Geri Dön

Modern İran tarihçiliğinde Orta Çağ Türk tarihi algısı (1924-2014)

Perception of medieval Turkish history in modern Iranian historiography (1924-2014)

PDF İndir

  1. Tez No: 806686
  2. Yazar: MEHMET BATAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. GAZİ OSMAN ÖZGÜDENLİ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Tarih, Uluslararası İlişkiler, History, International Relations
  6. Anahtar Kelimeler: Algı, Orta Çağ, Tarih Yazıcılığı, Türkler, Gazneliler, Selçuklular, Hârezmşâhlar, Moğollar, İlhanlılar, Timurlular, Karakoyunlular ve Akkoyunlular Devleti, Perception, Medieval, Historiography, Turks, Ghaznavids, Seljuks, Khwarizmshahs, Mongols, Ilkhanids, Timurids, Karakoyunlu and Akkoyunlu States
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Marmara Üniversitesi
  10. Enstitü: Orta Doğu ve İslam Ülkeleri Araştırmaları Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Ortadoğu Siyasi Tarihi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 270

Özet

1924 yılında İran'da Pehlevî hânedanlığı devlette etkin olmaya başlayınca yeni bir düzen oluşturulmuş; gerçekleştirilen reform hareketleri ile toplumsal dönüşümün sağlanmasında önemli adımlar atılmıştır. Rızâ Şâh, devletin modernleşmesi için pek çok reform hayata geçirirken; millî değerlerin korunması ve toplumsal düzeyde İran milliyetçiliğinin güçlenmesi için büyük bir çaba sarf etmiştir. İran'da milliyetçi ve otoriter bir yönetimin iş başına gelmesiyle yoğunlaşan modernleşme hamlelerinin temel felsefesi, toplumsal birlikteliğin güçlendirilmesi, İslâm öncesi kökenle bağ kurulması ve İran topraklarında bin yılları bulan İranî varlığın vatan kavramı etrafında birleştirilmesi fikrine dayanmaktaydı. 1950'lere gelindiğinde ise Batı hegemonyasına karşı duruşu ifade eden yeni bir milliyetçi söylem ortaya çıkmış; zaman zaman dinî grupların düşünceleriyle örtüşen bu anlayış siyasî dengelerin değişmesine yol açmıştır. Devrimden sonra ise mezhepsel kimliğin millî birliği sağlayan bir unsur olarak değerlendirilmesi farklı bir siyasî söylemin üretilmesini sağlamıştır. Modern dönem İran tarih yazımı İran tarihinin parlak dönemlerine odaklanarak millî duyguları güçlendiren bir perspektif sunmuştur. İran tarih yazıcılığında Orta Çağ önemli bir evreyi temsil etmesine rağmen fazla eser telif edilmemesi bu döneme dair olumsuz algının göstergesidir. İranlı tarihçiler daha çok klasik döneme ait tarihi öne çıkararak modern milliyetçi düşüncenin yerleşip kök salmasına katkı sağlamışlardır. Pehlevîler dönemi tarihçileri, arzu edilen tarih algısının oluşturulması ve aktarımı konusunda önemli bir rol üstlenmiştir. 1979 İran Devrimi ile birlikte müesses nizamın karakteri mezhepçiliğe kaymış olsa da tarih yazıcılığı, mezhepçi formla bütünleşen milliyetçi ana ideolojik söylemin etkisinde varlığını sürdürmeye devam etmiştir. Genel olarak İranlı tarihçilerin Orta Çağ Türk tarihine yaklaşımı ikili karşıtlıklar üzerinden inşa edilmiştir. Tarihçilerin kahir ekseriyeti İslâm'ın Türkleri uyumlulaştırdığını, fetih ve cihat anlayışı ile açıklamışlardır. Türklerin askerî yönünün güçlü olmasının kurulan devletlerin bekası için yeterli olmadığını belirten tarihçiler, siyasî ve bürokratik yönden İranlıların verdikleri desteğin önemine değinmişlerdir. Aynı şekilde İran medeniyetinin Türk hânedanların eliyle gelişimini sürdürdüğünü ve bu tarihsel sürecin devamlılığının sağlanmasında İranlı vezirlerin etkisini özellikle vurgulamışlardır. Bununla birlikte İranlıların devlet tecrübesinin Türk devletlerine İranlı kimliği kazandırdığını açıklamışlardır. Bazı padişahların hoşgörülü yaklaşımı, İran kültürüne ve diline olan ilgileri, İranlı vezirlerin devlet içerisindeki rolü önemli başlıklar olarak öne çıkarılmıştır. Orta Çağ İran tarihinde Türk algısına dönük olumsuz ifadeler ise yoğunlukla Oğuz kavimlerinin İran coğrafyasına göçleri sırasında ortaya çıkan sorunlar ve Moğol istilâsının yaşattığı yıkım konusundadır. Ötekileştirme söylemi adaletsizlik, yıkım, yağma, katliam, mezhebî farklılıklar, İran kültür ve medeniyetine karşı tahripkâr tutum gibi argümanlar üzerinden geliştirilmiştir. Tarih söylemi oluşturulurken genellikle bu kavramlar etrafında keskin değerlendirmeler yapılarak olumsuz algı pekiştirilmiştir.

Özet (Çeviri)

In 1924, when the Pahlavi dynasty began to be active in Iran, a new order was established; with the reform movements carried out, significant steps were taken to ensure social transformation. While Reza Shah implemented many reforms for the modernization of the state; he made a great effort to protect national values and strengthen Iranian nationalism at the social level. The basic philosophy of the modernization moves, which intensified with the coming to power of a nationalist and authoritarian government in Iran, was based on the idea of strengthening social cohesion, establishing a bond with the pre-Islamic origins, and uniting the Iranian existence, which has been in Iran for millennia, around the concept of homeland. By the 1950s, a new nationalist discourse emerged, expressing the stance against Western hegemony; this understanding, which sometimes overlaps with the thoughts of religious groups, has led to a change in the political balance. After the revolution, the evaluating sectarian identity as an element that provides national unity has produced a different political discourse. Modern Iranian historiography focused on the bright periods of Iranian history and presented a perspective that strengthened national feelings. Although the Middle Ages represent an important stage in Iranian historiography, the fact that only a few works have been copyrighted indicates this period's negative perception. Iranian historians have contributed to the establishing and rooting modern nationalist thought by highlighting the history of the classical period. Historians of the Pahlavi period played an important role in the creating and transmitting the desired perception of history. Although the establishment's character shifted to sectarianism with the 1979 Iranian Revolution, historiography continued under the influence of the nationalist central ideological discourse integrated with the sectarian form. In general, the approach of Iranian historians to the medieval Turkish history was built on binary oppositions. The overwhelming majority of historians have explained that Islam harmonizes the Turks with the understanding of conquest and jihad. Historians, who stated that the military strength of the Turks was not enough for the survival of the established states, emphasized the importance of the Iranians' support in terms of politics and bureaucracy. In the same way, they especially emphasized that the Iranian civilization continued its development by the hand of the Turkish dynasties and the influence of the Iranian viziers in ensuring the continuity of this historical process. However, they explained that the state experience of the Iranians gave the Turkish states an Iranian identity. Some sultans' tolerant approach, interest in Iranian culture, language and the role of Iranian viziers in the state were highlighted as important topics. Negative statements about the Turkish perception in the history of medieval Iran are mainly about the problems that arose during the migration of the Oghuz tribes to the Iranian geography and the destruction caused by the Mongol invasion. The discourse of marginalization has been developed over arguments such as injustice, destruction, looting, massacre, sectarian differences and destructive attitudes toward Iranian culture and civilization. While creating the historical discourse, the negative perception is reinforced by sharp evaluations of these concepts.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    97401

    Sovyet ideolojisinin Azerbaycan tarihçiliğine ve tarih eğitimine etkisi

    The Influence of the Soviet ideology on the Azerbaijan history writing and the history education

    ELNUR AGAYEV

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2000

    TarihHacettepe Üniversitesi

    Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. M. MURAT HATİPOĞLU

  2. Tez No

    746835

    Hûşeng-i Golşiri'nin Ayneha'yı Derdar isimli romanındaki bağlaçlar

    Concjunctions in Hushang-e Golshiri's Novel Ayneha'yi Dardar

    İREM SARIAVCI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DilbilimSelçuk Üniversitesi

    Doğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. İBRAHİM KUNT

  3. Tez No

    383391

    Modern İran sinemasında İran edebiyatının izleri

    The effects of Iranian literature on the Modern Iranian cinema

    ABDOLHOSSEIN LALEH

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Radyo-TelevizyonAnkara Üniversitesi

    Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. GAZİ OSMAN ÖZGÜDENLİ

  4. Tez No

    755775

    Politics of resistance in modern İranian literature: Trauma, memory, and the limits of subjectivities

    Modern İran edebiyatında direniş politikası: travma, hafıza ve öznelliğin sınırları

    BERFİN ÇİÇEK

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2022

    Karşılaştırmalı EdebiyatSabancı Üniversitesi

    Kültürel Çalışmalar Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. HÜLYA ADAK

  5. Tez No

    586431

    Modern iran'da siyasal şiddetin ortaya çıkma mekanizmaları

    Mechanisms of the emergence of political violence in modern iran

    ATA MOHAMED TABRIZ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Siyasal Bilimlerİstanbul Üniversitesi

    Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. AHMET EMRE ATEŞ

Geri Dön