Toksik liderlik algısı ile işten ayrılma niyeti ve genel sağlık durumu ilişkisinde kişilik özelliklerinin rolü
The role of personality traits in employees' perception on toxic leadership in relationship with the intention to leave and general health status
- Tez No: 793484
- Danışmanlar: PROF. DR. SİBEL GÖK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, Labour Economics and Industrial Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çalışma Ekonomisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 230
Özet
Küreselleşme, rekabet, pazar ve teknolojideki sürekli değişikliklerle önemi artan insan kaynağı, örgütlerin başarısı ve verimliliğinin temel unsuru olarak ön planda yerini almaktadır. Bu sebeple örgütün elde edip yetiştirmek için büyük uğraş vererek ciddi maliyetlere katlandığı insan kaynağının örgütte tutulması, farklı bir deyişle çalışanlarda işten ayrılma niyetinin oluşmaması örgütün başarısı için önem arz etmektedir. Örgütlerde pekçok konuya etki edebilen liderler, doğal olarak çalışanlarda oluşabilecek işten ayrılma niyetine de etki edebilecek önemli birer aktördür. Liderlerin olumlu davranışlar sergileyerek işten ayrılma niyetini düşük seviyelerde tutmaları arzu edilen bir durumdur. Ancak bazı liderler, bu olumlu davranışları sergilemenin aksine olumsuz davranışlarda bulunur. Bu şekilde olumsuz davranışlar sergileyen liderlerin bir türü de toksik liderdir. Bu liderler çalışanlarda işten ayrılma niyetinin oluşmasına neden olmanın yanı sıra sergilediği davranışlarla çalışanların psikolojik sağlık durumlarının bozulmasına yol açarak genel sağlık durumlarını da negatif yönde etkileyebilmektedir. Ancak her çalışanın farklı bir kişilikte olduğu dikkate alındığında toksik liderlik algısına sahip olan çalışanların tümünde işten ayrılma niyeti oluşması veya genel sağlık durumlarının olumsuz yönde etkilenmesi, dolayısıyla aynı tepkileri vermesini beklemek rasyonel bir davranış değildir. Bu sebeple, değişkenler arasındaki ilişkiye kişiliğin nasıl bir etkisinin olduğunun araştırılması gerekmektedir. Bu bağlamda bu çalışmayla, toksik lider algısı olan çalışanlarda oluşabilecek işten ayrılma niyeti ve genel sağlık durumu, beş büyük faktör kişilik özellikleri teorisi çerçevesinde değerlendirilerek, farklı kişiliklerdeki bireylerde işten ayrılma niyetinin ve genel sağlık durumunun farklılık gösterip göstermediğini analiz etmek amaçlanmaktadır. Katılımcıların toksik liderlik algısı, işten ayrılma niyeti ve genel sağlık durumlarının sosyo-demografik özellikleri bakımından farklılık gösterip göstermediklerini ortaya koymak da bu çalışmanın bir diğer amacıdır. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Etik Kurulu'nun 03 Ocak 2022 tarihli 2022-1/7 Protokol Nolu kararıyla izin alınarak Haziran 2021 - Mart 2022 tarihleri arasında yapılan saha araştırmasında, İstanbul'daki devlet, katılım, kalkınma ve yatırım bankaları hariç olmak üzere güvenlik görevlisi, hizmetli, şoför vb. gibi bankacılığa özgü faaliyetleri icra etmeyen çalışanlar dışındaki 1090 özel banka çalışanına kartopu ve gelişigüzel örneklem yöntemleri kullanılarak kapatılabilen zarf içerisinde ulaştırılan anketler sonucu elde edilen veriler analiz edilerek bulgular değerlendirilmiştir. Katılımcıların toksik liderlik algılamaları, işten ayrılma niyeti ve genel sağlık durumları sosyo-demografik özellikleri bakımından incelendiğinde; toksik liderlik genel algılama düzeyleri ile yaş, çocuk sahibi olma durumu ve toplam çalışma süresi değişkenleri bakımından farklılık saptanmamamış; cinsiyet, medeni durum, öğrenim durumu ve şu an bulunulan kurumdaki çalışma süresi değişkenleri bakımından ise anlamlı farklılık saptanmıştır. İşten ayrılma niyeti düzeyleri ile yaş, cinsiyet, medeni durum, öğrenim durumu, çocuk sahibi olma durumu, toplam çalışma süresi ve şu an bulunulan kurumdaki çalışma süresi değişkenleri bakımından anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Genel sağlık durumu düzeyleri ile medeni durum ve çocuk sahibi olma durumu değişkenleri bakımından farklılık saptanmazken yaş, cinsiyet, eğitim durumu, toplam çalışma süresi ve şu an bulunulan kurumdaki çalışma süresi değişkenleri bakımındansa anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Yapılan korelasyon analizi neticesinde ise katılımcıların toksik liderlik algıları ile hem işten ayrılma niyeti hem de genel sağlık durumları arasında orta düzeyde ve pozitif yönlü anlamlı ilişki bulunmuştur. Katılımcıların toksik liderlik algıları ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide beş büyük faktör kişilik özelliğinin dışa dönüklük, uyumluluk, sorumluluk, duygusal denge ve gelişime açıklık alt boyutlarının tümünün düzenleyici (moderatör) etkisi olduğu saptanmıştır. Katılımcıların toksik lider algıları ile genel sağlık durumları arasındaki ilişkide beş büyük faktör kişilik özelliğinin dışa dönüklük, sorumluluk, duygusal denge ve gelişime açıklık alt boyutlarının düzenleyici etkisi olduğu tespit edilirken uyumluluk alt boyutunun ise düzenleyici bir etkisinin olmadığı saptanmıştır.
Özet (Çeviri)
Human resource, whose importance has increased with globalization, competition, constant changes in the market and technology, are at the forefront as the basic element of the success and efficiency of organizations. For this reason, it is important for the success of the organization to keep the human resource, in other words the absence of intention to leave the job, which the organization bears serious costs by making great efforts to acquire and train. Leaders, who can affect many issues in organizations, are important actors that can naturally affect the intention to leave that may occur in employees. It is desirable for leaders to keep their turnover intention at low levels by exhibiting positive behaviors. However, some leaders engage in negative behaviors as opposed to displaying these positive behaviors. One type of leader who exhibits negative behaviors in this way is called toxic leader. These leaders, in addition to causing the intention to leave the job, can negatively affect the general health status of the employees by causing the deterioration of the psychological health status of the employees with their behaviors. However, considering that each employee has a different personality, it is not rational to expect that all employees with a toxic leadership perception will have an intention to quit their job or that their general health will be negatively affected, and that they will also give the same reactions. For this reason, it is necessary to investigate the effect of personality on the relationship between variables. In this study, it is aimed to analyze whether the intention to leave the job and the general health status that may occur in employees with toxic leadership perception are evaluated within the framework of the big five factor personality traits theory, and whether the intention to leave the job and the general health status of individuals with different personalities differ. Another aim of this study is to reveal whether the participants having toxic leadership perception, intention to leave and their general health status differ in terms of socio-demographic characteristics. In the field research conducted between June 2021 and March 2022, with the permission of Marmara University Social Sciences Research Ethics Committee with the decision of Protocol No. 2022-1/7 dated January 03, 2022, the datas obtained by using snowball and random sampling methods through the questionnaires in a sealed envelope, which were sent to 1090 private bank employees, excluding those who do not perform banking-specific activities such as security guards, servants, drivers, etc. with the exception of national, participation, development and investment banks in Istanbul, were analyzed and the findings were evaluated. When the participants' toxic leadership perceptions, their intention to leave and their general health status are examined in terms of their socio-demographic characteristics; no difference was found in terms of variables of toxic leadership general perception levels, age, having a child, and total working time; however, a significant difference was found in terms of variables of gender, marital status, educational status and working time in the current institution. Significant differences were found in terms of variables of levels of intention to leave, age, gender, marital status, educational status, having children, total working time and working time in the current institution. While no difference was found in terms of variables of the levels of general health status, marital status and having children; a significant difference was found in terms of variables of age, gender, education level, total working time and working time in the current institution. As a result of the correlation analysis, a moderate and positive significant relationship was found between the participants' toxic leadership perceptions and both their intention to leave the job and their general health status. It has been determined that all sub-dimensions of the big five factor personality traits (extroversion, adaptability, responsibility, emotional stability and openness to growth) have a moderator effect on the relationship between the participants' toxic leadership perceptions and their intention to leave. While it was determined that the sub-dimensions of the five major personality traits (extraversion, responsibility, emotional stability and openness to development) had a moderating effect on the relationship between the participants' toxic leadership perceptions and their general health status; on the other hand, it was determined that the adaptability sub-dimension did not have a regulatory effect.
Benzer Tezler
- Toksik liderlik ile işten ayrılma niyeti ilişkisinde tükenmişliğin aracı rolü
The mediating role of burnout in toxic leadership and intention to leave
ELÇİN EKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
İşletmeİstanbul Gelişim Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEDA MUMLU KARANFİL
- Kamuda toksik liderlik, işten ayrılma niyeti ve etik iklim algısı ilişkisi: Bir alan araştırması
The relationship between toxic leadership, intention to leave and ethical climate perception in the public: A field study
İHSAN AKCA
Doktora
Türkçe
2021
Kamu YönetimiSakarya ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FERRUH TUZCUOĞLU
- Toksik liderlik davranışlarının örgütsel depresyona ve örgüt temelli benlik saygısına etkisi
The effect of toxic leadership behaviors on organizational depression and organization based self-esteem
ADEM DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
PsikolojiNişantaşı ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SELÇUK ASLAN
- Turizm işletmeleri çalışanlarının toksik liderlik algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki
The relationship between employees perceptions of toxic leadership and their attitudes toward organizational cynicism in tourism businesses
VOLKAN YARAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TurizmOndokuz Mayıs ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞE ATAR YILMAZ
- Örgütlerde toksik liderlik ve örgütsel sinizm ilişkisi
Relationship between toxic leadership and organizational cynicism in organizations
BURAK BURDURLU