1960 askeri darbesinin mizah dergilerine yansıması: Akbaba ve Tef dergileri üzerine bir inceleme (1959-1961)
Reflection of 1960 military coup in humor magazines: A review on Akbaba and Tef magazines (1959-1961)
- Tez No: 803238
- Danışmanlar: PROF. DR. SERDAR SAĞLAM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 375
Özet
Bu çalışma 27 Mayıs 1960 darbesi öncesi ve sonrasındaki toplumsal yapıyı analiz ederek darbenin mizah dergilerinde nasıl yer aldığını ortaya koymayı hedeflemektedir. Türkiye'de Cumhuriyet tarihinin ilk ihtilali 27 Mayıs 1960 tarihinde meydana gelmiştir. İktidarda olduğu onuncu yılında Demokrat Parti, ordunun vesayeti ile devrilmiş ve asker tarafından yönetime el konulmuştur. Müdahale gerçekleştikten sonra askeri darbe, ülkenin en önemli gündemi haline gelmiş ve basın gündeminde olduğu kadar mizah basınında da genişçe yer bulmuştur. Darbe, hem yazılı hem de görsel olarak dergi ve gazetelerde neşredilmiş, basın gündemindeki yerini uzun yıllar boyunca korumuştur. Bu çalışma; dönemin mizah dergileri olan Akbaba ve Tef dergilerinde yayımlanan karikatürlerde 1960 askeri darbesinin nasıl yer aldığı, karikatür temalarının odak konularının ne olduğu, özellikle yargılama ve idamların karikatürlerde nasıl sembolize edildiği, halk tarafından askerin nasıl konumlandırıldığı, darbeye karikatürlerle nasıl meşruiyet kazandırıldığı konularını ele almaktadır. Bu kapsamda, örneklem olarak seçilen Akbaba dergisinin 1959-61 yılları ve Tef dergisinin 1954-55 ile 1960-61 yılları arasındaki sayıları incelenerek, darbe öncesinde vuku bulan olayların darbeye nasıl zemin hazırladığı ve darbe sonrasında basının tavrının nasıl olduğu bilimsel olarak açıklanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada yapılan araştırmalarda; mizah dergilerindeki karikatürler üzerinden dönemin tarihsel olarak okunması, karikatür tiplemeleri ile yaratılan sembolik anlatımın neyi nasıl ifade ettiğinin anlamlandırılması ve yorumlanmaya çalışılması amaçlanmıştır. Ayrıca dönemin siyasi tarihi ile mizah tarihinin ve politik mizah tarihinin karikatürler üzerinden aydınlatılması hedeflenmiştir. Araştırma kapsamında döneme ait literatür taraması ve arşiv araştırması yapılarak araştırmanın verilerini oluşturacak bilgi ve belgelere ulaşılmıştır. Verilerin analizinde; nitel araştırma yöntemleri arasında yer alan doküman analizi ve içerik çözümleme analizi yöntemleri kullanılmıştır. Bu yöntemlerle, karikatürlerdeki ana temalar tespit edilmiş ve bu temalar odağında yer alan karikatürlerin analizi yapılmıştır. Demokrat Parti'nin 1954-57 ve 1957-60 dönemlerinde izlediği politikalar sebebiyle aydın ve bürokrat insanların desteğini kaybettiği, basının sempatisini yitirdiği görülmektedir. Buna bağlı olarak Demokrat Partinin iktidarı terk etmesi için basın tarafından baskı altına alındığı, bu sebeple endişeye kapılarak daha sert politik müdahalelerde bulunduğu ve tüm bunların 1960 darbesinin gelmesine zemin hazırladığı ifade edilebilir. Dönemin karikatürleri üzerinde yapılan analiz sonucunda; objektif basın anlayışından uzaklaşıldığı, tarihe kara bir imza olarak düşen 1960 askeri darbesine meşruiyet kazandırılmak için karikatürlerin bir araç olarak kullanıldığı; askerin haklılığı düşüncesini karikatürler üzerinden vurgulayarak Demokrat Parti ve üyelerinin suçlu ilan edilmesine yol açıldığı ve başta Bayar ile Menderes olmak üzere yapılan yargılama ve infazların da topluma kabul ettirilmesinin önünün açıldığı değerlendirilmektedir.
Özet (Çeviri)
This study aims to reveal how the coup took place in humor magazines by analyzing the social structure before and after the May 27, 1960 coup. The first military coup in the history of the Republic of Türkiye took place on May 27, 1960. During the tenth year in power, the Democratic Party was overthrown under the tutelage of the army and the government was seized by the military. After the intervention took place, the military coup became the most important agenda of the country and was widely included in the humor press agenda as well as in the press agenda. The coup was published in magazines and newspapers both written and visually and maintained its place on the press agenda for many years. This study deals with how the 1960 military coup took part in the cartoons published in Akbaba and Tef magazines, which were the humor magazines of the period, what the focus subjects of the cartoon themes were, how the judgments and executions were symbolized in the cartoons, how the soldiers were positioned by the people, and how the coup was legitimized with cartoons. In this context, by examining the issues of the Akbaba magazine selected as a sample between 1959-61 and Tef magazine between 1954-55 and 1960-61, it was tried to explain scientifically how the events before the coup prepared the ground for the coup and how was the attitude of the press after the incident. In this research, It is aimed to read the period historically through cartoons in humor magazines and to interpret the symbolic expressions created by cartoon typecasting. In addition, it is aimed to illuminate the political history of the period, the history of humor, and the history of political humor through cartoons. Within the scope of the research, the information and documents that will constitute the data of the research have been reached by making a literature review and archive research of the period. In the analysis of data; document analysis and content analysis methods, which are among the qualitative research methods, were used. With these methods, the main themes in the cartoons were determined and the analysis of the cartoons in the focus of these themes was made. It is seen that the support of intellectuals and bureaucrats and the sympathy of the press were lost due to the policies pursued by the Democratic Party in the 1954-57 and 1957-60 periods. Accordingly, it can be stated that the Democrat Party was put under pressure by the press to leave the government, and therefore, it made more severe political interventions out of concern, and all these paved the way for the 1960 coup. As a result of the analysis made on the cartoons of the period; It is evaluated that the concept of the objective press was moved away, and cartoons were used as a tool to legitimize the 1960 military coup, which went down in history as a black signature, in addition , by emphasizing the idea of the soldier's rightfulness through cartoons, the Democratic Party and its members were declared guilty, and the trial and executions, especially Bayar and Menderes, were made to be accepted by the society.
Benzer Tezler
- 1960 Askeri Darbesinin üniversitelere müdahalesi ve 147'ler Tasfiyesi
Intervention to universities of 1960 Coup Deta and discharging of 147 Academicians
DERYA KAYACAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiEğitim Programları ve Öğretimi Ana Bilim Dalı
PROF. M. ÇAĞATAY ÖZDEMİR
- 27 Mayıs askeri darbesinin Malatya basınında algılanması
Peception of 27 may 1960 military coup in Malatya press
ÖMER ACET
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
GazetecilikDumlupınar ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ESRA SARIKOYUNCU DEĞERLİ
- Adalet Partisi döneminde Türkiye'de iktidar muhalefet ilişkileri (1965-1971)
Opposition period ruling Adalet Party relations in Turkey (1965-1971)
KASIM BİLİCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Siyasal BilimlerMuş Alparslan ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ÖZALPER
- 27 mayıs 1960 askeri darbesi sonrasında Türkiye'de izlenen Kürt politikası (1958-1971)
The Kurdish policy followed in Turkey after the military coup on 27 may 1960 (1958-1971)
NEFİSE VAROL ŞENER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Siyasal BilimlerDokuz Eylül ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ OKTAY GÖKDEMİR
- İngiliz kamuoyunda Demokrat Parti ve 27 Mayıs 1960 askerî darbesi
Democrat Party and 27 May 1960 military coup in the British public opinion
TOLGA AKYIL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TarihHacettepe ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İDRİS YÜCEL