyata alıştırmak amacıyla Batı'dan yoğun bir şekilde polisiye roman çevirileri yapıldığı görülmektedir. Bu kapsamda değerlendirilen Arsène Lupin serisi içinde yer alan Arsène Lupin, Gentleman Cambiroleur adlı eserin bahsi geçen dönemde Osmanlı Türkçesine yapılmış beş farklı çevirisi bulunmaktadır. Söz konusu kaynak metnin, Fazlı Necip (1325) [1909], Osman Vefik (1325) [1909], Süleyman Tevfik (1333) [1917], Mustafa Remzi (1341) [1925] ve Hasan Bedreddin (1926)'e ait çevirileri çalışmanın araştırma nesnesini oluşturmaktadır. Anılan çeviriler, çeviri tarihimize ışık tutabilmek adına alıntılanan metin-içi ve metin-dışı öge örnekleriyle“yeniden çeviri”(“retranslation”) kavramı çerçevesinde irdelenmiştir. II. Meşrutiyet'in ilanından sonraki dönemde hem Türk okurunu polisiye edebiyata yaklaştırmak hem de yerli bir polisiye edebiyat oluşturmak adına Batı'daki kahramanlardan esinlenerek yerli kahramanlar yaratma sürecine girildiği bilinmektedir. Bu noktada yazarlarımızın örnek aldıkları Batılı kahramanlara Türklere özgü yerli unsurlar ekleyerek kendi polisiye kahramanlarını yarattıkları gözlemlenmektedir. Söz konusu eserlerin, Türk kültür ve edebiyat dizgesinde telif olarak sunulmalarına rağmen Batılı örneklerine benzerlikleri açısından özgün-çeviri tartışmalarının odağında yer aldıkları görülmektedir. Bu bağlamda Arsène Lupin'in yerli örnekleri olarak kabul edilen E. Âli ve Süleyman Sûdî'nin kaleme aldığı Gece Kuşları, Hüseyin Nadir'in yazdığı Fakabasmaz Zihni'nin Sergüzeştleri, Peyami Safa'nın Cingöz Recai serileri ve son olarak İskender Fahrettin Sertelli'ye ait İstanbul'un Arsen Lüpen'i Elegeçmez Kadri serileri özgün-çeviri odağında tartışmaya açılmıştır. Tezde, Arsène Lupin serisinin hem çevirileri hem de yerli örnekleri aracılığıyla Türk kültür ve edebiyat dizgesini şekillendirmedeki rolü Itamar Even-Zohar'ın çoğuldizge kuramı çerçevesinde, Arsène Lupin serisi özelinde başlatılan tartışma aracılığıyla çeviri etkinliğinin kültür ve edebiyat dizgesindeki şekillendirici rolünün vurgulanması amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
In this doctoral thesis, the translations, re-translations and local examples in Ottoman Turkish of the French author Maurice Leblanc's Arsène Lupin series between the years 1908-1928 were examined on the basis of contemporary translation studies approaches. It is observed that the aforementioned series, which is among the most translated detective novels into Turkish, has been a source for the formation and development of detective novels in the Turkish culture and literature system both by its translations and local examples. It is known that the detective novel genre was introduced into the Turkish literature through translations. In particular, it is seen that many European detective novels were translated to make the Turkish reader familiar with the genre in the aftermath of the Second Constitutional Era. There are five different translations into Ottoman Turkish in the aforementioned period of Arsène Lupin, Gentleman Cambiroleur which is included in the Arsène Lupin series examined in this context. Turkish translations of the source text by Fazlı Necip (1325) [1909], Osman Vefik (1325) [1909], Süleyman Tevfik (1333) [1917], Mustafa Remzi (1341) [1925] and Hasan Bedreddin (1926) form the primary texts of the study. These texts are examined through the translation studies concept,“retranslation”, with intra-textual and paratextual citations to shed light on the Turkish translation history. In the aftermath of the Second Constitutional Era, a process of creating local novel heroes starts by taking inspirations from European examples to both bring the Turkish reader closer to detective fiction genre and to produce local detective novels. At this point, it is observed that Turkish writers create their detective heroes by adding Turk-specific cultural elements to the Western ones they take as examples. Although the texts in question are presented as original works of the Turkish literature, it is seen that they are at the center of the original-translation discussions in terms of their similarities to the European examples. In this context, Gece Kuşları written by E. Âli and Süleyman Sûdî, Adventures of Fakabasmaz Zihni by Hüseyin Nadir, Cingöz Recai Series by Peyami Safa and İstanbul's Arsen Lüpen Elegeçmez Kadri by İskender Fahrettin Sertelli which are accepted as local exemples of Arsène Lupin are discussed in the focus of original-translation. In the doctoral thesis, the role of the Arsène Lupin series in shaping the Turkish cultural and literary system, both through its translations and local examples, is examined within the framework of Itamar Even-Zohar's polysystem theory. Through the discussion on the Arsène Lupin series, it is aimed to emphasize the shaping role of translation activity in cultural and literary systems.
Benzer Tezler
- Analyse sémantique et phonétique des emprunts du Français AU Trc
Fransızcadan Türkçeye geçen aktarma sözcüklerin anlamsal ve sesçil (Fonetik) çözümlemesi
ZEYNEP SEZA YILMAZ
Yüksek Lisans
Fransızca
2019
DilbilimGalatasaray ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. SADETTİN OSMAN SENEMOĞLU
- An Analysis of complaints in terms of politeness in Turkish
Türkçede şikayetlerin kibarlık bağlamında incelenmesi
SUHAN AKINCI
Yüksek Lisans
İngilizce
1999
DilbilimHacettepe Üniversitesiİngiliz Dilbilimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NALAN BÜYÜKKANTARCIOĞLU
- Türkçede ol- fiili
The verb ol- in Turkish
MEHMET UZUN
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUNA YÜCEOL ÖZEZEN
- The semantics of the nominalizer –(y)iş: Dimensions of factivity and manner
-(y)ış adlaştırıcısının anlambilimsel yapısı: Olgusallık ve tarz boyutları
EKİNSU ÖZKAZANÇ
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
DilbilimOrta Doğu Teknik ÜniversitesiBilişsel Bilim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UMUT ÖZGE
- Türkçede katkısız eylem yapıları
Light verb constructions in Turkish
MERVE KARGALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PAŞA YAVUZARSLAN