Roma İmparatorluğu'nda Maniheizm (MS III. - VI. yüzyıllar)
Manichaeism in the Roman Empire (III. - VI. centuries AD)
- Tez No: 767514
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA BIYIK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Tarih, Religion, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hitit Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 215
Özet
Bu araştırmada, milattan sonra üçüncü yüzyılda ortaya çıkışıyla birlikte Mezopotamya'dan başlayarak Roma İmparatorluğu sınırları içerisinde Batı dünyasına yayılan Maniheizm'in, Roma coğrafyasında geçirdiği tarihsel süreç ve bu sürece etki eden dinî-siyasî faktörler incelenmiştir. Maniheizm üzerine yapılan araştırmalar kapsamında iki farklı disiplini birbirine bağlayan bu araştırma, bir yandan Maniheizm'in Roma İmparatorluğu'ndaki tarihini ve erken dönem Hıristiyan geleneğiyle olan etkileşimini inceleyerek Dinler Tarihi araştırmalarına, diğer yandan dönemin dinî atmosferinin anlaşılmasına yönelik yeni bakış açıları ortaya koyarak Roma Tarihi üzerine yapılacak geç antikçağ araştırmalarına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bu amaca uygun olarak araştırmaya yönelik bulgular ele alınırken deskriptif yöntem, klasik tarih ve karşılaştırmalı tarih metotları ile antik metinlerde yer alan bilgilerin tarihsel bir perspektif içerisinde doğru şekilde yorumlanmasına imkân veren metinsel içerik analizi yöntemi kullanılmış; ayrıca fenomenolojik yöntemin aşamalarından biri olan empatik yaklaşım metoduna başvurulmuştur. Araştırmanın temel problemini, Maniheizm'in Roma coğrafyasına ne zaman ve hangi yollarla girdiği, imparatorluk sınırları içerisinde hangi bölgelere kadar ulaştığı, toplum üzerinde ne düzeyde etkili olduğu ve Roma İmparatorluğu'na oldukça hızlı giriş yapan bu dinî geleneğin, yine benzer bir hızla bu topraklardaki etkisini kaybedişinin hangi etmenlere bağlı olarak gerçekleştiği hususları oluşturmaktadır. Bu bağlamda araştırmanın birinci bölümünde öncelikle Maniheizm'in ortaya çıkışı, bu sırada Roma İmparatorluğu'nun içinde bulunduğu siyasi, sosyo-kültürel, ekonomik ve dinî durum ile Maniheist geleneğin Roma topraklarına yayılmasını sağlayan misyon anlayışı incelenmiş, ardından Maniheist misyonerlerin hangi yolları kullanarak Roma coğrafyasına girdiği ve bu coğrafyada hangi bölgelere kadar ulaştığı konusu ele alınmıştır. İkinci ve üçüncü bölümlerde ise Maniheizm'in hangi etmenlere bağlı olarak Roma topraklarındaki ivmesini kaybettiği hususuna değinilmiştir. Bu etkenlerden ilkini, Hıristiyan din adamlarının Maniheizm karşıtı mücadelesi; ikincisini ise Roma imparatorlarının Maniheizm'e yönelik izlediği siyaset oluşturmaktadır. Buna dayanarak ikinci bölümde Hıristiyan kilisesinin Maniheistlere karşı verdikleri mücadele ile onlara karşı çıkma gerekçeleri tartışılmış; üçüncü bölümde ise İmparator Diocletianus'tan (285-305) Iustinianus'a (527-565) kadar geçen yüzyıllar içerisinde değişen ve giderek yoğunlaşan Maniheizm karşıtı Roma yasaları ve bunların Maniheistlerin ilerleyişi üzerindeki etkisi ele alınmıştır. Araştırmanın sonucunda, gelişmiş ve sistematik bir misyon anlayışı benimseyen Maniheist geleneğin alışılagelen inançları yok etmediği, aksine tam da ihtiyaç duyulan bireysel kurtuluşa önem verdiği için Roma toplumu içerisinde hızlı bir şekilde kabul gördüğü ve sahip olduğu gelişmiş misyon anlayışı sayesinde Mezopotamya'dan başlayarak Suriye, Mısır, Filistin, Anadolu, Balkanlar, Kuzey Afrika, İtalya, İspanya ve Galya'yı da içine alacak şekilde dönemin tüm Roma eyaletlerine ulaştığı saptanmıştır. Maniheizm'in üç yüz yıl boyunca varlık gösterdiği Roma topraklarındaki etkisini kaybedişinin ise, Roma iktidarı ve Kilise arasında kurulan ittifakın bir sonucu olarak gerçekleştiği görülmüştür. Anahtar Kavramlar: Dinler Tarihi, Geç Antikçağ, Maniheizm, Roma İmparatorluğu, Hıristiyanlık
Özet (Çeviri)
In this study, the historical process of Manichaeism, which started in Mesopotamia and spread to the western world within the borders of the Roman Empire with its emergence in the third century AD, in the Roman geography and the religious-political factors affecting this process were examined. This study, which connects the two different disciplines within the scope of research on Manichaeism, aims to contribute to the studies of History of Religions by examining the history of Manichaeism in the Roman Empire and its interaction with the early Christian tradition, on the one hand, and to contribute to late antiquity studies on Roman history and culture by presenting new perspectives on the understanding of the religious atmosphere of the period, on the other. In accordance with this purpose, descriptive method, classical history and comparative history methods, which are among the main methods of the History of Religions studies, and textual content analysis method, that allows the information in ancient texts to be interpreted correctly in a historical perspective, were used while examining the research findings. In addition to these, the empathic approach method, which is one of the stages of the phenomenological method, was applied. The main problem of the research is when and in which ways Manichaeism entered the Roman geography, to which regions it reached within the borders of the empire, to what extent it had an effect on the society and the factors that caused this religious tradition, which entered the Roman Empire very quickly, to lost its effect in these lands at a similar rate. In this context, in the first part of the research, firstly the emergence of Manichaeism, the political, socio-cultural, economic and religious situation of the Roman Empire and the mission approach that allowed the Manichaean tradition to spread to Roman lands were examined. Then, the subject of which ways the Manichaean missionaries entered the Roman geography and to which regions they reached in this geography were discussed. In the second part, it is mentioned that depending on which factors Manichaeism lost its momentum in Roman lands. The first of these factors is the struggle of the Christian clergy against Manichaeism, and the second is the policy of the Roman emperors towards Manichaeism. Based on this, in the second chapter, the struggle of the Christian Church against the Manichaeans and the reasons for opposing them were discussed; in the second part, the anti-Manichaean Roman laws that changed and intensified over the centuries from the emperor Diocletian (285-305) to Justinian (527-565) and their effect on the progress of the Manichaeans were analyzed. As a result of the research, the Manichaean tradition, which adopts a developed and systematic mission approach, did not destroy the usual beliefs, moreover, it was seen that it was quickly accepted in the Roman society because it gave importance to the individual liberation needed and reached all the Roman provinces of the period starting from Mesopotamia to Syria, Egypt, Palestine, Anatolia, the Balkans, North Africa, Italy, Spain and Gaul thanks to its advanced mission approach. The losing its effect of Manichaeism in the Roman lands, where it existed for three hundred years, was found to have occurred as a result of the alliance established between Roman politics and the Church. Key Terms: History of Religions, Late Antiquity, Manichaeism, Roman Empire, Christianity
Benzer Tezler
- Elemterefiş: Superstitious beliefs and magic in Ottoman Empire (1839- 1923)
Elemterefiş: Osmanlı İmparatorluğu'nda batıl itikatlar ve büyü
NİMET ELİF ULUĞ
Doktora
İngilizce
2014
TarihBoğaziçi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YAVUZ SELİM KARAKIŞLA
- Roma İmparatorluğu'nda 'barış olgusu' ve uluslararası ilişkilerdeki rolü
'the phenomenon of peace' in The Roman Empire and its role in international relations
KEZBAN POLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihDokuz Eylül ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEYHMUS RECAİ TEKOĞLU
- Roma İmparatorluğu'nda senkretik inançlar
Syncretic beliefs in Roman Empire
HASAN GÜRSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
DinMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KÜRŞAT DEMİRCİ
- Anadolu'da Antoninler Dönemi mimarisi
Antonine Period architecture in Anotolian
KÜBRA ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
ArkeolojiAdnan Menderes ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYDIN ERÖN