Şanlıurfa ağzı söz varlığı
The vocabulary of Şanlıurfa dialect
- Tez No: 789724
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ RIDVAN ÖZTÜRK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Söz varlığı, Şanlıurfa ağzı, Kültürel doku, Sözlük, Word treasury, Şanlıurfa dialect, Cultural texture, Dictionary
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 224
Özet
Ağız; aynı dil içinde ses, şekil, söz dizimi ve anlamca farklılıklar gösterebilen, belli yerleşim bölgelerine veya sınıflara özgü konuşma dilidir. Türkler gibi köklü bir geçmişi olan bir milletin dili de âdeta bir ağız deryâsı misâlidir. Türkiye Türkçesi ağızlarından biri de kendine has özellikleri bulunan Şanlıurfa ağzıdır. Bu çalışmayla Şanlıurfa ağzının söz varlığını gün ışığına çıkaran bir sözlük oluşturulmuştur. Elde edilen kelimeler, kavrambilim çerçevesinde“ziraat ile ilgili kavramlar, mutfak kültürünü yansıtan kavramlar, hayvancılık ile ilgili kavramlar, akrabalık isimleri, kişiler için kullanılan tâbirler, çocuklar ile ilgili kavramlar, oyun isimleri, meslek isimleri, mimarî kültürü yansıtan terimler, hastalık isimleri, düğün âdetleri ile ilgili kavramlar, gök bilimi ile ilgili terimler, renk isimleri, organ isimleri, zaman bildiren ifâdeler, ünlemler, deyimler, beddualar, musiki ile ilgili terimler, eşya isimleri, ikilemeler, fiiller ”başlıkları altında tasnif edilmiştir. Bunun hâricinde Şanlıurfa özelinde tespit edilen kelimeler (dar bölge kelimeleri) üzerinden Şanlıurfa ilinin kültürel dokusu tahlil edilmiştir. Taranan kaynaklar ışığında, Şanlıurfa ağzının fonetik ve morfolojik farklılıkları örnekler üzerinden incelenmiştir. Ayrıca Şanlıurfa ağzındaki bazı kelimelerin tarihî uzantıları tespit edilerek kelimelerin tarihî seyirleri hakkında bilgi verilmiştir. Şanlıurfa ağzının söz varlığını ortaya koyarak bir dizin oluşturduğumuz bu çalışmada; Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, temel kaynak kabul edilmiştir. Bunun yanı sıra çalışmanın sözlük kısmını oluştururken Urfa Ağzı, Urfa Merkez Ağzı, Urfa Ağzı Sözlüğü, Siverek Merkez Ağzı, Şanlıurfa Atasözleri ve Deyimleri Sözlüğü ve Tanıklarıyla Urfaca Urfalıca adlı eserlerden faydalanılmıştır.
Özet (Çeviri)
A local dialect is a spoken language that can vary in sound, shape, syntax and meaning within the same language and it has certain settlement areas or classes. The language of a nation with a deep-rooted past, like the Turks, is like an ocean of local dialect. One of the dialects of Türkiye Turkish is Şanlıurfa dialect, which has its own characteristics. With this study, a dictionary study has been carried out that brings the vocabulary of Şanlıurfa dialect to light. The words obtained, within the framework of the concept, are defined as“concepts related to agriculture, concepts reflecting culinary culture, concepts related to animals, kinship names, expressions used for people, concepts related to children, game names, occupational names, terms reflecting architectural culture, names of diseases, concepts related to wedding customs, astronomy terms, color names, organ names, expressions of time, exclamations, idioms, curses, terms related to music, names of objects, duplications, verbs are classified under the headings ”. Apart from this, the cultural texture of Şanlıurfa province was analyzed through the words (narrow region words) which are peculiar to Şanlıurfa were determined . In the light of the scanned sources, the phonetic and morphological differences of the Şanlıurfa dialect were examined through examples. In addition, historical and geographical extensions of some words in Şanlıurfa dialect were determined and information was given about the historical course of the words. In this study, we created an index by revealing the vocabulary of Şanlıurfa dialect; In Turkiye, the Compilation Dictionary from Folk Dialect has been accepted as the main source. In addition, while forming the dictionary part of the study, works called Urfa Dialect, Urfa Central Dialect, Urfa Dialect Dictionary, Siverek Central Dialect, Şanlıurfa Proverbs and Idioms Dictionary and Urfa with Witnesses were used.
Benzer Tezler
- Birecik ağzı söz varlığı
Birecik dialect lexial
NURHAN ALGAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEVDA ÖZEN ERATALAY
- Kerkük, Diyarbakır, Şanlıurfa, ve Harput ağızlarının fonetik ve morfolojik mukayesi
Başlık çevirisi yok
ÖNDER SAATÇİ
- Şanlıurfa-Sırrın'daki kanal çıkış ağzı topraklarının bazı fiziksel, kimyasal ve mineralojik özellikleri
Some physical, chemical and mineralogical characteristics of the soils from canal outlet of Şanlıurfa-Sırrın
ERDAL SAKİN
- Türkiye'deki Afganistan Özbeklerinin ağzı (Ses bilgisi-metinler-gramatikal dizin)
The dialect of Afghan Uzbeks in Turkey (Phonetics-texts-grammatical index)
YALÇIN YURDAKUL
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÇETİN PEKACAR
- Halfeti Türkmen ağzı (giriş- inceleme- metinler- sözlük)
Halfeti Turkmen mouth
AYŞE ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH