Öğretmen presenteizminin iş talepleri kaynakları teorisi perspektifinden bir analizi
An analysis of teacher presenteeism from the perspective of the job demands resources theory
- Tez No: 804640
- Danışmanlar: PROF. DR. ZÜLFÜ DEMİRTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 202
Özet
Bu araştırma amacı, çalışanların refahlarını ve iş duygularını iş özellikleriyle açıklayan İş Talepleri-Kaynakları (Job Demands-Resources; JD-R) modelini kullanarak presenteizmin doğal bağlantılarını analiz etmektir. Presenteizm birçok faktörün sonucu (kronik hastalık, işyeri stresi, işle ilgili olmayan uğraşılar, çalışanla ilgili özel durumlar ve olumsuz çevresel unsurlar vb.) ortaya çıkan bir deneyim olarak tanımlanır. Araştırmalar presenteizmin çalışanlarda negatif psikolojik etkiler bıraktığı, örgütsel işleyişi ve üretim ilişkilerini olumsuz etkilediği belirlenmiştir. Presenteeismi teşvik etme veya engelleme ihtimalinden dolayı iş özellikleri, presenteeism araştırmalarında artan bir ilgi görmüştür. İş özellikleri (iş talepleri ve iş kaynakları) ile çalışan refahı ve performansı arasında ilişki kuran JD-R modeli, bu anlamda presenteeismin anlaşılmasında önemli bir kavramsal çerçevedir. Mevcut çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel araştırma deseninden faydalanılarak değişkenler arasındaki ilişkiler açıklanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın evreni Elâzığ Merkezdeki kamu okullarında görev yapan öğretmenlerden oluşmaktadır. Küme örnekleme yöntemiyle bu evrende bulunan 87 okul ve bu okullarda görev yapan 796 öğretmen, katılımcı olarak belirlenmiştir. Veri toplama araçları olarak Tükenmişlik Ölçeğinin Kısa Versiyonu, İşe Tutkunluk Ölçeğinin Kısa Versiyonu, İş-Aile Çatışması Ölçeği, Duygusal Talep Ölçeği, Yönetici ve Çalışma Arkadaşı Desteği Ölçeği ve Algılanan Öğretmen Presenteizm Ölçeği kullanılmıştır. Hazırlanan ölçekler çoğaltılarak her biri kapalı zarflar içine konularak okullar ziyaret edilip öğretmenlere dağıtılmış ve daha sonra belirlenen zaman dilimlerinde tekrar kendilerinden alınmıştır. JD-R modeli iş kaynaklarının, işe tutkunluk aracılığıyla örgütsel ve bireysel sonuçlarla; iş taleplerinin, tükenmişlik aracılığıyla örgütsel ve bireysel sonuçlarla ilişkili olabileceğini öngörür. Ayrıca JD-R literatürü iş kaynaklarının, iş taleplerinin oluşturduğu negatif durumları düzenleyeceğini yani tamponlayacağını da iddia eder. Dolayısıyla araştırma kapsamında aracılık, düzenleyicilik ve düzenleyici aracılık analizleri gerçekleştirilmiştir. Araştırmada kullanılan veriler okul gibi kümelenmiş yapılardan toplandığından analizler çok düzeyli olarak gerçekleştirilmiştir. Yapısal eşitlik modellemesinin çok düzeyli versiyonları kullanılarak yapılan analizlerde JD-R modelinin temel önermelerine paralel olarak iş taleplerinin tükenmişlik aracılığıyla presenteizmle, öğretmen ve okul düzeylerinde, pozitif ilişkili olduğu belirlenmiştir. İş kaynaklarının da işe tutkunluk aracılığıyla presenteizmle, öğretmen ve okul düzeylerinde, negatif ilişkili olduğu ulaşılan bir başka sonuç olmuştur. Bununla beraber iş kaynaklarının, iş talepleri ile tükenmişlik ilişkisinde düzenleyicilik rolü ve tükenmişlik aracılığıyla iş talepleri ile presenteizm dolaylı ilişkisinde düzenleyici aracılık rolünün varlığı, öğretmen ve okul düzeylerinde tespit belirlenmiştir. Sonuç olarak iş-aile çatışması ve duygusal talebin yüksek olduğu durumlarda tükenmişliğin ve dolaylı olarak presenteizm algısının yüksek olabileceği söylenebilir. Buna karşın yönetici ve çalışma arkadaşı desteğinin yüksek olduğu durumlarda işe tutkunluğun yüksek ancak dolaylı olarak presenteizm algısının daha düşük olabileceğine yönelik kanıtlar ortaya koyulmuştur. Ayrıca iş kaynaklarının, iş taleplerinin oluşturabileceği negatif sonuçları düzenleyebileceğine yönelik bulgulara da ulaşılmıştır. Yani yönetici ve çalışma arkadaşı desteğinin yüksek olduğu durumlarda, iş-aile çatışması ve duygusal talebin öngörebileceği tükenmişliğin ve dolaylı olarak presenteizm algısının daha düşük olabileceği söylenebilir.
Özet (Çeviri)
The purpose of this research is to analyze the natural connections of presenteeism using the Job Demands-Resources (JD-R) model, which explains employees' well-being and affective states with job characteristics. Presenteeism is defined as an experience that arises from various factors (such as chronic illness, workplace stress, non-work-related engagements, personal circumstances of the employee, and negative environmental factors). Studies have determined that presenteeism has negative psychological effects on employees and adversely affects organizational functioning and productivity. Due to the potential for promoting or inhibiting presenteeism, job characteristics have received increased attention in presenteeism research. The JD-R model, which establishes a relationship between job characteristics (job demands and job resources) and employee well-being and performance, provides an important conceptual framework for understanding presenteeism. In the current study, a quantitative research method was employed using a correlational design to explain the relationships between variables. The population of the study consisted of teachers working in public schools in the city center of Elazig. Through cluster sampling, a total of 87 schools and 796 teachers working in these schools were selected as participants. The data collection instruments included the Short Version of the Burnout Scale, Short Version of the Work Engagement Scale, Work-Family Conflict Scale, Emotional Demands Scale, Supervisor and Colleague Support Scale, and Perceived Teacher Presenteeism Scale. The prepared scales were duplicated, placed in sealed envelopes, and distributed to teachers during school visits, and then collected from them at predetermined time intervals. The JD-R model predicts that job resources are positively related to organizational and individual outcomes through work engagement, while job demands may be associated with organizational and individual outcomes through burnout. Additionally, the JD-R literature claims that job resources can buffer the negative effects of job demands. Therefore, the research conducted mediation, moderation, and moderated mediation analyses. As the data were collected from clustered structures such as schools, the analyses were performed using multilevel modeling techniques. The analyses conducted using multilevel structural equation modeling supported the core propositions of the JD-R model. It was found that job demands were positively related to presenteeism through burnout at both the teacher and school levels. On the other hand, job resources were negatively related to presenteeism through work engagement at both levels. Furthermore, it was determined that job resources played a moderating role in the relationship between job demands and burnout, and burnout acted as a mediator between job demands and presenteeism at both the teacher and school levels. In conclusion, it can be said that in situations characterized by work-family conflict and high emotional demands, burnout and indirectly perceived presenteeism may be high. However, evidence has been provided to suggest that in situations where supervisor and colleague support are high, work engagement may be high, but indirectly perceived presenteeism may be lower. Additionally, findings have been obtained to support the notion that job resources can mitigate the negative outcomes associated with job demands. Therefore, in situations where supervisor and coworker support is high, it can be said that burnout and indirectly perceived presenteeism, which can be predicted by work-family conflict and emotional demands, may be lower.
Benzer Tezler
- Öğretmen adaylarının bilişsel stillerinin öğrenme yaklaşımlarına etkisi
The effects of prospective teachers' cognitive styles on learning approaches
SEDAT ALTINTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İZZET GÖRGEN
- Öğretmen görüşlerine göre lise müdürlerinin sosyal sermaye düzeyleri ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki: Muğla ili örneği
The relationship between school administrators' social capital levels perceived by high school teachers and teachers' burnout levels: Muğla sample
ELİF ILİMAN PÜSKÜLLÜOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET DUMAN
- Öğretmen görüşlerine göre mesleki gelişim: Nitel bir çalışma
Professional development by teachers opinions: A qualitative study
NİHAL TOPÇUOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimMevlana ÜniversitesiEğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Eko. Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYŞE NEGİŞ IŞIK
- İlköğretim ve ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ve örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki
The percei̇ved organizational justi̇ce and organizational silence level of pri̇mary and hi̇gh school teachers
YAVUZ ÜNLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimSakarya ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET ALİ HAMEDOĞLU
- Öğretmen algılarına göre öğrencilerin uygun olmayan internet kullanımları(İstanbul ili örneği)
Perception of students not suitable for internet use by teachers(İstanbul sample)
RABİA AKÇİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimSakarya ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA BAYRAKCI