Azerbaycan halk hikâyelerinin Monomit Kuramı bağlamında incelenmesi
Analysis of Azerbaijani folk tales in the context of Monomite Theory
- Tez No: 801944
- Danışmanlar: PROF. DR. ERDOĞAN ALTINKAYNAK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Halk Hikâyesi, Azerbaycan, Kahraman, Monomit, Kolektif Bilinçdışı, Folktale, Azerbaijan, Hero, Monomyth, Collective Unconscious
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ardahan Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 536
Özet
Halk hikâyeleri barındırdıkları sembolik kodlar sayesinde ait oldukları toplumlara sosyal, kültürel, ekonomik, siyasal ve psikolojik açıdan ışık tutan anlatım esasına dayalı metinlerdendir. Binlerce yıllık yaşamsal tecrübelerden damıtılan toplumsal refleksleri barındırdıkları gibi zamanın ruhunu da yansıtırlar. Halk hikâyeleri insanoğlunun dünyayı tanıma ve anlamlandırma süreçlerinin estetik ve sembolik değerlerle bezenmiş edebi yansımalarıdır. İdeal kahraman üzerinden, ulaşılması arzulanan toplumsal yapının ipuçlarını veren halk hikâyeleri, bu düşüncelerin geleceğe taşınmasına aracılık etmeleri bakımından da değerli metinlerdir. Kahramanlar, kendilerini var eden kolektif bilinçdışının halk hikâyesi aracılığıyla somutlaştırdığı epik karakterlerdir. Kahramanların dönüşümlerini gerçekleştirmek için girdikleri süreç bir bakıma toplumun geçirdiği olgunlaşma sürecinin mikro ifadesidir. Bu bakımdan Azerbaycan halk hikâyelerindeki kahramanların dönüşüm sürecinde geçirdikleri aşamalar, Azerbaycan Türklerinin kolektif bilinçdışında yer alan var oluş öykülerinin mitik ifadeleridir. Joseph Campbell'ın kahramanın yola çıkışı, erginlenmesi ve dönüşü başlıkları ile oluşturduğu monomit kuramı dâhilinde incelenen Azerbaycan halk hikâyelerinde kahramanların birçoğunun macerasının anlatıya dâhil olmadan başladığı görülür. Bu nedenle Joseph Campbell'ın yola çıkışla başlattığı süreç, Azerbaycan halk hikâyeleri dikkate alınarak, kahramanın doğumu öncesinden başlatılabilir. Zira Azerbaycan halk hikâyeleri kahramanlarının birçoğu henüz anlatıya dâhil olmadan mitik evren tarafından desteklenir ve olağanüstü bir doğumla dünyaya gelirler. Doğumlarının ardından sıradan insandan mitik kahramana (ç)evrilme sürecinde ise çeşitli içsel ve dışsal uyarıcılara maruz kalan kahramanları, belli durumlar karşısında belli tepkiler vermeye iten ve kolektif bilinçdışından beslenen davranış kalıplarının olduğu görülmektedir. Kahramanların gerek fiziksel gerekse bilişsel tekâmüllerinde olduğu gibi monomit döngüsü dâhilinde nihai ödüllerine ulaşarak başarılı olmalarında da etkili olan bu davranış kalıpları, Carl Gustav Jung tarafından arketip olarak tanımlanan kolektif bilinçdışı unsurlardır. Azerbaycan halk hikâyeleri monomit kuramı bağlamında incelenirken, kahramanları belli durumlar karşısında ortak ve/veya benzer tepkiler vermeye yönelten arketiplerde ele alınmıştır. Böylece halk hikâyesi kahramanlarının monomit döngüsü bağlamında sergiledikleri tutum ve davranışların Azerbaycan Türklerinin kolektif bilinçdışında kodlanan belli davranış örüntülerinin yansımaları olarak değerlendirilmesiyle birlikte bunların evrensel kolektif bilinçdışı arketiplerle olan muhtemel benzerlik ve/veya farkları da ortaya konulacaktır.
Özet (Çeviri)
Folk tales are texts based on narrative that shed light on the social, cultural, economic, political and psychological aspects of the societies they belong to with the symbolic codes they contain. They reflect the spirit of time as they contain social reflexes distilled from thousands of years of life experiences. Folk tales are the literary reflections of human beings' quest for knowing the world and the meaning of it, which were adorned with aesthetic and symbolic values. Folk tales are also valuable texts since they give clues to the desired social structure through the ideal hero and mediate the transfer of these thoughts to the future. Heroes are epic characters embodied by the collective unconscious that created them through folk tales. The transformation process of the heroes is, in a way, a micro expression of the maturation process of the society. In this regard, the stages that the heroes in the Azerbaijani folk tales go through in the transformation process are the mythical expressions of the existence stories in the collective unconscious of the Azerbaijani Turks. It is seen that the adventures of many Azerbaijani folk tales' heroes, which are examined within the monomyth theory created by Joseph Campbell with the titles of the hero's departure, initiation and return, begin without being included in the narrative. Therefore, the process that Joseph Campbell started with the departure of the hero can be started before the hero's birth, considering the Azerbaijani folk tales. Because many of the heroes of Azerbaijani folk tales are supported by the mythical universe before they are included in the narrative, and they are born with an extraordinary birth. In the process of evolving from ordinary people to mythic heroes after their birth, it is observed that there are behavior patterns that encourage heroes who are exposed to various internal and external stimuli to give certain reactions to certain situations and feed on the collective unconscious. These behavioral patterns, which are effective in achieving the ultimate rewards of heroes within the monomyth cycle, as well as in their physical and cognitive development, are collective unconscious elements defined as archetypes by Carl Gustav Jung. While Azerbaijani folk tales are analyzed in the context of monomyth theory, archetypes that lead the heroes to give common and/or similar reactions to certain situations are also discussed. Thus, the attitudes and behaviors of the folk tale heroes in the context of the monomyth cycle will be evaluated as the reflections of certain behavioral patterns coded in the collective unconscious of the Azerbaijani Turks, and their possible similarities and/or differences with the universal collective unconscious archetypes will be revealed.
Benzer Tezler
- Azerbaycan halk hikayecileri ve repertuarları
Azerbaijani storytellers and repertoire
SEYRAN GAYİBOV
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DURSUN YILDIRIM
- Sovyetler Birliği Dönemi Azerbaycan halk hikâyeleri üzerine bir inceleme
An examinition on folk tales of Azerbaijani the period of the Soviet Union
ALİ OKUMUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Halk Bilimi (Folklor)Kastamonu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EYÜP AKMAN
- Güney Azerbaycan sahasına beş halk hikayesi üzerine bir araştırma
The study over five folk strories which are relating to region of south Azerbaijan
GÖNÜL BEŞİROVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİKRET TÜRKMEN
- Nurmuhammet Andalıp'ın Baba Ruşen, Zeynel Arap ve Kıssa-yı Firgun halk hikayelerinin incelenmesi
Analysis of Nurmuhammet's Baba Ruşen, Zeynel Arap ve Kıssa-yı Firgun folk stories
TOLGA DURSUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ADEM ÖGER
- Kurbani hikâyesi üzerinde bir inceleme
An investigation on the Kurbani's story
ASENA GÜLSÜM GÜNEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıAhi Evran ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ENSAR ASLAN