Kıpçak grubu Türk lehçelerinde çekim eklerinin kalıplaşması
Stereotyping of inflection suffix in Kipchak group Turkish dialects
- Tez No: 811063
- Danışmanlar: PROF. DR. AHAT ÜSTÜNER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 836
Özet
Çekim eki kalıplaşmaları, isim veya fiil çekim eklerinin çeşitli nedenlere ve dilin kendi ihtiyaçlarına bağlı olarak var olan görevlerinin dışında pekiştirme veya türetme gibi farklı işlevlerde eklendiği kelimeyle kaynaşarak kalıcı sözcük türleri oluşturmalarıdır. Bu kalıplaşmalar; çok yönlü, genellenemeyen, sınırlandırılamayan, anlam bilimiyle dil biliminin ortak ürünleri şeklindedir ve oluşumları birçok nedene dayanır. Bu çalışma,“Giriş”,“Türkçede Çekim Eki Kalıplaşmaları”,“Kıpçak Grubu Türk Lehçeleri ve Çekim Eki Kalıplaşmaları”,“Sonuç ve Öneriler”olmak üzere dört bölüm şeklinde hazırlandı. Giriş kısmında çalışmanın konusu, amacı, çalışmanın yöntemi ve kullanılan kaynaklar hakkında bilgi verildi. İkinci bölümde çekim eki kalıplaşmalarının Türkçedeki genel durumuna ve konuyla ilgili yapılmış çalışmalara değinilip çekim eki kalıplaşmalarının özellikleri ve nedenleri belirlendi. Üçüncü bölümde tarihte ve günümüzde Kıpçak Türkleri ve Kıpçak Türkçesi hakkında bilgi verildi. Ardından Kıpçak grubu Türk lehçelerinde ilgili çekim ekinin tanımı, özellikleri ve tarihî değişimi açıklanıp kalıplaşmaların yol açtığı ses değişimleri ve oluşturdukları yapılar incelendi, çekim ekleri kalıplaşma nedenleri bağlamında değerlendirildi ve kalıplaşmayla oluşmuş sözcükler örnekleriyle beraber lehçe başlıklarında sıralandı. Son bölümde, elde edilen sonuçlar açıklandı ve öneriler verildi. Türkçenin iç dinamiği ve ihtiyaçları doğrultusunda gerçekleşip dildeki açığı kapatmayı, ihtiyacı gidermeyi, dili daha sanatsal, daha işlek ve akıcı hâle getirmeyi sağlayan çekim eki kalıplaşmaları Türkçenin söz varlığını oluşturmak ve var olan söz varlığını geliştirmek açısından son derece önemlidir. Bu çalışmayla kalıplaşmalar, bütün yönleriyle ele alınmış, konuyla ilgili açığa kavuşturulmayı bekleyen meseleler, kalıplaşmış kelimeler ve cümle örnekleriyle aydınlatılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın çekim eki kalıplaşmalarının Türkçedeki genel görünümü, önemi ve geleceği açısından yapılacak çalışmalara ve Kıpçak grubunun söz varlığı ve sözcük türü özelinde yürütülecek olan araştırmalara yol gösterici ve yardımcı olması amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
Stereotyping of inflectional suffixes form permanent word types by fusing inflectional suffixes to nouns or verbs with different functions, such as reinforcement or derivation apart from their existing duties due to any number of reasons, and according language's own needs. Such patterns are multifaceted, non-generalizable, unrestricted, and common products of semantics and linguistics; moreover, their formations are based on numerous reasons. This study has four sections:“Introduction,”“Stereotyping of Inflection Suffix in Turkish,”“Kipchak Group Turkish Dialects and Stereotyping of Inflection Suffix,”“Conclusion and Suggestions.”The introduction offers information about the topic, purpose, and method of this study and the references we used. The section two deals with the general situation of inflectional suffix stereotypings in Turkish and other related studies, and both the characteristics and causes of inflectional suffix patterns. The section three gives information about Kipchak Turks and Kipchak Turkic in the history and in the modern era. It also explains definition, characteristics, and historical changes of related inflectional suffix in Kipchak group Turkic dialects and examines phonological changes and structures caused by the stereotypings, evaluates inflectional suffixes within the scope of the stereotyping reasons, and lists words that have emerged from the stereotyping alongside examples under dialect titles. The final section explains the results and puts forth recommendations. Stereotypings of inflectional suffix are realized within the internal dynamics and needs of Turkish. They close linguistic gaps, meet the need, make the language more artistic, vibrant, and fluid, form vocabulary of Turkish and enhance its existing vocabulary. In this study, we have discussed all aspects of inflectional suffix stereotypings, and have tried to clarify certain issues on the topic through patterned words and sentence examples. The aim of this study is to guide and assist future studies with regards to general appearance, importance and future of the inflectional suffix stereotypings in Turkish as well as those that focus on vocabulary and word types of Kipchak group.
Benzer Tezler
- Karaçay-Malkar Türkçesi grameri
A grammar of Karachay-Malkar Turkish
AYŞE GÜNAY
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ AKAR
- Van Gölü havzası ağızları
The dialects of Lake Van basin
ENGİN GÖKÇÜR
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÇİMEN ÖZÇAM
- Kıpçak grubu Türk lehçelerinde ölçü kelimeleri
Başlık çevirisi yok
MİRA KENCEBAYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEBA MUSABAYEVA
- Kıpçak grubu Türk lehçelerinde ilerleyici ve gerileyici benzeşme
Progressive and regressive assimilation in Kipchak group of Turkish languages
ESRA TEMEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KENAN KOÇ
- Kuzey-Batı (Kıpçak) grubu Türk lehçelerinde çokluk şekilleri
North-West (Kipchak) Turkish dialects plural forms
İLKER AVCIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıOrdu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SALİM KÜÇÜK