Geri Dön

Kazakistan'da kulakların tasfiyesi: Tarihyazıcılığı çalışması

Dekulakization in Kazakhstan: A study of historiography

PDF İndir

  1. Tez No: 811621
  2. Yazar: CİHAN BİLGİLİ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. YUNUS EMRE GÜRBÜZ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Tarih, History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 264

Özet

Kolektifleştirme politikası Sovyetler Birliği'nde 1928'de uygulamaya konan derinlemesine sosyo-ekonomik hedeflere sahip bir politikadır. Bu politika sosyalist ilkelere göre düzenlenen sistemde tarım ve hayvancılık alanında özel mülkiyetin ortadan kaldırılması ve üretim araçlarının devlet çiftlikleri (sovhoz) veya kolektif çiftliklere (kolhoz) devredilmesini hedefler. Bu politika çerçevesinde devlet, özel çiftliklerin (küçük çiftlikler, köylerdeki toprak sahipleri) varlıklarını kamulaştırdı ve kolektif çiftlikler kurdu. Kolektif çiftliklerde, toprak, ekipman ve diğer üretim araçları ortaklaşa kullanılıyor, üretim faaliyetleri merkezi bir planlama ile yönlendiriliyordu. Kolektifleştirme politikası amaçlandığı gibi verimli bir tarım sektörü oluşturamadı. Yeterli ön hazırlık yapmadan kolektifleştirmeye girişilmesi ve özel mülkiyetin ortadan kalkması sonucunda çiftçilerin üretim motivasyonu azalmasıyla tarımsal üretim düşüş gösterdi. Ayrıca kolektif çiftliklerdeki merkezi planlama ve yönetim sorunları, verimlilik ve kalite sorunlarına yol açtı.“Kulak”terimi, tarih boyunca farklı anlamlar kazanmış ve farklı anlamlarda kullanılmıştır. İlk olarak, Rusya'da 19. ve 20. yüzyıllarda kullanılan bir terim olarak ortaya çıkmıştır. Kısaca, Rusya'da kulak terimi, köylüler arasında daha iyi durumda olan ve toprak sahibi olan çiftçileri ifade etmek için kullanılmıştır. Bu çiftçiler, genellikle daha fazla arazi ve diğer kaynaklara sahip oldukları için daha iyi yaşam koşullarına sahiptiler. Kazakistan'da ise bu kişiler bay olarak adlandırılmıştır. Sovyetler Birliği kurulduktan sonra Komünist Parti tarafından kırsal bölgelerde toplumsal sınıflar arasındaki farklılıkları ortadan kaldırmak amacıyla kulakların bir sınıf olarak ortadan kaldırılması hedeflendi. Josef Stalin'in yürüttüğü kolektifleştirme politikası çerçevesinde köylerdeki bireysel çiftçilik yerine kolektif çiftlikler teşvik edilmeye başlandı. Ancak bazı köylüler, topraklarını ve mülklerini korumak istedikleri için bu politikaya direndiler. Direnen köylüler, kulak olarak adlandırıldı ve düşman olarak görüldü. Kulaklara karşı yürütülen bu süreç birçok araştırmaya konu olmuştur. Bu araştırmalar hem farklı dönemlerde farklı bakış acılarına sahip olmuştur hem de SSCB'de veya Batı'da konu üstünde yazanlar farklı yaklaşımlar göstermiştir. Örneğin SSCB'de Stalin döneminde kolektifleştirme ve kulakların tasfiyesine farklı bakılırken, Kruşçev sonrasında bakış açısı değişmiştir. SSCB dağıldıktan sonra da farklı şekilde değerlendirilmeler ortaya çıkmış; özellikle Kazakistan'ın bağımsızlığıyla konu Kazakistan'da farklı değerlendirilmeye başlanmıştır. Sadece SSCB içinde değil Soğuk Savaş sırasında SSCB karşıtı bir blokta yer alan ülkelerde de kolektifleştirmeye bakış Soğuk Savaş sırasında ve sonrasında farklılık göstermiştir. Araştırmanın önceki çalışmalardan farklı olarak gerçekleştirmeyi hedeflediği de farklı dönemlerde farklı bakış açılarıyla ele alınan bu sürece dair eserlerin bir başlık altında değerlendirilmesidir. Bunun için öncelikle kolektifleştirme ve kulakların tasfiyesine hakkında bilgi verilmiş, ardından SSCB içinde ve Batı'da bu sürece yönelik yaklaşımların nasıl değiştiği belgelerle sunulmuştur. Söz konusu dönem ile ilgili belgelerin büyük çoğunluğunun Kazakistan Cumhuriyeti Başkanlık Arşivi'nde (AP RK) bulunduğu bilinmektedir. Burada yapılan çalışmada elde edilen birinci ve ikinci el kaynaklar ile de araştırmanın zenginleştirilmesi amaçlandı. Bu belgelerin dili Rusçadır. AP RK bölümünden elde edilen belgeler ve ait olduğu kurumlar ise şöyledir: 141. Fond (Tüm Birlik Komünist Partisi (Bolşevikler) Kazak Bölge Komitesi) ve 719. Fond (Kazakistan'daki Tüm Birlik Komünist Partisi (Bolşevikler) Kazak Bölgesel Kontrol Komisyonu). Ayrıca hem Kazakistan Cumhuriyeti Milli Kütüphanesi'nde hem de Rusya Devlet Kütüphanesi'nde yapılan incelemeler bu araştırmaya dahil edilmiştir. Bunun yanında dönem üzerine yaptığı çalışmalarla bu konuda farkındalık yaratmış birisi olan Valihanov Tarih ve Etnoloji Enstitüsü'nde görevli Kaydar Aldajumanov (К. С. Алдажуманов) ile de 15 Ekim 2020 tarihinde konu üzerine bir söyleşi yapılmıştır. Tez çalışması dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, kolektifleştirmeye giden sürecin öncesinin anlaşılabilmesi için Rusya'da serfliğin ortaya çıkışı, Toprak Reformu ve Rusya İmparatorluğu'nun tarım politikası incelenmiştir. Çarlık, 1853-1856 yıllarındaki Kırım Savaşı yenilgisiyle birlikte köklü reformların gerekliliğini fark etmiş ve bu süreçte serflik sisteminin kaldırılmasıyla başlaması gerektiğini anlamıştır. Aksi takdirde, sanayileşen Batı ülkeleriyle arasındaki askeri güç farkının daha da açılacağını gözlemlemiştir. Ancak serfliğin kaldırılması ve tarımda kapitalistleşme adımları, 1904-1905'teki Rus-Japon Savaşı'ndaki yenilgiyle birlikte yetersiz kalmış ve tekrar köklü reformlara yönelmiştir. İkinci bölümde, Rusların Orta Asya'ya girişi, Kazakistan'da toprak sorununun temeli ve Kazak aydınlarının mücadelesi değerlendirilmiştir. Kazak Steplerinde konar göçerlik, hayvancılığa dayalı bir geçim biçimi olup toprak kullanımında özel bir durumu temsil etmektedir. Serfliğin sona ermesiyle özgürlüğe kavuşan köylüler, toprak paylaşımı sorunları nedeniyle Kazakistan gibi tarıma uygun bölgelere göç etmiştir. Bu göçler, toprak ve su kaynakları üzerindeki paylaşım sorunlarını artırmıştır. Üçüncü bölümde, Ekim Devrimi'nden sonra Kazakistan'da tarımın durumu, Yeni Ekonomi Politikası ve etkileri ele alınmış; kolektifleştirme politikasına giden süreç ve nihayetinde kulakların tasfiye edilmesi anlatılmıştır. SSCB, özel mülkiyetin kaldırılması ve sosyalist tarıma geçiş amacını taşımıştır. Toprak sahipleri ve serfler arasındaki toplumsal çelişki, bu hedefin temelini oluşturmuştur. Köylülük devrimin önemli bir destekçisi olarak kabul ediliyordu. Köylüler arasında zenginleşen kesim ve geniş köylü kitleleri arasında çelişkiler vardı. Komünizmin eşitlik ideali doğrultusunda, göreceli olarak zengin olan köylülerin (kulaklar) tasfiye edilmesi hedeflenmiştir. Bu karşılaştırmalı analiz araştırması, kulakların tasfiyesi ve varlıklarına el konulması konusunu merkeze alan ve Sovyet ideolojisinin inşa sürecindeki engellerden birini ele alan bir çalışmadır. Araştırmanın son bölümünde kulakların durumunun nasıl değiştiğini ve bu değişimin Stalin Dönemi, Stalin sonrası dönem ve SSCB'nin dağılışından sonraki süreçte Rusya, Kazakistan ve Batı kaynaklarında nasıl farklı bakış açılarıyla yansıtıldığını incelemeyi amaçlamaktadır. Dolayısıyla dördüncü bölümde kulakların tasfiye sürecini değerlendiren Stalin döneminde yazılmış Sovyet ve Batı kaynakları, Stalin'den sonra SSCB'nin dağılmasına kadar olan dönemde yazılmış SSCB ve Batı kaynakları ve son olarak SSCB'nin yıkılmasından sonra yazılmış Rus, Batı ve Kazakistan kaynakları ayrı altbölümlerde değerlendirilmiştir. Böylelikle tarihi olgularla ilgili değerlendirmelerin değişen ideolojik ve siyasi ortama bağlı olarak nasıl farklılaştığı gösterilmiştir.

Özet (Çeviri)

Collectivization policy is a comprehensive socio-economic policy implemented in the Soviet Union in 1928 with profound goals. This policy aims to eliminate private ownership in the agricultural and livestock sectors in a system organized according to socialist principles and transfer the means of production to state farms (sovkhoz) or collective farms (kolhoz). Within this policy, the state nationalized the assets of private farms (small farms, landowners in villages) and established collective farms. In collective farms, land, equipment, and other means of production were used collectively, and production activities were directed through central planning. However, the collectivization policy could not establish an efficient agricultural sector as intended. The lack of sufficient preparation before embarking on collectivization and the decrease in farmers' production motivation due to the disappearance of private ownership led to a decline in agricultural production. Moreover, the central planning and management issues in collective farms resulted in productivity and quality problems. The term“kulak”has acquired different meanings throughout history and has been used in different contexts. Initially, it emerged as a term used in 19th and 20th-century Russia. Briefly, in Russia, the term“kulak”was used to refer to wealthier and land-owning farmers among the peasants. These farmers generally had better living conditions as they had more land and other resources. In Kazakhstan, these individuals were called“bays.”After the establishment of the Soviet Union, the Communist Party aimed to eliminate the differences between social classes in rural areas and therefore targeted the elimination of kulaks as a class. As part of Josef Stalin's collectivization policy, individual farming in villages was replaced with the promotion of collective farms. However, some villagers resisted this policy as they wanted to protect their lands and properties. The resisting farmers were labeled as“kulaks”and considered as enemies. The process of dealing with kulaks has been the subject of numerous studies. These studies have had different perspectives at different times and varied approaches from those in the USSR and the West. For instance, the view on collectivization and the elimination of kulaks differed during Stalin's era compared to the period after Khrushchev's leadership. Even after the dissolution of the Soviet Union, different evaluations have emerged, particularly with Kazakhstan's independence, which led to diverse assessments. Not only within the USSR but also in countries aligned against the Soviet bloc during the Cold War, attitudes towards collectivization varied during and after the Cold War. This research aims to provide a comprehensive evaluation of works concerning this subject, which has been approached with different perspectives at different times. For this purpose, the work first provides information about collectivization and the elimination of kulaks and then presents how approaches to this process changed in the USSR and the West based on documents. The majority of documents related to this period are known to be in the Presidential Archive of the Republic of Kazakhstan (AP RK). In this study, primary and secondary sources obtained from this archive were used to enrich the research. The language of these documents is Russian. The obtained documents and the institutions they belong to in the AP RK section are as follows: Fond 141 (All-Union Communist Party (Bolsheviks) Kazakh Regional Committee) and Fond 719 (Kazakh Regional Control Commission of the All-Union Communist Party (Bolsheviks) in Kazakhstan). Additionally, research conducted at both the National Library of the Republic of Kazakhstan and the Russian State Library was included in this study. Moreover, an interview was conducted with Kaydar Aldajumanov (К. С. Алдажуманов), who works at the Valikhanov Institute of History and Ethnology and has contributed to creating awareness on this topic, on October 15, 2020. The thesis consists of four chapters. In the first chapter, the emergence of serfdom in Russia, the Land Reform, and the agricultural policy of the Russian Empire are examined to understand the period before the process leading to collectivization. After the defeat in the Crimean War between 1853 and 1856, Russia realized the necessity of fundamental reforms and understood that this process should begin with the abolition of serfdom. Otherwise, it observed that the military power gap with industrializing Western countries would widen. However, the abolition of serfdom and steps towards capitalist agriculture after the defeat in the Russo-Japanese War in 1904-1905 proved insufficient, leading to more profound reforms. In the second chapter, the entry of Russians into Central Asia, the basis of the land issue in Kazakhstan, and the struggle of Kazakh intellectuals are evaluated. Nomadic life on the Kazakh Steppes represented a distinctive way of life based on animal husbandry and held a special position in land use. After gaining freedom with the end of serfdom, peasants moved to regions suitable for agriculture, such as Kazakhstan, due to land distribution problems. These migrations exacerbated the problems of land and water resource allocation. In the third chapter, the condition of agriculture in Kazakhstan after the October Revolution, the New Economic Policy, and its effects are discussed. The process leading to collectivization and the ultimate elimination of kulaks are narrated. The Soviet Union aimed to abolish private ownership and transition to socialist agriculture. The social contradiction between landowners and serfs formed the basis of this goal. Peasantry was considered a significant supporter of the revolution. There were conflicts between the relatively wealthy farmers (kulaks) and the broader peasant masses. In line with the equality ideals of communism, the elimination of relatively rich farmers was targeted. This comparative analysis is a study focusing on the elimination of kulaks and the confiscation of their assets, representing one of the obstacles in the construction of Soviet ideology. The final chapter of the research aims to examine how the situation of kulaks changed and how this change was reflected with different perspectives in Russian, Kazakh, and Western sources from the Stalin era to the period after the dissolution of the Soviet Union. Thus, in the fourth chapter, Soviet and Western sources written during the Stalin era that evaluate the process of eliminating kulaks, sources from the period between Stalin and the dissolution of the Soviet Union, and finally sources written after the dissolution of the Soviet Union in Russia, the West, and Kazakhstan are evaluated under separate subheadings. In this way, it is demonstrated how assessments of historical facts differ depending on the changing ideological and political context.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    615414

    1920-30 жж. кыргызстанда совет режиминин кулактарды тап катары жоюу саясаты

    1930-30 yılları arasında Kırgızistan'daki Sovyet yönetiminin kulakları (varlıklı kesimi) sınıf olarak ortadan kaldırma siyaseti

    ZUHRA ALTIMIŞOVA

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    TarihKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ANVARBEK MOKEEV

  2. Tez No

    899136

    Ör Altay Kazak edebiyatından örnekler ve Jadi Şakenuli

    Examples from the literature of the Or Altay Kzakhs and Zhadi Shakenuly

    BULBUL AIDYN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Türk Dili ve EdebiyatıMuğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

    Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. EKREM AYAN

  3. Tez No

    384578

    Yazılı kaynaklarda ve İstanbul'da yaşayan Kazaklarda geçiş dönemi gelenek-göreneklerinin mukayesesi

    The comparison of transition period traditions and customs in written sources and among Cossacks who lives in İstanbul

    SİNEM ÖZALP

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Halk Bilimi (Folklor)Gazi Üniversitesi

    Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NACİYE YILDIZ

  4. Tez No

    505356

    Çin'in Sincan bölgesinde yaşayan Kazakların sosyokültürel yaşamı

    The socio-cultural life of the Kazakhs of China's Xinjiang

    ALUA SANDYBAY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    TarihErciyes Üniversitesi

    Avrasya Araştırmaları Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ALİ SELÇUK

  5. Tez No

    772741

    Kazakistan'da bir hafıza zinciri olarak din

    Religion as a chain of memory in Kazakhstan

    RUSLAN IBRAYEV

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    SosyolojiMarmara Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ COŞKUN

Geri Dön