Türkiye Türkçesi ağızlarında ikincil uzun ünlüler
Secondary long vowels in Turkey Turkish dialects
- Tez No: 788865
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET BURAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 604
Özet
Türkiye Türkçesi Ağızlarının önemli özelliklerinden biri de uzun ünlüleri bünyesinde muhafaza etmesidir. Uzun ünlüler birincil /aslî uzun ünlüler ve ikincil /dolaylı uzun ünlüler şeklinde iki başlık altında değerlendirilirler. Birincil uzun ünlüler; dilin bilinen ilk örneklerinden itibaren uzun olan ve anlam ayırt edici özelliği bulunan herhangi bir ses olayı sonucunda oluşmamış olan ünlülerdir. İkincil uzun ünlüler ise; dilin bilinen ilk örneklerinden itibaren uzun olmayan çeşitli ses olayları neticesinde meydana gelen anlam ayırt edici özelliği olmayan ünlülerdir. Ağızlar yazı dili gibi belirli bir kurala bağlı olmadıkları için ses olayları daha fazla görülmektedir. Bu ses olayları da ikincil uzun ünlülerin oluşmasına sebep olmuşturr. İkincil uzun ünlülerin oluşmasında ünsüz erimesi / düşmesi, hece kaynaşması, hece düşmesi, sözcük birleşmeleri, ünlü karşılaşmaları, ünsüz ikizleşmesi, ünlü düşmesi vb. ses olayları etkili olmuştur. Çalışma girişten sonra ilk olarak ünlüler hakkında detaylı bilgiler verilerek başlamıştır. İkinci bölümde birincil uzunluklar değerlendirilip hakkında detaylı bilgiler ve örnek kelimelere yer verilmiştir. Bu kelimeler; asli olarak Ana Türkçeden itibaren uzun olanlarTürkçe kökenli kelimeler adı altında ve alıntı kelimeler de yabancı kökenli kelimeler altında iki ayrı başlık şeklinde değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde ise ikincil uzun ünlülerle ilgili detaylı bilgiler verildikten sonra metinlerden taranıp elde edilen örnekler ilgili başlıklar altında sıralanmıştır. Sözcük kök ve tabanlarında ve eklerde başlığı altında değerlendirilen kelimeler Türkçe kökenli kelimeler ve yabancı kökenli kelimeler şeklinde sınıflanarak gösterilmiştir. Çalışmada bazı başlıklar spss programı ile tablolar oluşturularak sayısal veriler de elde edilmiştir. Çalışma sonunda yer alan haritalar ile de bazı ünsüz erimelerinin / düşmelerinin ve hece kaynaşmalarının kullanım alanları belirlenmiştir.
Özet (Çeviri)
One of the impotant features of Turkey Turkish dialects is that they preserve long vowels. Long vowels can be evaluated under two headings as primary / substantive long vowels and secondary / indirect long vowels. Primary long vowels; they are voels that has been long since the first known examples of the language and have not been formed as a result of any phonetic event that have semantic distinguishing features. Secondary long vowels; since the first known examples of the language, they are vowels that do not have a distinctive feature that are formed as a result of various phonetic events that are not long. Since dialects are not bound to a certain rule like written language, sound events are seen more. These sound events also caused the formation of secondary long vowels. Consonant dissolution / drop, syllable fusion, syllable drop, word mergers, voowel encounters, consonant twinning, vowel drop etc. in the formation of secondary long vowels sound events. The study started by giving detailed information about the vowels after the introduction. İn hte second party, primary lengths are evaluated and detailed information and sample words are given. These word; as a matter of fact, the longer ones from the main Turkish longuage were evaluated under the words of Turkish origin and the borrowed words were evaluated as two seperate headinds under the words of foreign origin. İn the third pary, after giving detailed information about the secondary long vowels, the samples obtained by scannig the texts are listed under the relevant headings. The words evaluated under the hesding of Word roots and bases and suffixes are shown by classifying them as Turkish orgin words and foreign words. In the study, numerical data were also obtained by creating tables for same headings with spps program. Wiht rhe maps at the end of the study, the usage areas of some consonant dissolution / drop and syllable conjugations were determined.
Benzer Tezler
- «дивану лугат-ит-түрк» сөздүгү кыргыз тилинин тарыхый өнүгүшүн изилдөө булагы(фонологиялык жана морфонологиялык изилдөө)
Kırgız dilinin tarihi gelişiminin araştırılmasında bir kaynak olarak Divanü Lugati't-Türk (Fonolojik ve morfonolojik inceleme)
NEGİZBEK ŞABDANALİYEV
Doktora
Kırgızca
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADIRALI KONKOBAYEV
- Türkiye Türkçesi ağızlarında ön ses ünsüzleri
Dialect of Turkey Turkish pre sound consonants
CEMİLE UZUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. FATİH ÖZEK
- Türkiye Türkçesi ağızlarında seslenme sözleri
Adressing words in Turkey dialects
MERVE DEMİRBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDOĞAN BOZ
- Türkiye Türkçesi ağızlarında toprak kavramı ve kavram alanı
Soil concept and its conceptual field in Turkish dialects
SEMA BAL
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. VİLDAN COŞKUN
PROF. DR. MURAT ELMALI
- Türk atasözlerinde geçen hayvan adlarına göre kavram profilleri (Bölge ağızlarında atasözleri ve deyimler adlı eser örnekleminde)
The concept profiles in Turkish proverbs according to include animal names (In the sample of the dictionary named bölge ağizlarinda atasözleri ve deyimler)
ÖMER ANIL DÜŞMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUNA YÜCEOL ÖZEZEN