Afet sonrası geçici barınma amacıyla kullanılacak kamusal yapıların seçimi için bir model: Geçici İşlevsel dönüşüm (adaptive reuse)

A model for selection of public structures to be used for post-disaster temporary sheltering purposes: Temporary adaptive reuse

PDF İndir

Tez No: 764853
Yazar: AYŞE ESRA İDEMEN
Danışmanlar: PROF. DR. SİNAN MERT ŞENER
Tez Türü: Doktora
Konular: Mimarlık, Architecture
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2022
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 294

Özet

Afet,“bir toplumun veya topluluğun işleyişini ciddi biçimde bozan ve kendi kaynaklarını kullanarak baş edebilme kapasitesinin üzerinde bir can kaybı, maddi, ekonomik veya çevresel kayba neden olan ani ve yıkıcı bir olay”dır. Bir afet sonrası meydana gelebilecek en önemli ve en büyük toplumsal hasarlardan biri de barınma ve konut sorunudur. Bu anlamda, afet sonrası devlet eliyle gerçekleşen müdahale stratejilerine bakıldığında, bu sorunun çözümü, genellikle hızlı ve esnek barınma çözümlerine (çadır kentler, kamplar, prefabrikler vb.) dayanmaktadır. Bununla birlikte, afet mağdurlarının acil barınma ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılan çeşitli çözüm modelleri arasında mevcut binaların geçici“İşlevsel Dönüşümü”de (İng. adaptive reuse, AR), hem düşük maliyetli hem de pratik bir çözüm olarak değerlendirilebilir. İlgili literatürde, mevcut yapıların toplu barınma amaçlı işlevsel dönüşümü, bir“geçici yerleşke”seçeneği veya tipolojisi olarak da adlandırılabilecek“kolektif merkezler”kategorisi altında sınıflandırılmaktadır. Türkiye Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı'nın (AFAD) Aralık 2013 yılında yayınlanan Türkiye Afet Müdahale Planı'nda (TAMP Bölüm 1.8 Varsayımlar)“yiyecek, içecek, giyecek, barınma ve benzeri acil yardım ihtiyaçlarının belirlenmesinde ve temininde acil yardım süresinin 15 günden daha fazla olabileceği”varsayımı yapılmaktadır. Bu anlamda, afet sonrası normal yaşama geçiş sürecinin kısaltılmasına ve barınma konusunda devlet ve sivil toplum kuruluşlarının yükünün hafifletilmesine katkıda bulunabilecek çözümlerin araştırılması önem kazanmaktadır. Bu öngörü ile bu çalışmada AFAD tarafından İstanbul il sınırları dışında kurulması planlanan konteyner kent ve çadır kent çözümlerine ek olarak, yapılaşmış şehir dokusu içindeki alternatif barınma kaynaklarının da kullanılabilirlik potansiyelinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Afet hallerinde pek çok acil durum işlevine ihtiyaç duyulmakla birlikte, karar vericiler için hızlı, ekonomik ve sürdürülebilir bir çözüm olarak özellikle geçici barınma işlevi ve yapılarda geçici işlevsel dönüşüm (İng. temporary adaptive reuse) konusu ele alınmıştır. İşlevsel dönüşüm mimaride“tarihsel olarak önemli binaları yıkımdan korumak için bir yöntem”olarak adlandırılırken, gayrimenkul alanında“bir arazi veya yapı için yeni bir kullanım bulmak adına kapasitesini, işlevini ve performansını değiştirmek için bakımın ötesinde ve üzerinde herhangi bir işlem”olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda geçici bir süre için toplu barınma merkezi olarak hizmet verecek binalara yapılacak ve afetzedelerin yararına, olası riskleri azaltmaya veya ortadan kaldırmaya yönelik herhangi bir müdahale, işlevsel dönüşüm ile yeniden kullanım altında sınıflandırılabilir. Afet halinde okullar, kışlalar, toplum merkezleri, belediye hizmet binaları, spor salonları, oteller, depolar, kullanılmış fabrikalar gibi mevcut yapılar acil durumda afetzedeleri bir arada barındırmak üzere kullanılacak birer seçenek olarak düşünülebilir. Bununla birlikte, bu gibi yapıların afet sonrası kullanıma uygunlukları tam olarak açıklığa kavuşmuş değildir. Bu alanda farklı kırılgan gruplara odaklanan AFAD, 2015 yılından bu yana kamu ve özel sektör yapılarına yönelik çeşitli çalışmalar yapıyor olsa da, bu yapıları sistematik olarak değerlendirecek kapsamlı bir bina değerlendirme modeli yalnız Türkiye'de değil, dünyada da mevcut değildir. Bu noktadan hareketle, bu çalışmada, Türkiye ve benzer afet riski altındaki ülkelerde de uygulanabilecek, pratik faydaları olması muhtemel“Geçici işlevsel dönüşüm potansiyeli (ARP) değerlendirme modeli”için bir çerçeve önerilmektedir. Afet sonrası yerinden olmuş kitleleri barındırmak için hızlı kararlar almak zorunda olan karar mercilerinin, sadece afet sonrasında değil aynı zamanda afet öncesi afete hazırlık aşamasında da böyle bir işlevsel dönüşüm modeli uygulamasından yararlanması muhtemeldir. Bu uzun vadeli süreçte mimarlara da önemli görevler düşmektedir. Bu tez çalışmasının birinci bölümünde çalışmanın amacı, yöntemi ve yapılan literatür çalışması üzerinde durulmuş; ikinci ve üçüncü bölümde, çalışma kapsamında gayrimenkul sektöründe kullanılan kar amaçlı geliştirilen uluslararası bina değerleme modelleri ile kamu yararı gözeten afet literatürü ve toplu barınma ile ilişkilendirilebilecek ilgili standartlar incelenmiş; dördüncü bölümde ölçütler ortaya konmuş, veto ölçütleri belirlenmiş; Çok kriterli karar verme (ÇKKV) yöntemlerinden AHP tanıtılarak, bu kriterlerin nasıl ağırlıklandırılabileceği üzerinde durulmuş; saha değerlendirme formları oluşturulmuş, modelin test edilmesi amacı ile barınma amaçlı kullanılabilecek 2 eğitim yapısı bu formlar aracılığı ile değerlendirilmiş; beşinci ve son bölümde karar vericiler için önerilen modelin kullanımı ve alt süreçlerine dair bir akış şeması tanıtılmış, modelin okul binalarına uygulanması neticesinde elde edilen bulgular ortaya konmuş ve sonuçlar tartışılmıştır. Bu çalışma ile afet öncesi süreçte yapıların acil ve geçici barınma halinde avantaj ve dezavantajlarının ortaya konması, varsa yapısal problemlerinin önceden belirlenmesi, muhtemel risklerin azaltılması ve bertaraf edilmesi hedeflenmiştir. Barınma problemi üzerinden kamu yapılarının afete cevap verebilirliğinin (resilience) artırılmasına dair bir model ve yöntem önerilmiş, normları ve yönetmelikleri esas alan değerlendirme kriterlerine dayalı tasarım yaklaşımı ve uygun yer seçimi ile kırılgan grupların maruz kalabileceği risklerin azaltılabileceğinin mümkün olduğunu ortaya koyan aydınlatıcı sonuçlar alınmıştır. Çalışma bulguları, okul, spor salonu, kültür merkezi, cami gibi çeşitli kamu yapılarının, bir afet veya acil durumda da kullanmaya elverişli esneklikte tasarlanmasını mümkün kılacak mevzuat değişikliklerine gidilmesi ve mevzuat içeriklerinin bu amaçla gözden geçirilmesi gerektiğine işaret etmektedir. Çalışma kapsamında ele alınan kriterler ve model önerisi, gerek afet sonrası barınma amaçlı hizmet vermesi planlanan mevcut binaların dönüştürülmesi, gerekse afet endişesi güden yeni tasarlanacak binalar için kolaylayıcı ve belirleyici bir bakış açısı sunmaktadır. Önerilen model, gelecekte kapsamlı bir proje dâhilinde geliştirilerek, çeşitli dijital araçlar aracılığı ile sivil toplum kuruluşları ve afet hallerinde yetkili karar verici mercilerin kullanabileceği bir veri tabanı, bir ara yüz ve uygulama ile bütünleştirilmek suretiyle daha erişilebilir ve yaygın kullanılır bir araç haline gelebilir. Bina değerlendirmelerinin disiplinler arası bir uğraş kapsamında uzmanlarca gerçekleştirilmesi gerekliliği, ilgili meslek alanlarından uzman yetiştirmek ve istihdam yaratmak adına da dolaylı bir fayda sağlayabilir. Bu çalışmanın hem ulusal hem de uluslararası düzeyde, afet öncesi ve afet sonrası süreçlerde, afete hazırlık ve afete cevap verebilirlik kapasitesinin güçlendirilmesine önemli katkıları olacağı umulmaktadır.

Özet (Çeviri)

A disaster is a“sudden, calamitous event that seriously disrupts the functioning of a community or society and causes human, material, and economic or environmental losses that exceed the community's or society's ability to cope using its own resources.”One of the most important and major social damages that can arise in the wake of a disaster is the problem of providing shelter for the masses after a disaster. In this sense, common post-disaster governmental intervention strategies for emergency and temporary sheltering problems are usually based on fast and flexible solutions such as tents, camps, prefabricated units, etc. However, as an additional strategy, this study proposes that the temporary“Adaptive Reuse”of existing buildings among various solution models used to meet the emergency accommodation needs of disaster victims can be considered both a low-cost and practical solution. In the relevant literature, the adaptive reuse of existing structures for this purpose is classified under the category of“collective centres”as a“transitional settlement”option or typology. Turkish Disaster and Emergency Management Authority's (AFAD), Turkey Disaster Response Plan (Section 1.8 Assumptions) published in December 2013, presumes that“food, drink, clothing, shelter and the determination of other emergency needs and providing emergency assistance, may take a period of 15 days and even maybe more”. During and after this transition period,“adaptive reuse”is proposed as a fast, economical and sustainable support solution model for decision-makers, especially in the field of sheltering, in order to alleviate the burden of state and non-governmental organizations. Despite the need for many emergency functions in disaster situations, this study focuses only on the provision of temporary sheltering and temporary adaptive reuse. In this sense, in addition to container city and tent city solutions planned to be established by AFAD (and Kızılay) outside the provincial borders of Istanbul, it is aimed to evaluate the usability potential of alternative sheltering resources within the structured urban fabric. Adaptive Reuse (AR) is called 'a method to protect historically important buildings from demolition' in architecture, while in the real estate sector 'any process beyond and above maintenance to change its capacity, function and performance to find a new use for a land or structure'. In this sense, any interventions that may be temporarily implemented on buildings projected to be used as collective centres, and which may reduce or eliminate possible risks for the benefit of victims may be classified under adaptive reuse. As existing structures, public buildings or facilities such as schools, barracks, community centres, municipal buildings, sports halls, hotels, warehouses, used factories and unfinished buildings can be considered as alternatives to accommodate disaster victims in case of emergencies. However, the appropriateness of the use of these structures after disasters in Turkey has not been fully clarified. In this sense, although AFAD carries on its studies on this particular area by focusing on different vulnerable groups and by including both public and private sector structures, a comprehensive model to systematically assess the suitability of these buildings is not available in the relevant literature. At this point, this study proposes the framework of a 'temporary adaptive reuse potential (ARP) evaluation model' which can be applied in countries under similar disaster risks like Turkey and which may have probable noticeable benefits. Decision makers, who have to make quick decisions to accommodate the post-disaster displaced masses, are likely to benefit from implementing such a model in the long term, not only after the disaster but also during the pre-disaster disaster preparedness phase. During these phases, architects may play a key role by undertaking various responsibilities. In the first part of this thesis, the aim and methodology of the study, as well as the literature research, are discussed; In the second and third parts of the study, international -the profit-driven- assessment/evaluation models used in the real estate sector and related standards that can be associated with disaster literature -common wellbeing focused- and collective sheltering are examined; in the fourth part, the criteria have been set out, veto criteria were identified; AHP, one of the MCDM methods, was introduced as a suggestion on how these criteria could be weighted; assessment forms have been generated, and 2 public structures to be used for temporary sheltering purposes for testing the model were evaluated through these forms; in the fifth and final section, a guideline explaining how to use the model is presented for decision-makers and a flowchart of the sub-processes is shown. The findings obtained from the application of the model to school buildings are presented and the results are discussed. This thesis study aims: to reveal the advantages and disadvantages of the buildings being used in case of emergency conditions as temporary shelters; to determine the structural problems in advance and to reduce and eliminate the possible risks associated with the building and/or the environment. Over the post-disaster sheltering problem, a model and a method were proposed for increasing the (resilience or) response capacity of public buildings against post-disaster conditions. Enlightening results have been obtained showing that it is possible to reduce the risks that vulnerable groups may be exposed to, with a correct design approach, taking the necessary security measures and choosing the right location. The findings of the study indicate that the existing regulations regarding various public structures such as schools, sports halls, cultural centres and mosques should be revised so that they can be designed for use in emergencies or disasters. such a multi-purpose use as well as sustainable and flexible design. These parameters are applicable not only for the adaptive reuse approach but also for any design typology. The proposed model can be upgraded within a comprehensive project in the future and can be made more accessible and widely used by integrating a database, an interface and an application that can be used by decision-makers, governmental authorities, local authorities and NGOs in case of disasters through various digital tools. In this case, the necessity of conducting building assessments through experts within the scope of an interdisciplinary effort, may also provide an indirect benefit in terms of training experts from relevant occupational fields and creating employment opportunities. Throughout the development stage of the proposed model: Initially, all relevant and unrelated criteria obtained from a quick literature review including publications and studies in the real estate sector and disaster area are extensively listed, then grouped under common headings. Subsequently, those criteria which were not related to collective centres (such as space requirements for agriculture and animal husbandry, fire strips, etc.) were filtered through a disaster perspective. In the first step, a simplified list of 118 criteria was obtained under 5 main headings and 22 sub-headings. The criteria are then reviewed and prioritized by AFAD experts. This list, which was evaluated by AFAD, was expanded with the in-depth literature review in the process of the thesis study and finally a list of 156 criteria under 5 main titles and 23 sub-titles was obtained. Subsequently, based on the final criteria list, the“Pre-assessment Form”,“Site Selection Form”and“Architectural Assessment Form”have been generated, which enable the assessment of buildings according to certain threshold values. The forms consist of 115 questions which are given under 15 sub-titles. However, the technical, financial and user-related forms were excluded from the scope of the study due to the fact that these titles are the focus of disciplines other than architecture and partially they are unpredictable in the pre-disaster stage. Besides the criteria list and assessment forms, the other important outputs of this study are an extended list of minimum humanitarian standards in the event of disaster gathered from literature research on collective centres, and an architectural program for buildings intended to be used as collective centres. These two outputs derived from the thesis study were used as guidance in architectural studio studies at the university level, where, the existing conditions of the building and possible design interventions have been discussed with students throughout 2 semesters. The assessments can guide to determine the framework of a database that is anticipated to be created in the future and be an effective way to communicate with decision-makers to raise awareness of the public structures' failures in case of emergency uses. More assessments can contribute to the creation of an up-to-date database of the public structures to be used as post-disaster shelters. Future work can be expanded to include not only the public but also private structures where different typologies are examined. From these typological studies, emergency-use transformation (adaptive reuse) design templates can be developed for each building type. At the end of the study, it also introduced for decision-makers a flow chart summarising the use of such a model step by step; in order to track where, when and which documents, experts/manpower and tools will be needed. This flowchart also redefines the roles of experts not limited to architects, engineers and urban planners, in the disaster management cycle. Ultimately, it is hoped that the approach proposed in this study will have a significant contribution both to national and international disaster preparedness efforts and to increase resilience in disasters.

Benzer Tezler

Tez No
864402
Deprem sonrası kullanıma yönelik modüler konut tasarımı önerisi
Modular housing design proposal for use after an earthquake
EZGİ GİZEM GÖKDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mimarlık Başkent Üniversitesi
İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RIZA FATİH MENDİLCİOĞLU
Tez No
747386
Türkiye'de farklı bölgelerde uygulanan deprem sonrası geçici konut sistemlerini değerlendirme yaklaşımı
Approach to evaluation of temporary housing systems after earthquake in different regions in Turkey
BETÜL KAVAKLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlık Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SAVAŞ EKİNCİ
Tez No
725084
Bütünleşik afet yönetiminde ortopedik engelli bireylerin afet deneyimi ve öğrenilmiş dersler
Disaster experience of orthopedically disabled individuals in integrated disaster administration and lessons learned
SEVDA DEMİRÖZ YILDIRIM
Doktora
Türkçe
2022
Eğitim ve Öğretim Dokuz Eylül Üniversitesi
Afet Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZERRİN TOPRAK KARAMAN
Tez No
714468
Post-disaster temporary housing alternatives for enhanced structural, constructional, and architectural performances
Yapısal, yapım ve mimari performansları iyileştirilmiş afet sonrası geçici konut alternatifleri
AZİN SHAHKAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Mimarlık İstanbul Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OĞUZ CEM ÇELİK
Tez No
637010
İstanbul'da deprem sonrası toplanma alanlarının kapasitelerinin ve erişilebilirliklerinin CBS yardımıyla analizi ve değerlendirilmesi
Analysis and evaluation of capacity and accessibility ofafter earthquake assembly areas in istanbul by GIS
ELİF NİSA ÖZKILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Jeodezi ve Fotogrametri İstanbul Teknik Üniversitesi
Geomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HİMMET KARAMAN

Geri Dön