Firmaların türev ürün kullanım düzeyleri ile finansal başarısızlık durumlarının belirlenmesine yönelik Bist 100 endeksi'nde bir araştırma
A research in Bist 100 index on determination of derivatives usage levels and financial failure of companies
- Tez No: 751083
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSTAFA MORTAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 223
Özet
Uluslararası çeşitli ekonomik ve politik belirsizliklerin yaşanması, işletmeler için birçok finansal riski de beraberinde getirmiştir. Küreselleşen ekonomilerde olduğu gibi Türkiye ekonomisi de yapısında birçok risk barındırmaktadır. İşletmeler geleceğe yönelik kararlar alabilmek için mevcut durumu analiz edip geçmiş performansını değerlendirirken finansal riskleri de göz önünde bulundurmalıdırlar. Bu bağlamda işletmeler için türev ürünler, risk yönetimi açısından önemli bir yere sahiptir. . Finansal risklerden korunmak için geliştirilen türev ürünler, çeşitli ekonomik ve politik belirsizliklerin gelecekte meydana getireceği fiyat dalgalanmalarını azaltmakta ve piyasa mekanizmasının iyi bir şekilde işlemesini sağlamaktadır. Türev ürünler, özellikle faiz riski ve döviz kuru riskinden korunmak ya da faiz riski ve döviz kuru riskinin meydana getireceği etkiyi en aza indirmek amacıyla kullanılmaktadır. Uluslararası ticaret yapan firmalar, döviz kuru riskinin etkisini minimize etmenin yanı sıra hasılatlarını arttırmak ve özellikle döviz kurundan kambiyo kârı elde ederek gelirlerini arttırmak amacıyla türev ürünlerden faydalanmaktadır. . Çalışmada, 2016 yılında yaşanan ve Türkiye ekonomisi de dâhil tüm dünyayı etkileyen finansal sıkıntı/kriz, küresel sermaye akışındaki değişiklikler, faiz oranlarındaki yükseliş ve kur riskindeki hızlı artış gibi sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Bu bağlamda, 2016–2021 yıllarında, Türkiye ekonomisi üzerindeki etkisini tespit etmek için araştırmaya konu firmaların, finansal başarısızlık durumlarının analiz edilmesi ve türev ürün kullanımı ile başarısızlık riski arasındaki ilişkinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, BİST-100 endeksindeki operasyonel ve finansal anlamda farklı karakteristik özellikler gösteren banka, sigorta şirketi ve holdinglerin ile finansal olmayan firmalar çıkartılmıştır. 2016-2021 dönemine ait 6 yıllık verisi elde edilen 59 firmanın riskten korunma aracı olarak türev ürün kullanım düzeyi ve finansal durumu belirlendikten sonra, türev ürün kullanımının finansal başarısızlık riski arasındaki ilişki düzeyi ortaya konulmaya çalışmıştır. Firmaların başarısızlık riskini tespit edilmesinde finansal başarısızlık tahminlerinde yaygın bir şekilde kullanılan ve oldukça başarılı olan muhasebe temelli Altman Z-Skor modeli kullanılmıştır. Analizde kullanılan veriler firmaların internet sayfalarından, faaliyet raporlarından ve Kamuyu Aydınlatma Platformu'ndan elde edilmiştir. Öncelikli olarak araştırmaya konu firmaların yıllar itibariyle türev ürün varlıkları ve türev ürün yükümlülükleri belirlenmiştir. Ayrıca araştırmaya konu firmaların finansal verilerinden faydalanılarak Altman Z modelinde kullanılacak finansal oranlar hesaplanmış olup, hesaplanan finansal oranlardan hareketle firmaların yıllar itibariyle Altman Z-Skor'ları tespit edilmiştir. Son aşamada ise, hesaplanan ve elde edilen veriler SPSS paket programına girildikten sonra analiz edilerek yıllar itibariyle tablo haline getirilip yorumlanmıştır. Buna göre türev ürün kullanımının, finansal başarısızlık üzerinde doğrudan bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir. Yıllar itibariyle türev ürün kullanan firmaların sayıca artış gösterdiği; 2016 ve 2017 yılında 55 firma arasından 30'unun, 2018 yılında 57 firma arasından 31'inin, 2019 yılında 57 firma arasından 35'inin, 2020 yılında 58 firma arasından 35'inin ve 2021 yılında 56 firma arasından 33'ünün faaliyetlerinde türev ürünlere yer verdiği tespit edilmiştir. Buna ek olarak bazı firmaların kullandığı türev ürün miktarında azalış görülse de genel itibariyle türev ürün miktarı yıllara göre artan bir seyir göstermekte ve türev ürün kullanımı arttıkça Z-Skor değerinin de arttığı görülmektedir. Ayrıca, Altman Z-Skor modeline göre; başarısızlık ve iflasın gerçekleşme olasılığının yüksek olduğu kırmızı bölgede yer alan firmalar ile başarısızlık ve iflasın olası görülmediği yeşil bölgede yer alan firmaların, sayıca birbirine yakın olduğu görülmüştür. Başarısızlık riskinin belirsiz olduğu gri bölgede bulunan firmaların ise sayıca daha az olduğu tespit edilmiştir. Z-Skor sonucuna göre başarılı ve başarısız firmaları birbirinden ayıran en büyük faktör, X5 (Toplam Satışlar / Aktifler Toplamı) değişkenidir. İşletme yönetimi, satışların düşmesine neden olacak döviz kuru, faiz oranı, likidite riski gibi çeşitli finansal risklere karşı türev ürün kullanarak satışlarını arttırabilecek ve başarıya ulaşabilecektir.
Özet (Çeviri)
The experience of various international economic and political uncertainties has brought with it many financial risks for businesses. As in globalizing economies, the Turkish economy also carries many risks in its structure. In order to make decisions for the future, businesses must consider financial risks while analysing the current situation and evaluating their past performance. In this context, derivative products have an important place in terms of risk management for businesses. Derivatives developed to hedge financial risks reduce the price fluctuations that various economic and political uncertainties will cause in the future and ensure that the market mechanism functions well. Derivatives products are used to hedge against interest rate risk and exchange rate risk or to minimize the impact of these risks. In addition to minimizing the impact of exchange rate risk, companies engaged in international trade benefit from derivative products in order to increase their revenues and especially to increase their income by obtaining foreign exchange profit from the exchange rate. In the study, the results such as the financial distress/crisis experienced in 2016 and affecting the whole world, including the Turkish economy, changes in the global capital flow, the rise in interest rates and the rapid increase in the exchange rate risk were revealed. In this context, in order to determine the impact on the Turkish economy in 2016-2021, it is aimed to analyze the financial failure situations of the companies subject to the research and to determine the relationship between the use of derivatives and the risk of failure. In the study, banks, insurance companies, holdings and non-financial companies with different operational and financial characteristics in the BIST-100 index were excluded. After determining the level and financial status of the use of derivatives as a hedging tool of 59 companies whose 6-year data for the period 2016-2021 were obtained, the level of relationship between the use of derivatives and the risk of financial failure was tried to be revealed. The accounting-based Altman Z-Score model, which is widely used in financial failure estimations and is quite successful, was used to determine the failure risk of companies. The data used in the analysis were obtained from the companies' websites, annual reports and the Public Disclosure Platform. First of all, the derivative product assets and derivative product liabilities of the companies subject to the research were determined over the years. In addition, the financial ratios to be used in the Altman Z model were calculated by using the financial data of the companies subject to the research, and the Altman Z-Scores of the companies were determined over the years, based on the calculated financial ratios. In the final stage, the calculated and obtained data were analyzed after entering the SPSS package program and turned into tables and interpreted over the years. Accordingly, it has been determined that the use of derivative products does not have a direct effect on financial failure. Over the years, the number of companies using derivative products has increased; It was determined that 30 out of 55 companies in 2016 and 2017, 31 out of 57 companies in 2018, 35 out of 57 companies in 2019, 35 out of 58 companies in 2020 and 33 out of 56 companies in 2021 included derivative products in their activities. In addition, although there is a decrease in the amount of derivative products used by some companies, the amount of derivative products in general shows an increasing trend over the years and it is seen that the Z-Score value increases as the use of derivative products increases. Also, according to the Altman Z-Score model; it has been observed that the firms in the red zone, where the probability of failure and bankruptcy is high, and the firms in the green zone, where failure and bankruptcy are unlikely, are close in number. It has been determined that the number of firms in the gray zone, where the risk of failure is uncertain, is less. According to the Z-Score result, the biggest factor distinguishing between successful and unsuccessful firms is the variable X5 (Total Sales / Total Assets). Business management will be able to increase sales and achieve success by using derivative products against various financial risks such as exchange rate, interest rate, liquidity risk that will cause a decrease in sales.
Benzer Tezler
- Borsa İstanbul imalat sanayi sektörüne kayıtlı firmaların finansal risk yönetimlerinde türev ürün kullanımı ve belirleyicileri
Derivative usage and determinants in financial risk management of registered corporations in Borsa İstanbul manufacturing sector
CENGİZ GÜÇVER
Doktora
Türkçe
2018
Bankacılıkİstanbul Ticaret ÜniversitesiBankacılık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERKAN ÇANKAYA
- Türk bankacılık sektöründe türev ürün kullanımı
Turkish banking sector and derivative product use
BÜŞRA MELİSA AŞIKOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
BankacılıkBaşkent ÜniversitesiMuhasebe ve Finansal Yönetim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZGE SEZGİN ALP
- Dış ticaret işletmelerinin finansal türev ürün kullanımlarının firma performansı üzerindeki etkileri: Marmara Bölgesi araştırması
The effects of foreign trade enterprises's financial derivatives product usage on the performance of the company: A research on Marmara Region
ÖMER OĞUZ POLAT
- İşletmelerde türev ürün kullanımını açıklayan modellerin karşılaştırılması üzerine bir araştırma
A research on comparizon of models explaining the use of derivatives instruments in businesses
BÜŞRA GÜVEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MaliyeMarmara Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET NURİ İNEL
- Does derivative usage affect firm-level risk?
Türev ürün kullanımı firma riskini etkiler mi?
YÜSRA KÜÇÜKBAHÇIVAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2008
İşletmeİhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ASLIHAN ALTAY SALİH