Mahreç sistemli sözlüklerin Arap gramerinin gelişmesindeki rolü
Rol of the dictionaries with phonetic system in development of Arabic grammar
- Tez No: 768444
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSA ALP
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Din, Linguistics, Religion
- Anahtar Kelimeler: Arap dili, sözlük, sözlük bilim, Kitâbu'l-'ayn, sarf, nahiv, Arabic language, dictionary, lexicography, Kitâb al-'ain, morphology, syntax
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 287
Özet
Arap dilinin unsurları İslamiyet'ten önce daha çok sözlü formlarla öğrenilip aktarılmıştır. İslamiyet ile birlikte gittikçe yaygınlaşmaya başlayan okuma-yazma ve kayıt altına alma süreci, gramer çalışmaları ve dilin lafızlarını toplama çalışmaları ile devam etmiştir. Buna etki eden sebeplerin başında, fetih hareketlerinin artmasıyla başlayan Kur'an'ı yanlış okuma ve sonraları da Arap dilini benzer hatalara karşı koruma refleksi yatmaktadır. Önceleri küçük risaleler halinde başlayan bu çalışmalar daha sonra Arap dilinin tüm lafızlarını toplamak amacıyla kapsamlı eserlere dönüşmüştür. Bu sözlüklerin başında da Halîl b. Ahmed'e (ö. 175/791) ait olduğu kabul edilen Kitâbu'l-'ayn adlı eser yer alır. Harflerin mahreci esas alınarak kendine has bir yöntemle hazırlanmış bu sözlüğü daha sonra el-Bâri' fî ġarîbi'l-luġati'l-'Arabiyye, Tehẕîbu'l-luġa, el-Muḥkem ve'l-muḥîṭu'l-aʿẓam fi'l-luġa gibi başka çalışmalar da izlemiştir. Hicri ilk beş yüzyıl içerisinde kaleme alınmış olan bu sözlüklerde sadece dile ait lafızların anlamı izah edilmemekte, Arap dilinin gramerine ait çok kıymetli tespitler ve yorumlar da yer almaktadır. Araştırmada, öncelikle yukarıda adı geçen sözlüklerdeki Arap grameri ile ilgili yapılmış olan tespit ve yorumlar ile kendi aralarındaki etkileşim ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Akabinde bu tespit ve yorumların, çalışmanın kapsamında belirttiğimiz dönemde yaşayan müellifler ve onlara ait çalışmaları ile olan etkileşimi üzerinden Arap gramerine sunduğu katkı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışma, dört bölümden oluşmaktadır. çalışmanın konusu ve önemi, amacı, kapsamı, yöntemi ile alanda yapılmış benzer çalışmalara değinilmiştir. Birinci bölümde genel yönleriyle sözlükçülük ile araştırma kapsamında yer alan sözlüklerin genel tanıtımı ve Arap lafızlarını sunum yöntemleri hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, sözlüklerde yer alan sarf ile ilgili tespitler ile konu başlıklarında geçen gramer lafızlarına sözcük ve terim anlam bakımından sözlüklerin yaklaşımları ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise nahiv alanı ile ilgili tespit, yorum ve konu başlıklarında geçen gramer lafızlarına dair sözlüklerin yaklaşımları işlenmiştir. Dördüncü bölümde, merkeze Kitâbu'l-'ayn alınarak tarihi silsile ile kendinden sonraki gramer çalışmalarına yaptığı etki ve sözlüklerin içeriğinde yer alan rivayetler üzerinden Arap gramerinin gelişmesindeki rolü ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
The words of the Arabic language were learned and transferred in oral forms before Islam. The process of literacy and recording, which started with Islam, continued with grammar studies and collecting the words of the language. At the beginning of the reasons affecting this is the reflex of misreading the Qur'an, which started with the increase of the conquest movements, and then protecting the Arabic language against similar mistakes These studies, which started as small treatises at first, later turned into comprehensive works in order to collect all the words of the Arabic language. At the beginning of the comprehensive studies is Kitâb al-'ain, considered to belong to al-Khalil ibn Ahmad (d. 175/791). This dictionary, which was prepared with a unique method based on the origin of the letters, was later followed by al-Bâri' fî gharîb al-lugha al-'Arabiyyah, Tahdhîb al-lugha, al-Muḥîṭ fi l-lugha and al-Muḥkam wa l-muḥîṭ al-aa'ẓam fi'l-luġa. In these dictionaries, which were written in the first five hundred years of the Hijri, not only the meaning of the words of the language are explained, but also very valuable determinations and comments on the grammar of the Arabic language. In the research, first of all, it was tried to reveal the interaction between them and the determinations and comments made about the Arabic grammar in the dictionaries mentioned above. Afterwards, it has been tried to reveal the contribution of these determinations and comments to the Arabic grammar through the interaction of the authors living in the period we mentioned in the scope of the study and their works. The study consists of four chapters. The subject and importance of the study, purpose, scope, method and similar studies in the field are mentioned in the introduction. In the first chapter, information is given about lexicography in general terms and the general introduction of dictionaries within the scope of the research and the methods of presentation of their words. In the second chapter, the determinations about morphology in the dictionaries and the approaches of the dictionaries to the grammatical words in the subject headings in terms of word and term meaning are discussed. In the third chapter, the approaches of the dictionaries about the grammatical words mentioned in the detection, interpretation and subject headings related to the syntax area are discussed. In the fourth chapter, it has been tried to show its role in the development of Arabic grammar by taking Kitâb al-'ayn to the center, its effect on the grammatical studies after it, and the narrations in the content of the dictionaries.
Benzer Tezler
- The information theoretical privacy and the impact of communication channel on information theoretic privacy
Bilgi kuramsal mahremiyet ve haberleşme kanalının bilgi kuramsal mahremiyete etkisi
MEHMET ÖZGÜN DEMİR
Yüksek Lisans
İngilizce
2017
Elektrik ve Elektronik Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiElektronik ve Haberleşme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜNEŞ ZEYNEP KARABULUT KURT
- Restoran işletmelerinde satın alma sorumlularının coğrafi işaretli ürün algısı ve satın alma davranışlarının değerlendirilmesi: İzmir örneği
Assessing restaurant purchasing managers' perception of protected geographical indication and buying behaviours: The case of İzmir
ELİF ŞENER
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
TurizmDokuz Eylül ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. IŞIL ÖZGEN
- Coğrafi işaretli ürünlerin gastronomi turizmi destinasyonuna etkisi: İzmir ili örneği
The effect of geographical indications on gastronomy tourism destination: Example of Izmir province
HAYDAR ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıİSTANBUL AYVANSARAY ÜNİVERSİTESİGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELÇİN NOYAN
- Dijital gözetim ve mahremiyetin dönüşümü: 'The Circle' örneği
Digital surveillance and transformation of privacy: 'The Circle' example
PELİN BÜYÜKGAGA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
SosyolojiAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HACER TOR
- Fikri mülkiyet haklarının vergilendirilmesine yönelik düzenlemelerin analizi
Analysis of the regulations on the taxation of intellectual property rights
MEHMET DEMİROĞLU