Oryantalist literatürde İslâm'ın tevhid inancı ve kaynağı
Islam's belief of tawhid and its origin in the orientalist literature
- Tez No: 791949
- Danışmanlar: PROF. DR. HULUSİ ARSLAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Kalam, orientalism, orientalist literature, Islam, tawhid, Allah, belief
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İnönü Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 252
Özet
Batı'nın Doğu'ya yönelik düşünsel birikimini yansıtan oryantalist literatürde İslâm'ın tevhid inancına yönelik tasavvur ve yaklaşımlar hem değişken hem de sabit özellikler göstermektedir. Avrupa'da Hristiyanlık öğretilerinin tek ve mutlak hakikat olarak görüldüğü Orta Çağ'dan Aydınlanma dönemine kadar İslâm, genellikle Hristiyanlığın sapkın bir mezhebi olarak görülüp tahkir edilmiş ve onun temel esası olan tevhid inancı putperestlik, sapkınlık ya da batıl bir inanç olarak değerlendirilmiştir. Aydınlanma döneminde tasvirî yaklaşımı esas alarak yazılan bazı eserlerde İslâm'ın tevhid inancını tabiî din anlayışıyla özdeşleştiren bir bakış açısının örnekleri sergilenmiştir. 19. yüzyıldan itibaren oryantalist literatürde İslâm inancına yönelik düşünceler ağırlıklı olarak tarihsel eleştirel yaklaşımla ortaya konulmuştur. Modern dönemde İslâm'ın tevhid inancının kaynağını İslâm öncesi putperest Arap geleneğinde, Yahudilikte, Hristiyanlıkta veya son ikisinde birlikte arayan çeşitli teoriler ileri sürülmüştür. Tevhid inancının kaynağını Yahudilik ve Hristiyanlıkta arama geleneğinin İslâm'ın erken döneminde Hristiyan din adamları tarafından ileri sürülen iddialarla paralellik gösterdiği tespit edilmiştir. Ayrıca Orta Çağ'dan Modern döneme kadar tevhid inancını Hristiyanlık ve Yahudilikle birlikte tek tanrılı İbrahimî dinler geleneğinin devamı şeklinde gören bir bakış açısının pek az örnekleri bulunurken bu yaklaşımın yirminci yüzyıldan itibaren daha çok sayıda eserde sergilenmeye başladığı görülmüştür. İslâm'ın tevhid inancına yönelik en doğru tanımlamaların dinî, siyasi ya da kültürel her türlü taassup ve önyargılardan uzak şekilde İslâm'ı Müslümanca bir bakış açısıyla değerlendiren oryantalist yazarlar tarafından yapıldığı görülmüştür. Doğu'yu ötekileştirerek oluşturulan Batılı kimlikle İslâm hakkında yazılan eserlerden oluşan oryantalist literatürde ise İslâm'ın tevhid inancına yönelik yaklaşımların konjonktürel değişim gösteren bir hüviyete sahip olduğu ve Batı'da geliştirilen tüm bilimsel yöntemlere rağmen henüz tam anlamıyla tarafsız bir hüviyet göstermediği görülmektedir. Anahtar Kavramlar: Kelâm, oryantalizm, oryantalist literatür, İslâm, tevhid, Allah, inanç.
Özet (Çeviri)
In the orientalist literature, which reflects the intellectual accumulation of the West towards the East, the conceptions and approaches to the belief of tawhid (the oneness and unity of God) in Islam show both variable and fixed characteristics. From the Middle Ages to the Enlightenment Period, when the teachings of Christianity were seen as the only and absolute truth in Europe, Islam was generally seen as a heretical sect of Christianity and and the belief of tawhid, its basic principle, was evaluated as idolatry, heresy or a superstitious belief and despised. In some works showing the characteristics of descriptive approach written in the Enlightenment period, the examples of a perspective which identifies the belief of tawhid in Islam with the notion of natural religion were exhibited. Since the 19th century, thoughts on the Islamic faith in orientalist literature have been put forward predominantly with the historical critical approach. In the modern period, various theories have been put forward that seek the source of belief in Allah in the pre-Islamic pagan Arab tradition, Judaism, Christianity or in the latter two together. It has been seen that the tradition of seeking the source of tawhid belief in Judaism and Christianity parallels the claims made by Christian clergy in the early period of Islam. In addition, while there have been just few examples of a perspective that sees tawheed as continuation of the monotheistic Abrahamic religions tradition together with Christianity and Judaism from the Middle Ages to the Modern period, it is seen that this approach has started to be used in more works since the 20th century. It has been found that the most accurate definitions regarding the belief of tawhid in Islam were made by orientalist writers who evaluated Islam from a Muslim perspective, taking a stand away from all religious, political or cultural bigotry and prejudices. As for the orientalist literature, consisting of works written about Islam with a Western identity created by marginalizing the East, it has been determined that the approaches to the belief of tawhid in Islam have a character that shows cyclical changes and that they still do not show a completely neutral character notwithstanding all the scholarly methods developed in the West.
Benzer Tezler
- Sosyal refah kavramının Avrupamerkezci doğasına meydan okumak: İslam düşüncesinden alternatif bir söylem-Said Nursi örneği
Challenging the Eurocentric nature of the concept of social wellbeing: An alternative discourse from Islamic thought-Said Nursi example
MEHMET TEZYETİŞ
Doktora
Türkçe
2022
FelsefeAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiSosyal Politika Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMRAH AKBAŞ
- Bâyezîd-i Bistâmî ve tasavvuf anlayışı
Abu Yazid al-Bistami and his sufi thoughts
HASAN BASRİ DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Dinİbn Haldun ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET MURAT ÖZEL
- Oryantalist literatürde Kur'an'ın Yahudi kökenli olduğu iddiası: Abraham Geiger örneği
The claim that the Quran is of Jewish origin in orientalist literature: The case of Abraham Geiger
NECMETTİN SALİH EKİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET TAHA BOYALIK
- 'The life of Mahomet' adlı eseri çerçevesinde sır William Muir'in siyere bakışı
Sir William Muir's approach to sirah according to his work 'The life of Mahomet'
YUSUF YIKMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihBursa Uludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İLHAMİ ORUÇOĞLU
- İlk dönem Müslüman Bizans ilişkilerine oryantalist yaklaşımlar (Temel İslâm Tarihi kaynakları bağlamında)
Orientalist approaches to the first period Muslim Byzantine relations (In the context of Basic Islamic History Sources)
ÜMMÜHAN DİREK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinDicle Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDULKERİM ÖNER