Harezm Türkçesinin İdil boyundaki tarihî seyri ve Nasîhatü's-Sâlihîn (İnceleme - tenkitli metin - aktarım - dizin - tıpkıbasım)
The historical course of the Khwarezmian Turkish in Volga region and Nasihat al-Salihin (Analysis - critical text - intralingual translation - index - facsimile)
- Tez No: 812182
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZCAN TABAKLAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 967
Özet
Harezm Türkçesi üzerine yapılan çalışmalarda bu tarihî Türk edebî dilinin XIII-XIV. yüzyıllar arasında varlık göstermiş bir geçiş dili olarak telakki edildiği görülmektedir. Yine benzer biçimde Mîr Ali Şîr Nevâyî tarafından standartlaştırılan edebî dilin XV. yüzyıldan XX. yüzyıl başlarına kadar Batı Türklük sahası dışında kalan tüm Müslüman Türkler tarafından ortak yazı dili olarak kullanıldığı teorisi de ekseriyetle kabul görmektedir. Bu çalışmanın iki temel gayesi vardır. Bunlardan ilki Harezm Türkçesinin bir geçiş dili olmadığını ve XV. yüzyıldan sonra yazılan bazı eserlerde de yazı dili olarak kullanıldığını göstermek, ikincisi de Harezm Türkçesinin İdil boyundaki kuvvetli tesirinin XIX. yüzyıla kadar devam ettiğini ve Harezm Türkçesi temelinde gelişen Eski İdil Türkçesinin XVII. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar bu coğrafyada ortak yazı dili olarak kullanıldığını ortaya koymaktır. XV. yüzyıldan sonra eser veren ve Harezm Türkçesinin doğrudan devamı sayabileceğimiz bir dil kullanan müelliflerin hepsi Coçi ulusuyla bağlantılı kişiler olduğu görülmektedir. Üstelik birçok Harezm Türkçesi unsurunu muhafaza eden Eski İdil Türkçesi, XVII. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar İrtiş Nehri ile İdil Nehri arasındaki geniş coğrafyada yaşayan Müslüman Türkler tarafından ortak yazı dili olarak kullanılmıştır. Bu coğrafya, güney kısımları hariç olmak üzere Çingiz Han tarafından Coçi Han'a verilen toprakları kapsamaktadır. Bu tarihî gerçeklik, Çingizlilerin ulus teşkilatının Türk tarihini olduğu gibi Türk dil tarihini de doğrudan şekillendirdiğini göstermektedir. Çalışmada, Harezm Türkçesi ve Doğu (Çağatay) Türkçesinin tarihî seyirlerini Çingizlilerin ulus teşkilatı çerçevesinde ele alan yeni bir teori geliştirilmiştir.
Özet (Çeviri)
In researches on Khwarezmian Turkish, this historical Turkish literary language was mostly confined between the 13th and 14th centuries and it was accepted as a transitional language. Similarly, the theory that the literary language standardized by Nava'i was used as a common written language by all Muslim Turks outside the region of Western Turkish from the 15th to the early 20th century has been widely accepted. This study has two main aims. The first of these is to show that Khwarezmian Turkish is not a transition language and continues to be used as a written language in some texts written after the 15th century, and the second is to show that the strong influence of Khwarezmian Turkish on the Volga region continued until the 19th century and Old Volga Turkish, which developed on the basis of Khwarezmian Turkish, was used as a common written language in this geography between the 17th and 19th centuries. After the 15th century, all of the authors who wrote in a language that can be called the continuation of Khwarezmian Turkish are related to the ulus of Jochi. Moreover, Old Volga Turkish, which preserved many Khwarezmian Turkish elements, was used as a common written language by the Muslim Turks living in the land between the Irtysh river and the Volga river from the 17th to the 19th century. This land is the land given to Jochi Khan by Genghis Khan, except for the southern parts. This historical reality shows that the ulus organization of the Genghisids directly shaped the Turkish language history as well as Turkish history. In this study, a new theory about Khwarezmian Turkish based on the Genghisid uluses was developed.
Benzer Tezler
- Sergey Rıbakov'un derlemeleri ve Rıbakov'un derleme güzergâhına göre İdil-Ural Türk ağızları
Sergey Ribakov's collections (1893-1897) and Idil-Ural Turkish dialects based on Ribakov's material collecting route
DURSUN ÜNÜVAR
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLSÜM KİLLİ YILMAZ
- Mukaddimetü'l-edeb Paris ve Yozgat nüshaları (giriş-metin-dizin)
Muqaddimat al-adab Yozgat and Paris copies (introduction-text-index)
GÜLŞEN ÖZÇAMKAN AYAZ
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıKaradeniz Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ASİYE MEVHİBE COŞAR
- Nehcü'l Ferâdîs'in tematik sözlüğü (İsimler ve fiiller)
The thematic dictionary of Nehcü'l Ferâdîs (Nouns and verbs)
SİRACETTİN KAÇAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimSiirt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YILMAZ AKDEMİR
- Karahanlı ve Harezm Türkçesi eserlerinde ismin halleri
The noun cases in Karahanlı and Harezm Turkish works
HÜSEYİN DURGUT
Doktora
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. VAHİT TÜRK
- Harezm Türkçesi ile Memlük Kıpçak Türkçesi eserlerinin karşılaştırmalı gramer denemesi
A practice of comparative grammar between Khwarezm Turkish and Mamluk Kipchak Turkish texts
CİHAN DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYSU ATA