Türkçede gramerleşme: Gramerleşmiş zarf-fiiller
Grammaticalization in Turkish: Grammaticalized converbs
- Tez No: 752842
- Danışmanlar: PROF. DR. İBRAHİM AHMET AYDEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 110
Özet
Bu çalışma Türkçede gramerleşmiş zarf-fiilli yapıları eşzamanlı olarak betimleyen ve bu yapıları işlevsellik temelinde sınıflandıran bir çalışmadır. Türkçede basit biçimbirimlerce (-(y)Ip, -(y)ArAk gibi) olduğu kadar daha karmaşık yapılı işaretleyicilerle (-DIğIndA gibi) oluşturulan zarf-fiil yapılar söz dizimsel olarak üst cümleye bağlanır ve bu üst cümleye zaman, sebep, karşıtlık, durum gibi anlamlar yükler. Türkçenin öge sıralaması gereği genel olarak zarf-fiilli yan cümle temel cümlenin önünde bulunur ve altasıralı olarak temel cümleye bağlanır. Bu şekilde belirteç ve bağlayıcılık görevinin yanı sıra gramerleşerek ekleşik fiil yapıları (asıl fiil+zarf-fiil eki+yardımcı fiil) ve göre, olarak gibi sontakı da oluşturmaktadır. Gramerleşme sözlük birimlerin gramatikal birimlere, gramatikal birimlerin ise farklı dilsel birimlere dönüşmesidir. Bu dönüşüm gerçekleşirken birim fonolojik, semantik, morfolojik ve söz dizimsel değişim veya kayıplar gibi bazı süreçlerden geçer. Bu çalışmada farklı türlerdeki metinlerin (hikaye, roman, gazete yazıları vb.) taranmasıyla Türkçede gramerleşmiş zarf-fiilli yapılar tespit edilerek eşzamanlı olarak betimlenmiştir. Çalışmada Lehmann'ın Thought on Grammaticalization (2002) adlı çalışması model alınarak Türkçede bulunan zarf-fiilli yapılar fonolojik, semantik, morfolojik ve söz dizimsel açıdan irdelenmiştir. Gramerleşme süreçlerinden geçerek sontakılaşmış zarf-fiilli yapılar, bitimli cümleyi diğer bitimli cümleye bağlayarak bağlayıcıya dönüşmüş zarf-fiilli yapılar ve ekleşik fiil yapıları haline dönüşmüş olan zarf-fiilli yapılar betimlenmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada gramerleşmiş zarf-fiilli yapılar alt gruplara ayrılarak incelenmiştir ve bu çalışmanın dilbilime ve Türkolojiye önemli bir katkısının olacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
This study is a study that simultaneously describes grammaticalized converbs structures in Turkish and classifies these structures in synchronic terms. In Turkish converbs structures formed with simple morphemes (such as -(y)Ip, -(y)ArAk) as well as with more complex markers (such as –DIğIndA) are syntactically linked to the upper sentence and assign meanings such as time, reason, opposition, and situation to this upper sentence. In general, converb subordinate clauses are in front of the main clause and are connected to the main clause as suborders, due to the element order of Turkish. In this way, in addition to the indicator and binding function, it also creates the attached verb structures (main verb + adverb-verb suffix + auxiliary verb). Grammaticalization is the transformation of lexical units into grammatical units and grammatical units into different grammatical units. While this transformation takes place, the unit goes through some processes such as phonetic, semantic, morphological and syntactic changes or losses. In this study, converbs structures formed by grammatical suffixes in Turkish are described simultaneously by scanning different types of texts (story, novel, newspaper articles, etc.). In this study, based on Lehmann's work called Thought on Grammaticalization, the converb structures have been examined in terms of phonetics, semantics, morphology and syntactic. Converbs structures that have become suffixed by going through the grammatical processes, converbs structures that have turned into linkers by connecting the finite sentence to other finite sentence and converbs structures that have turned into descriptive verb structures have been determined. Therefore, in this study, grammatical converbs structures have been examined by dividing them into subgroups and it is thought that this study will make an important contribution to linguistics and Turkology.
Benzer Tezler
- Türkçede birleşik ekler
Compound suffixes in Turkic
ESRA GÜL KESKİN
Doktora
Türkçe
2017
DilbilimPamukkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NERGİS BİRAY
- Eski Türkçede bol- fiili üzerine bir araştırma
A research on the verb bol- in Old Turkic
GİZEM KUNDURACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DilbilimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CAN ÖZGÜR
- Türk dilinde erki edatı (Tarihsel karşılaştırmalı bir inceleme)
The preposition erki as an example of grammaticalization in historical Turkish language
DUYGU SELÇUK
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıDicle ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FARUK GÖKÇE
- Eski Türkçede sayılar
Numbers in old Turkish
SELİN ŞENAYSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERRUH AĞCA
- Çağdaş Türk lehçelerinde yardımcı fiiller
The auxiliary verbs in the modern Turkish dialects
SERTAN ALİBEKİROĞLU
Doktora
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHAT ÜSTÜNER