Öğretmen presenteizminin iş talepleri kaynakları teorisi perspektifinden bir analizi
An analysis of teacher presenteeism from the perspective of the job demands resources theory
- Tez No: 804640
- Danışmanlar: PROF. DR. ZÜLFÜ DEMİRTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 202
Özet
Bu araştırma amacı, çalışanların refahlarını ve iş duygularını iş özellikleriyle açıklayan İş Talepleri-Kaynakları (Job Demands-Resources; JD-R) modelini kullanarak presenteizmin doğal bağlantılarını analiz etmektir. Presenteizm birçok faktörün sonucu (kronik hastalık, işyeri stresi, işle ilgili olmayan uğraşılar, çalışanla ilgili özel durumlar ve olumsuz çevresel unsurlar vb.) ortaya çıkan bir deneyim olarak tanımlanır. Araştırmalar presenteizmin çalışanlarda negatif psikolojik etkiler bıraktığı, örgütsel işleyişi ve üretim ilişkilerini olumsuz etkilediği belirlenmiştir. Presenteeismi teşvik etme veya engelleme ihtimalinden dolayı iş özellikleri, presenteeism araştırmalarında artan bir ilgi görmüştür. İş özellikleri (iş talepleri ve iş kaynakları) ile çalışan refahı ve performansı arasında ilişki kuran JD-R modeli, bu anlamda presenteeismin anlaşılmasında önemli bir kavramsal çerçevedir. Mevcut çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel araştırma deseninden faydalanılarak değişkenler arasındaki ilişkiler açıklanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın evreni Elâzığ Merkezdeki kamu okullarında görev yapan öğretmenlerden oluşmaktadır. Küme örnekleme yöntemiyle bu evrende bulunan 87 okul ve bu okullarda görev yapan 796 öğretmen, katılımcı olarak belirlenmiştir. Veri toplama araçları olarak Tükenmişlik Ölçeğinin Kısa Versiyonu, İşe Tutkunluk Ölçeğinin Kısa Versiyonu, İş-Aile Çatışması Ölçeği, Duygusal Talep Ölçeği, Yönetici ve Çalışma Arkadaşı Desteği Ölçeği ve Algılanan Öğretmen Presenteizm Ölçeği kullanılmıştır. Hazırlanan ölçekler çoğaltılarak her biri kapalı zarflar içine konularak okullar ziyaret edilip öğretmenlere dağıtılmış ve daha sonra belirlenen zaman dilimlerinde tekrar kendilerinden alınmıştır. JD-R modeli iş kaynaklarının, işe tutkunluk aracılığıyla örgütsel ve bireysel sonuçlarla; iş taleplerinin, tükenmişlik aracılığıyla örgütsel ve bireysel sonuçlarla ilişkili olabileceğini öngörür. Ayrıca JD-R literatürü iş kaynaklarının, iş taleplerinin oluşturduğu negatif durumları düzenleyeceğini yani tamponlayacağını da iddia eder. Dolayısıyla araştırma kapsamında aracılık, düzenleyicilik ve düzenleyici aracılık analizleri gerçekleştirilmiştir. Araştırmada kullanılan veriler okul gibi kümelenmiş yapılardan toplandığından analizler çok düzeyli olarak gerçekleştirilmiştir. Yapısal eşitlik modellemesinin çok düzeyli versiyonları kullanılarak yapılan analizlerde JD-R modelinin temel önermelerine paralel olarak iş taleplerinin tükenmişlik aracılığıyla presenteizmle, öğretmen ve okul düzeylerinde, pozitif ilişkili olduğu belirlenmiştir. İş kaynaklarının da işe tutkunluk aracılığıyla presenteizmle, öğretmen ve okul düzeylerinde, negatif ilişkili olduğu ulaşılan bir başka sonuç olmuştur. Bununla beraber iş kaynaklarının, iş talepleri ile tükenmişlik ilişkisinde düzenleyicilik rolü ve tükenmişlik aracılığıyla iş talepleri ile presenteizm dolaylı ilişkisinde düzenleyici aracılık rolünün varlığı, öğretmen ve okul düzeylerinde tespit belirlenmiştir. Sonuç olarak iş-aile çatışması ve duygusal talebin yüksek olduğu durumlarda tükenmişliğin ve dolaylı olarak presenteizm algısının yüksek olabileceği söylenebilir. Buna karşın yönetici ve çalışma arkadaşı desteğinin yüksek olduğu durumlarda işe tutkunluğun yüksek ancak dolaylı olarak presenteizm algısının daha düşük olabileceğine yönelik kanıtlar ortaya koyulmuştur. Ayrıca iş kaynaklarının, iş taleplerinin oluşturabileceği negatif sonuçları düzenleyebileceğine yönelik bulgulara da ulaşılmıştır. Yani yönetici ve çalışma arkadaşı desteğinin yüksek olduğu durumlarda, iş-aile çatışması ve duygusal talebin öngörebileceği tükenmişliğin ve dolaylı olarak presenteizm algısının daha düşük olabileceği söylenebilir.
Özet (Çeviri)
The purpose of this research is to analyze the natural connections of presenteeism using the Job Demands-Resources (JD-R) model, which explains employees' well-being and affective states with job characteristics. Presenteeism is defined as an experience that arises from various factors (such as chronic illness, workplace stress, non-work-related engagements, personal circumstances of the employee, and negative environmental factors). Studies have determined that presenteeism has negative psychological effects on employees and adversely affects organizational functioning and productivity. Due to the potential for promoting or inhibiting presenteeism, job characteristics have received increased attention in presenteeism research. The JD-R model, which establishes a relationship between job characteristics (job demands and job resources) and employee well-being and performance, provides an important conceptual framework for understanding presenteeism. In the current study, a quantitative research method was employed using a correlational design to explain the relationships between variables. The population of the study consisted of teachers working in public schools in the city center of Elazig. Through cluster sampling, a total of 87 schools and 796 teachers working in these schools were selected as participants. The data collection instruments included the Short Version of the Burnout Scale, Short Version of the Work Engagement Scale, Work-Family Conflict Scale, Emotional Demands Scale, Supervisor and Colleague Support Scale, and Perceived Teacher Presenteeism Scale. The prepared scales were duplicated, placed in sealed envelopes, and distributed to teachers during school visits, and then collected from them at predetermined time intervals. The JD-R model predicts that job resources are positively related to organizational and individual outcomes through work engagement, while job demands may be associated with organizational and individual outcomes through burnout. Additionally, the JD-R literature claims that job resources can buffer the negative effects of job demands. Therefore, the research conducted mediation, moderation, and moderated mediation analyses. As the data were collected from clustered structures such as schools, the analyses were performed using multilevel modeling techniques. The analyses conducted using multilevel structural equation modeling supported the core propositions of the JD-R model. It was found that job demands were positively related to presenteeism through burnout at both the teacher and school levels. On the other hand, job resources were negatively related to presenteeism through work engagement at both levels. Furthermore, it was determined that job resources played a moderating role in the relationship between job demands and burnout, and burnout acted as a mediator between job demands and presenteeism at both the teacher and school levels. In conclusion, it can be said that in situations characterized by work-family conflict and high emotional demands, burnout and indirectly perceived presenteeism may be high. However, evidence has been provided to suggest that in situations where supervisor and colleague support are high, work engagement may be high, but indirectly perceived presenteeism may be lower. Additionally, findings have been obtained to support the notion that job resources can mitigate the negative outcomes associated with job demands. Therefore, in situations where supervisor and coworker support is high, it can be said that burnout and indirectly perceived presenteeism, which can be predicted by work-family conflict and emotional demands, may be lower.
Benzer Tezler
- Öğretmen yetiştirmede uygulama çalışmalarının önemi ve karşılaşılan güçlükler
Importance of the practising teaching in teachers training and to identify difficulties
GÜNER YALÇIN
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitim Programları ve Öğretimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. A. KADİR ASLAN
- A Case study of instructional supervision at a private secondary school
Özel bir lisede öğretmen değerlendirme sistemine ilişkin bir durum çalışması
AYŞE COLLİNS BAŞ
Doktora
İngilizce
1999
Eğitim ve ÖğretimOrta Doğu Teknik ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ YILDIRIM
- A Compartison of student teachers attitudes toward computers in on-line and traditional computer literary courses: A case study
Öğretmen adaylarının on line ve geleneksel bilgisayar okur yazarlığı derslerinde bilgisayara karşı tutumlarının karşılaştırılması: Bir durum çalışması
TARKAN GÜRBÜZ
Yüksek Lisans
İngilizce
1999
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolOrta Doğu Teknik ÜniversitesiBilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SONER YILDIRIM
- Teacher roles in high school biology curriculum implementation
Lise biyoloji öğretim programı uygulamasında öğretmen rolü
EBRU ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
İngilizce
1999
BiyolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMatematik Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSNİYE DEMİRCİOĞLU
- Öğretmen yetiştirmede öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin önemi
The Importance of teaching profession lessons in teacher education
ERGÜL SIRKINTI
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Eğitim ve ÖğretimFırat ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULLAH DİKİCİ