TBMM Arzuhal Encümeni kararları ışığında vatandaşların devletten beklenti, talep ve şikâyetleri (1925-1931)
Citizens' expectations, requests and complaints from the state in the light of the decisions of the Arzuhal Council of the Grand National Assembly of Türkiye (1925-1931)
- Tez No: 761434
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ HAYRÜNİSA ALP
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Siyasal Bilimler, Tarih, Türk İnkılap Tarihi, Political Science, History, History of Turkish Revolution
- Anahtar Kelimeler: Dilekçe Hakkı, Arzuhal, TBMM Arzuhal Encümeni, Talepler, Şikayetler, Right to Petition, Petition, Parliamentary Petitions Committee, Demands, Complaints
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 169
Özet
Temel insan haklarından biri olan dilekçe hakkı, tarihi süreç içerisinde yönetenler ile yönetilenler arasındaki ilişkinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Yönetilenler, yönetenlere beklenti, talep ve şikayetlerini çeşitli yollarla iletme ihtiyacı hissetmiştir. Bu ihtiyacın bir tezahürü olarak da devlet mekanizması içinde çeşitli başvuru mercileri ortaya çıkmıştır. Bu merciler bazen bir hükümdarın sarayı, bazen de de bir meclis olmuştur. Osmanlı tarihinde dilekçe hakkı anayasal bir hak olarak ilk defa 1876 Anayasası'nda yer almış, daha sonraki dönemlerde de anayasal bir hak olarak varlığını sürdürmüştür. Halk talep ve şikayetlerini iletmek için Ayan ve Mebusan Meclislerine arzuhal verme hakkına sahip olmuştur. TBMM açıldıktan sonra da ilk çalışmalara başlayan encümenlerden biri Arzuhal Encümeni olmuş ve halktan gelen arzuhalleri değerlendirip karara bağlamıştır. Bu durum Cumhuriyet'in ilanından sonraki dönemde de devam etmiş ve 1925 yılından itibaren Arzuhal Encümeni kararları her cumartesi yayınlanmaya başlamıştır. Bu çalışmada 1925-1931 yılları arasında Arzuhal Encümeni kararları üzerinden halkın TBMM nezdinde devletten beklenti, talep ve şikayetleri tespit edilmiş ve dönem içinde en çok öne çıkan konu başlıkları incelenmiştir. İncelediğimiz dönemde askerî nitelikli arzuhallerde konu olarak heyet-i mahsusalar ve istiklal madalyası talebi ön plana çıkmaktadır. Sosyal ve ekonomik nitelikli arzuhallerde çoğunlukla vergilerden şikâyet edilmiş, zaman zaman da çeşitli nedenlerle devletten finansal yardım istenmiştir. Eğitim başlığında ise okullardan kaydı silinen öğrencilerden gelen şikayetlerin yanı sıra bazı vatandaşların yaşadıkları yerlere okul açılması talebini içeren arzuhaller ön plana çıkmıştır. Bürokrasi ve idari işlemlerle ile ilgili arzuhallerde genellikle emeklilik, ikramiye, eksik yatan maaş ve harcırahlardan şikayet edilmiştir. Bunların yanında haksız yere işten çıkarılma veya uygun bir vazifeye tayin gibi konular da öne çıkan başlıklar arasındadır. Yargı ile ilgili arzuhallerde ise ana konular, hakimler ve mahkemelerden şikâyet, yeniden yargılama ve af talebi ile barolarla ilgili şikayetlerden oluşmaktadır.
Özet (Çeviri)
The right to petition, which is one of the basic human rights, has emerged as a result of the relationship between the rulers and the ruled in the historical process. The governed felt the need to convey their expectations, demands and complaints to the rulers in various ways. As a result of this need, various application authorities have emerged within the state mechanism. These authorities were sometimes the palace of a ruler and sometimes a parliament. The right to petition was included in the 1876 Constitution for the first time as a constitutional right in Ottoman history, and it continued to exist as a constitutional right in the following periods. The people had the right to submit petitions to the Ayan and Deputies assemblies to convey their demands and complaints. Arzuhal Committee was one of the first committees that started to work after the opening of the Grand National Assembly of Turkey and evaluated the petitions coming from the people. This situation continued in the period after the proclamation of the Republic, and since 1925, the decisions of the Arzuhal Committee began to be published every Saturday. In this study, the expectations, demands and complaints of the people from the state before the Turkish Grand National Assembly through the decisions of the Arzuhal Committee between 1925 and 1931 were analyzed and the most prominent topics in the period were selected. In the period we examined, special commissions and the demand for the medal of independence come to the fore in military requests. In social and economic requests, complaints were mostly made about taxes, and financial aid was requested from the state from time to time for various reasons. In the title of education, in addition to the complaints from the students whose registrations have been deleted from the schools, the requests of some citizens to open schools in the places where they live came to the fore. In requests regarding bureaucracy and administrative procedures, complaints were generally made about pensions, bonuses, underpaid salaries and allowances. In addition to these, issues such as unfair dismissal or assignment to an appropriate position are among the prominent topics. In judicial petitions, the main issues consist of complaints from judges and courts, requests for retrial and amnesty, and complaints about bar associations.
Benzer Tezler
- I., II. ve III. dönem Kayseri milletvekilleri ve siyasî faaliyetleri
Duri̇ng the first, seceond and third term members of parliament of Kayseri̇ and their political activities
ZEMZEM YÜCETÜRK
- Muş milletvekilleri ve TBMM faaliyetleri (1920-1960)
Muş members of parliament and TBMM activities (1920-1960)
BİLAL BOZKURT
- 1939-1960 arasında Malatya milletvekilleri ve meclis faaliyetleri
Malatya nationals and assembly activities between 1939-1960
MEHMET ALİ GÜVEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Siyasal BilimlerYeditepe ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN BEYOĞLU
- TBMM çalışmalarında Danışma Kurulunun yeri ve etkinliği
Board of Spokepersons' place and effectiveness in Grand National Assembly of Turkey
BAHADIR YEŞİLIRMAK
- I. Meclis dönemi İcra Vekiller Heyeti'nin faaliyetleri ve siyasal rejim değişikliğine etkisi (1920-1923)
The activities of the first Grand National Assembly's council of ministers and its impacts on the change political regime (1920-1923)
BÜŞRA YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Tarihİstanbul Aydın ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET HAKAN ÖZÇELİK