Milli Kütüphanede'ki yazma baytarnameler üzerinde tarihsel incelemeler
Studies on the old veterinary manuscripts in the National Library of Turkey
- Tez No: 79643
- Danışmanlar: PROF.DR. FERRUH DİNÇER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Deontoloji ve Tıp Tarihi, Veteriner Hekimliği, Medical History and Ethics, Veterinary Medicine
- Anahtar Kelimeler: Veteriner Hekimliği Tarihi, Baytarnameler, Mîllî Kütüphane, Yazmalar, Bilim Tarihi
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 159
Özet
130 ÖZET Millî Kütüphanedeki Yazma Baytarnameler Üzerinde Tarihsel İncelemeler Veteriner hekimliği mesleğinin hayvanların evcilleştirilmesine kadar uzandığı ve antik Doğu ve Batı uygarlıklarında bu konuda birçok eser verildiği bilinmektedir. İslâm Uygarlığı Çağında, 9'uncu yüzyıldan itibaren çoğunlukla at yetiştiriciliği; at bakımı, beslenmesi ve hastalıkları konularında yazılmaya başlanan veteriner hekimliğine ilişkin eserlere kısaca baytarname, adı verilmiştir. Baytarnameler üzerinde yapılan araştırmaların sonuçlarına göre, bu eserler hem Doğu ve Batı uygarlıklarının veteriner hekimliği literatürünü, hem de konudaki orijinal bilgileri içermektedirler. Bu araştırmada, Millî Kütüphanede bulunan, dokuz Türkçe, üç Farsça ve bir Arapça olmak üzere 13 baytarname incelenmiştir. Türkçe ve Farsça baytarnamelerin bibliyografik künyeleri belirlenmiş ve veteriner hekimliğine ilişkin bilgileri özetlenmiştir. Arapça baytarname ise tüm yönleriyle değerlendirilmiştir. Hemen tüm bilim dalarında görüldüğü gibi, Müslüman olan Türkler önce Arapça ve Farsça baytarnameleri kullandılar, sonra onların çoğunu 15 'inci yüzyıldan itibaren Türkçeye çevirdiler; ayrıca, Türkçe baytarnameler de yazdılar. Böylece Sarton'un iddia ettiği gibi veteriner hekimliğin bu Türkçe metinleri, müslümanlann bu konudaki ilgisinin son dalgasını oluşturdu ve doğal olarak, sonunda bir“Türk Literatürü”birikmiş oldu. Bu kaynaklar Osmanlı döneminde hayvanların bakımı, beslenmesi ve hastalıklarında yaygın biçimde kullanıldılar. Araştırma materyalinin başlıca eseri olan baytarname Ali Bin Davud tararından 14'üncü yüzyılda yazılmıştır. Eser; eski Roma, Bizans, Hint ve Arap kaynaklarına atıflarla verilen bilgiler yanında, orijinal nitelikli bilgileri de içermektedir. Sarton'un da işaret ettiği gibi, bu eserin 14'üncü yüzyılın en önemli kaynaklarından biri olduğu söylenebilir. Eserde, bazı hastalıklar bulaşıcı nitelikleri dikkate alınarak belirtilmişlerdir. At Vebası hakkında verilen bilgiler, bu hastalığın veteriner hekimliği tarihindeki ilk observasyonu olarak değerlendirilebilir. Eserin başka bir farklılığı da diğer baytarnamelerde bulunmayan yaban hayvanları hakkında verilen bilgilerdir. Kayda değer bir yön de eserdeki etik ve deontolojik bilgilerin, günümüzde geçerli olan etik prensipleri yansıtmasıdır.131 Sonuç olarak denebilir ki; daha önce baytarnameler üzerine yapılan yayınlarda işaret edildiği gibi, bu araştırma çerçevesinde incelenen 13 baytarname de İslâm Uygarlığı Çağının veteriner hekimliği eserlerinin özelliklerini taşımakta ve veteriner hekimliği ve tıp tarihi ile bilim tarihine katkı yapan orijinal bilgileri içermektedir.
Özet (Çeviri)
132 SUMMARY Studies on the Old Veterinary Manuscripts in the National Library of Turkey It is known that veterinary profession goes as back as the domestication of animals and lots of books on the subject were written in the antique eastern and western civilizations. Beginning with the 9th century of Islamic Civilization, veterinary manuscripts especially on horse breeding, horse care, feeding and diseases were produced and briefly called as“Baytarname”. According to the results of the studies on Baytamames, these manuscripts contain both the veterinary literature of the eastern and western civilizations and original knowledge on the subject. In this study, nine Turkish, three Persian and one Arabic- totally 13 Baytarnames which are preserved in National Library have been investigated. Bibliographical datum and veterinary knowledge of the Turkish and Persian Manuscripts were summarized. The Arabic one was evaluated in all aspects. As it is noticed in almost of all scientific branches, Muslim Turks were first interested in Arabic and Persian veterinary manuscripts, then translated most of them into Turkish by the 15th century, in addition, they also wrote original baytarnames. As Sarton claimed the Turkish veterinary treatises constituted the latest wave of Muslim interest in the subject, and their existence naturally coincided with the birth of a“Turkish Literature”in the field of veterinary medicine. These sources have extensively been used for the breeding, care and treatment of animals through the Ottoman Period. The main veterinary manuscript of the material of this study was written by Ali Bin Davud in the 14th century. In addition to the information referring the old Roman, Byzentium, Indian and Arabic sources it also contains original knowledge on the subject. It could be said that this book is one of the most important source of the 14th century as Sarton indicated. In this manuscripts some of the illnesses are keenly identified with their contagious characteristics. Information on the African Horse Sickness could be regarded as the first observation about the disease in the history of veterinary medicine. One of the diferences of the book is the knowledge, on wild animals which are not dealt with in other Baytarnames. It is also noteworthy to indicate that ethical and deontologic datum of the manuscript reflect the valid ethical principals of today.133 As a result it could be said that as it is indicated in the published papers on baytarnames, these 13 manuscripts studied within the framework of this research are in the same characteristic of veterinary manuscripts of Islamic Era and they contains original knowledge which contribute history of veterinary medicine, history of medicine and history of science. Keywods: 1. Veterinary History, 2. Old Veterinary Manuscripts, 3. National Library- Turkey, 4. Manuscripts, 5. History of Science
Benzer Tezler
- Bursa İnebey Kütüphanesi'nde bulunan Ulu Cami Koleksiyonuna ait yazma eserlerin şemse cilt kapakları
Semse bookbinding covers of manuscripts which belong to Great Mosque Collection in Bursa Inebey Library
YASİN ÇAKMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. HABİB İŞMEN
- Dâvûd-ı Halvetî'nin Gülşen-i Tevhîd ü Tahkîk mesnevisinin Milli Kütüphanedeki yazma nüshasının tenkitli metni ve salavât-nâme bölümünün dil içi çevirisi
The criticized text of Dâvûd-ı Halveti's Gulsen-i Tevhîd ü Tahkîk masnavi in the national library and intralingual translation of the salavat-nâme section
SEMA SALİHPAŞAOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinÜsküdar ÜniversitesiTasavvuf Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE YENİTERZİ
- Seyyid Nizamoğlu Divanı
Başlık çevirisi yok
CANAN ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Halk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ YAKICI
- Milli kütüphanedeki 06 HK 319 numaralı Mecmu'a-ı Gazeliyyat (79A-154B)(İnceleme-çeviriyazılı metin-tıpkıbasım)
Başlık çevirisi yok
İPEK TAŞDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıAnadolu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. HALİT BİLTEKİN
- Konya Kütüphaneleri ve Ankara Milli Kütüphanedeki Azerbaycanlı âlimlerin Arapça el yazma eserlerinin tasnif ve tanıtımı
Presentation and introduction of arabic manuscripts written by Azerbaijanian scholars libraries in Konya and the National Library of Ankara
HAJİ RAMAZANOV
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Doğu Dilleri ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. FİKRET ARSLAN