مواقف وملامح نفسیة في القران الكريم -دراسة موضوعية- / Mevâkıf ve melâmih nefsiyye fi'l-Kur'ân'il-Kerim -dirâse mevduʿiyye-
Kur'ân-ı Kerim'de psikolojik tutumlar ve özellikler -konulu bir çalışma- / Mevâkif ve melâmih nefsiyye fi'l-Kur'ân'il-Kerim-dirâse mevduʿiyye-
- Tez No: 806314
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDULBAKİ GÜNEŞ, DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMED RASHID
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Arapça
- Üniversite: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tefsir Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 182
Özet
Bu çalışma, Kur'ân âyetlerinde bahsedilen nefsle ilgili durumların, tefsiri bir bakış açısıyla yorumlanmasını içermektedir. Bu bakımdan çalışma, aynı zamanda Kur'ân'ın İ'caz yönünü psikolojik açıdan öne çıkarmayı da amaçlamaktadır. Kur'ân, sadece bir kanun kitabı veya sadece bir ibadet rehberinden müteşekkil bir kitap değildir. Kur'ân, hem hukuk, hem ibadet, hem toplumsal sorunlara reçeteler sunan bir rehber, hem de insanların iç dünyalarına dair bilgiler veren bir vahiy kitabıdır. Bundan dolayı Kur'ân, insanların sosyal hayatları olan dış dünyalarının imar edilmesiyle ilgilendiği kadar onların iç dünyaları olan psikolojileriyle de ilgilenmektedir. İnsanların iç dünyalarını elimizdeki psikolojik verilerden çok kişiler ve tipolojiler üzerinden ele alan Kur'ân, bu anlamda ele aldığı kişileri, olaylar ve ilâhî emirler karşısında ortaya koydukları tutum ve davranışlar üzerinden irdelemektedir. Bunlara genel bir isimlendirme olarak“psikolojik tutum ve davranışlar”demekteyiz. Kur'ân'da bahsedilen psikolojik tutum ve davranışların önemi, insan davranışlarını olumlu ve olumsuz yönleriyle ele almasından ileri gelmektedir. Kur'ân, geçmiş ümmetlerden bazı kişilerin davranışları üzerinden bu tutum ve davranışları zikrederken, bazı durumlarda insanları ifsad etmeleri yönüyle delalete sapmış kişilerin tutum ve davranışlarını da ele alır. Bu anlamda olumlu davranışlar bakımından hidâyet yolunda çaba sarfeden ve aynı zamanda hidâyet üzere olan kişilerin tutum ve davranışlarını bir örnek hareket olarak öne sürmektedir. Kur'ân, negatif davranış durumları karşısında çözüm önerileri sunarken, pozitif davranışları da teşvik ederek cennetle müjdelemektedir. Bu, insanlığın bugün yaşadığı olumsuzlukları aklıselim bir tarzda açıklamaya büyük katkı sağlamaktadır. Aynı şekilde Kur'ân'ın bu konuları ele alması, hayatın farklı alanlarında, kişilerin maruz kaldıkları rahatsızlıklara ve hastalıklara çeşitli çözümler bulmayı geliştirmektedir. Bu sayede insan, davranışlarını kontrol etmeye, uygun çözümler sunmaya, hakikatlerin ve olayların doğasını anlamasına yardımcı olacak olumlu sonuçlara ulaşabilmektedir. Kur'ân, insan tipolojilerine atıfta bulunarak, onların şekilsel ve psikolojik açılardan ruhlarının en derin noktasına temas eder. Nitekim Kur'ân'ın bunları anlatmasındaki maksadı, bir hikâye veya bir olayı tarihsel bakışla anlatmak değildir. Aksine Kur'ân, bu olaylardan ve olaylar karşısında sergilenen bu davranışlardan ibret alınmasını istemekte ve doğru yola iletmektir. Nitekim Yüce Allah, iç dünyası olarak hidâyete kendini hazırlamış kişileri, Kur'ân vasıtasıyla hidâyete erdireceğini vadetmektedir. (Maide, 5/16). Bu bakımdan bu vaat, Kur'ân nassının insanların psikolojik yapılarına dair veriler içerdiğine ve bu veriler ışığında hareket edenlerin hidâyete erişeceklerine dair bir kanıttır. Kur'ân'ın değindiği bu mevzular, tarih boyunca önemini koruduğu gibi kıyamete kadar da bu önemini devam ettirecektir. Nitekim bu meselede önemli olan kişiler ve isimleri değil; Allah'ın kendilerine iyi ve kötü olma potansiyeli yerleştirdiği tipolojilerdir ki bunlar üzerinden hep insanların nefsi hayatlarıyla ilgili özellikler ele alınmakta ve bu durumlar karşısında çözümler de sunmaktadır. Bu anlamda Cenab-ı Allah bize Firavun'u, Haman'ı, Karun'u ve diğerlerini beşerin bozulmasının bir örneği olarak anlatmaktadır. Buna karşın, bize hayatlarını Cenab-ı Hakk'a itaatle geçiren insanlardan da bahsetmektedir. Eğer nefs, kibir, haksızlık ve zulmün yolunu tutarsa, bu da gösterecek ki bu nefsin içindeki ruh, Firavun ve benzerlerinin ruhlarıyla aynı yöndedir ki onlar, ilahlık taslama noktasında Allah'la mücadele yoluna kadar vardılar. Bunun sonucunda da sanki kendileri ıslah eden kişilerdenmiş gibi muvahhid müminlere asrın lisanıyla yozlaşmış damgası vurarak onları bozguncu ve terörist olmakla suçlayarak onlara zulmetme noktasına kadar vardılar. Ama eğer nefs, hayır ve ıslah yoluna girerse, bu durumda Allah'a çağıran ve kınayanın kınamasından korkmayan, bunun için her türlü zarara ve zulme katlanan peygamberler, nebiler ve onlara tabi olanların yoluna dahil olmaktadırlar ki onlar da böyleydi. İşte bunlardan biri olarak Hz. İbrahim (a.s.), şirkten beri olmuş ve putları kırmıştır. Yine Allah'ın Nebi'si Hz. Musa (a.s.), o da zamanının zalimi olan Firavun'un karşısında durur ve onu Allah'ın birliğine ve O'na ibadete çağırmıştır. İşte bunlar, Kur'ân-ı Kerîm'in hayal ürünü olmayan, kesin ve beliğ alametlerle ortaya konulmuş metinlerinde ortaya konulmuş olan psikolojik tutum ve özelliklerdir. Bunlar, sabit hakikatler olup değişmez bir özelliğe sahiptirler. Zira bu nefisleri yaratan Allah'tır ve onları en iyi bilen de O'dur. Yüce Allah şöyle buyurmuştur:“Yaratan bilmez olur mu? O, bütün inceliklerin farkındadır ve her şeyden haberdardır.”(Mülk, 67/14). İman, insan fıtratının asli unsurudur. Küfür ve sapıklık ise onda gelip geçicidir. Bu durum, insanın bu dünya hayatında bir görev ve imtihan yerinde bulunmasından kaynaklanmaktadır. Ya başarıya ulaşıp iyilik ve başarının yolunu tutacaktır ya da başarısızlığa uğrayıp dalâlet vadilerinde kaybolacaktır. Kur'ân, insana seçmeleri için iki yol verildiğine zikrederek (Beled, 90/10), seçimin bir noktada onların eline bırakıldığını ve içlerindeki nefsi durumun hidâyetleri üzerindeki etkisine dikkat çekmektedir. İnsan, psikolojik yapısı itibariyle sapkınlık ve şehvet cazibelerine kapılır ki, bu noktadan sonra da seçimlerinden dolayı ya mü'min ya da kâfir olarak hayatını devam ettirir. Burada da yine Kur'ân'ın işaret ettiği şekliyle insana doğru yol gösterilmiştir. İnsan içindeki psikolojik yönelimlerini Kur'ân'ın yol göstericiliğinde kullandığında hidâyete ulaşmaktadır (İnsan, 67/3). İnsan, içinde olumlu ve olumsuz duygu yönelimleri olan bir varlık olarak her iki tarafa da yönelebilecek bir potansiyele sahiptir. Bu noktada Kur'ân, âyetler içinde hem olumlu hem de olumsuz kişilikler seçerek onlardan bahseder. Bunlar, kişilerin hidâyetleri için sunulmuş örneklerdir. Bu örneklerden biri kötü özellikleri ile ele alınıp ibretli sonla zikredilirken, diğer taraftan örnek kişilik, hidâyet için bir olumlu tipoloji olarak ele alınmaktadır. Kur'ân'ın; psikolojik tutum ve özelliklerden bahsederek, olumlu ve olumsuz kişilikler arasındaki farka dikkat çekerek onları ele alması, iman ve hakikat ehli, farklı şekil ve renkleriyle küfr ve şirk ehline karşı, her birinin kimliğini ve kişiliğini tanımlayan özelliklerle birbiriyle kesişmeyen iki paralel çizgi halinde devam ettirmesi, hidâyet yolunu göstermek istemesi nedeniyledir. Kur'ân, iç yapılarını ıslah edememiş kişilerin kâfir, münafık, ahlaksız, suçlu ve kibirli kimseler olabileceklerine dikkat çekerek önce hastalığı teşhis etme, anormallik ve sapmanın tezahürlerinin tedavi yollarını belirlemek, gerçekleri, vakaları açıklamaya çalışma, her iki dünyada da mutluluğa ulaşmak için bunları referanslara yer vererek anlatmaktadır. Bu çaba, insanın içindeki nefs ve psikolojik hallerin, insanları hidâyete de dalâlete de götürebilecek bir potansiyele sahip olduğunu ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
This study aims to analyze the verses of the Qur‟an from a psychological aspect. The important of psychological attitudes and behaviors in the Qur‟an stems from examining human behavior with its positive and negative aspects. This explanation makes a great contribution to explaining the negativities that humanity is experiencing today in a logical way. In addition, the Qur‟an‟s handling of these issues has quided people to find various solutions to the negativities and diseases they are exposed to in different areas of life. In this way, it can reach results that will help control human behavior, find appropriate solutions, and understand the nature of truths and events. By referring to human typologies, the Qur‟an touches the deepest point of their psychological and visual souls. As a matter of fact, the purpose of the Qur‟an in telling these is to guide people to the right path by providing lessons from these events rather than explaining the events. Allah says, Allah guides those who seek they approval to the path of salvation with that book, brings them out of the darkness to the light, and guides them to a straight path.(Maide, 5/16) This verse is important in that it deals with psychological attitudes and characteristics as the Qur‟an explains. These issues, which the Qur‟an refersto, have preserved their importance throughout history and will continue to be important until the Day of Judgment. As a matter of fact, the important thing in this matter is not the people and their names, but the typologies in which Allah has placed the potential to be good and bad people. Allah Almighty tells us about Pharaoh, Karun and others as examples of corruption of people. Allah also speaks of people who spend their lives obeying him and her. If the soul follows the path of arrogance, injustice and oppression, this spirit is the same as the spirits of Pharaoh and others. They pretend to be divinity against Allah. As a result, they tried to persecute believers, accusing them of being corrupt and terrorists by branding them as corrupt, as if they were people of education. But if the soul enters the good and right path; he is on the way of the prophets who call to the way of Allah, are not afraid of anyone‟s condemnation, and endure all kinds of oppression. One of them was Hazrat Ibrahim(a.s.) and he broket he idols. Prophet Musa of Allah, opposed Pharaoh and encouraged him to worship Allah. These are the psychological attitudes in the Qur‟an, expressed through lived events that are not imaginary. These are fixed truths and have an unchangeable property. For, it is Allah who created these souls and knows them best. Almighty Allah has said, Does the Creator not know? Allah is aware of all sensitivities and is aware of everything.(Mülk, 67/14) Faith is the essential element of human nature. Cursing and perversion are temporary. This is due to the fact that man is in a place of duty and testing in the life of this world. Either they will succeed and be on the path of goodness and righteousness or they will be lost in evil. Allah says., And did we not show the people two ways?(Beled, 90/10) Humans are tempted by the temptations of perversion and lust stemming from their psychological structure. After this point, they becomes either a believer or an unbeliever. Allah says, Surely, we have shown people the right path, now they can be grateful if they want or ungrateful.(Insan, 67/3). At this point, to talk about psychological attitudes and characteristics as a typology is to reach the esence of the difference between these parties. Some people consist of believer, unbelievers, hypocrites, immoral, criminals and arrogant people. In this sense, the Qur‟an explains these by giving references in order to diagnose the disease, to determine the ways of treatment for the manifestations of abnormality and deviation, to try to explain the facts and situations, and to achieve happiness in both worlds. The Qur'an draws attention to the fact that people who have not been able to reform their inner structures can become unbelievers, hypocrites, immoral, criminals and arrogant people. for this, first of all, it goes to the way of diagnosing the disease, determining the ways of treatment of the manifestations of abnormality and deviation, trying to explain the facts and cases. In order to reach happiness in both worlds, the Qur'an tells by giving place to verse references. This effort shows that the nafs and psychological states inside people have the potential to lead people to both guidance and misguidance. However, the Qur'an also reveals that she is well-versed in human psychology.
Benzer Tezler
- اﻟﺸِّﻌﺮُ اﻟﻌ َﺮﺑ ِﻲﱡ وَ أَﺛَﺮُه ُ ﻓﻲ اﻟﺨُﻄَﺐِ اﻟﺪِّﯾ ْﻨ ِﯿﱠﺔ
Eş-şi'ru'l-'Arabiyyu ve Eseruhu Fi'l-Hutabi'd-Diniyye
NATIQ FAWZI IBRAHIM AL-AZZAWI
Doktora
Arapça
2024
DilbilimUşak ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM KOCABIYIK
- إﺸﻛﺎﻟﯿﺎت اﻟﻌﻘل ﻓﻲ اﻟﻔﻛر اﻟﻌرﺒﻲ اﻹﺴﻼﻤﻲ اﻟﻤﻌﺎﺼر طﻪ ﻋﺒد اﻟرﺤﻤن 'أﻨﻤوذﺠﺎ
Çağdaş İslam Arap düşüncesinde aklın problemleri, Taha Abdurrahman örneği
HAMIDOU GAMSORE
Yüksek Lisans
Arapça
2020
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. EBRAHİM MOHAMMED AL-WAJRAH
- Menâr Ekolü'nün hadis anlayışı
موقف مدرسة المنار من الحديث النبوي
MAHMOUD SALLOUM
Doktora
Türkçe
2021
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN HANSU
- موقف الإسلام من العنف في العمل السياسي التأصيل الشرعي والتحليل التاريخي والاجتماعي
Başlık çevirisi yok
SAAD RÜSTEM
- مواقع التواصل الاجتماعي ودورها في تبليغ الدعوة الإسلامية
İslam davetini ulaştırmada sosyal medya platformları rolü
OMAR MHAIERI
Yüksek Lisans
Arapça
2023
DinFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ANMAR AHMAD MUHAMMED
- موقف المغول الايلخانيين من العقائد والمذاهب الدينية من وفاة هولاكو إلى نهاية حكم أبي سعيد بهادرخان ٦٦٣-٧٣٦ه/ ١٢٦٥-١٣٣٥م
Hülagu'nün ölümünden Abou Sayed Bahader Khan hükümdarlığının sonuna kadar İlhanlı Moğollarının dini mezhepleri ve inanışları
NARJES KADRO
Yüksek Lisans
Arapça
2009
TarihAin Shams UniversityTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATHY ABDUELFATAH ABU SEİF
PROF. DR. AHMAD RAMADAN AHMAD