Geri Dön

Eski Anadolu Türkçesinde dolaylılık kategorisi

Indirectivity category in old Anatolian Turkish

PDF İndir

  1. Tez No: 763724
  2. Yazar: CANAN BAŞ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. İBRAHİM TAŞ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 78

Özet

Dolaylılık (indirectivity) kategorisi dilbilimde ifade edilen bilginin elde edildiği kaynakların gramatikal olarak işaretlenmesi esasına dayanan kanıtsallık (evidentiality) kategorisinin bir alt kolu olarak tanımlanmaktadır. Kanıtsallık kategorisinin görevi konuşurun ifade ettiği bilgiye hangi yolla ulaştığını işaretlemektir. Kanıtsallık doğrudan (dolaysız) ve dolaylı olarak iki şekilde gerçekleşir. Türkçede kanıtsallık kategorisi, bilginin dolaylı yollardan elde edildiğine göndermede bulunan dolaylılık (indirectivity) olarak öne çıkmaktadır. Dolaylılık kategorisi, konuşurun olayın katılımcısı ya da şahidi olmadığı yahut katılımcısı olup sonradan fark ettiği durumları kapsamaktadır. Konuşur, bu durumda eylem gerçekleştikten sonra devreye girmektedir. Daha kapsamlı olan ve dolaylılık kategorisini de içerisine alan kanıtsallık kategorisi ise, bilginin kaynağı ile ilgilenen gramer kategorisidir. Dünya dillerinde bilgi kaynağının işaretlenmesinde farklılıklar bulunmaktadır. Kimi diller bilginin hangi dolaylı yollardan ifade edildiğini morfolojik olarak işaretlerken kimi diller leksik-sentaktik olarak işaretlemektedirler. Türk dillerinde bilginin kaynağı eski dönemlerden itibaren morfolojik olarak güçlü bir şekilde ifade edilmektedir. Bunun yanı sıra leksik-sentaktik olarak da desteklenebilmektedir. Bu çalışmada, Eski Anadolu Türkçesinde dolaylılık kategorisi Şeyyâd Hamza'nın Yusuf ve Zeliha'sı, Şeyhî'nin Hüsrev ü Şirin'i ve Mes'ûd bin Ahmed'in Süheyl ü Nevbahar'ı özelinde incelenmiştir. Eski Anadolu Türkçesinde dolaylı bilgi türünün işaretlenmesinde hangi eklerin, hangi durumlarda tercih edildiği tespit edilmiş ve hangi pragmatik anlamların ortaya çıktığı yorumlanarak dolaylılık kategorisi incelenen örneklerden hareketle değerlendirilmiştir.

Özet (Çeviri)

Indirectivity is the immediate sub-branch of the evidentiality category, which is based on the grammatical marking of the origin of the referred information in linguistics. The function of the evidentiality category is to mark the way of the speaker to access the information he/she expresses. Evidentiality takes place in two ways: directly and indirectly. The evidentiality category in Turkish comes in the form of indirectivity, which refers to getting information through indirect ways. The indirectivity category refers to any situation where the speaker is not included in or witnesses the event or the speaker notices the case later on though he/she is included in. In this case, the speaker gets involved after the action is finished. The evidentiality category, which is more comprehensive and includes the indirectivity category as well, is the grammar category that deals with the origin of information. World languages have differences in marking the origin of information. Whereas some languages mark the indirective way of information morphologically, some mark it lexically and syntactically. Turkic languages have had a powerful way of expressing the origin of information morphologically since ancient times, however it may be supported lexically and syntactically, as well. In this study, the indirectivity category in Old Anatolian Turkish was examined focusing on three works, namely, Yusuf ve Zeliha, Hüsrev ü Şirin, and Süheyl ü Nevbahar. The suffixes used to mark the indirective kind of information and the circumstances under which they were used in Old Anatolian Turkish were determined, the pragmatic meanings that showed up were commented on, and the indirectivity category was evaluated on the grounds of the reviewed examples.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    89759

    Eski Anadolu Türkçesinde fiillerin tasnifi

    The Classification of old Anatolian Turkish verbs

    SÜLEYMAN BOZDAĞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1999

    Türk Dili ve EdebiyatıAfyon Kocatepe Üniversitesi

    Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. GÜRER GÜLSEVİN

  2. Tez No

    768468

    Eski Anadolu Türkçesinde bağlaç işlevli birimler

    Connective function units in Anatolian Turkish

    EMRE ERDEM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. NİGAR OTURAKÇI ORBAY

  3. Tez No

    469251

    Eski Anadolu Türkçesinde epistemik kiplik: Kısas-ı Enbiya örneği

    Epistemic modality in old Anatolian Turkish: The case of Kısas-i Enbiya

    MELİKE ÜZÜM

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    DilbilimHacettepe Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NURETTİN DEMİR

  4. Tez No

    348188

    Eski Anadolu Türkçesinde soru cümlelerinin edimbilimsel işlevleri

    Pragmatic functions of questions in the old Anatolian Turkish

    SUZAN HELVACI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Türk Dili ve EdebiyatıGazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. GÜLCAN ÇOLAK BOSTANCI

  5. Tez No

    743831

    Eski Anadolu Türkçesinde seri fiil yapıları

    Serial verb constructions in Old Anatolian Turkish

    ABDULLAH ÇİĞİL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DilbilimNevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ERKAN HİRİK

Geri Dön