Almancada Ferit Edgü 'Hakkari'de Bir Mevsim' üzerine çeviribilimsel bir inceleme
Ferit Edgü in German. A translational critique of 'Hakkari'de Bir Mevsim / A Season in Hakkari' as a practical contribution to the discourse of formal equivalence
- Tez No: 81249
- Danışmanlar: DOÇ. DR. REZAN KIZILTAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Alman Dili ve Edebiyatı, German Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 170
Özet
154 E. ÖZET Bu karşılaştırmalı çalışmada, Ferit Edgü'nün“Hakkâri'de bir Mevsim”adlı romanının Almancaya yapılmış çevirisi dilyapısal ve semantik yönden olduğu kadar biçimsel ve biçemsel yönden eşdeğerliği açısından incelenmiştir. Analiz, eserin bütünsel“estetik dizgesini”mümkün olduğu kadar çerçeve içinde tutmak amacıyla biçimsel özellikleri açısından farklılık gösteren üç“alt-metin”üzerinden yapılmıştır. Dilyapısal ve semantik yapılar tümce düzeyinde, biçemsel olanlarsa metiniçi bağlamlarında karşılaştırılmaya tabî tutulmuş, metnin estetik dizgesini belli metin unsurlarına bağlayarak değerlendirme kriteri oluşturma girişiminde ise yorumbilimsel bir yaklaşıma dayanılmıştır. Karşılaştırmanın sonuçlan, Almancaya yapılmış çevirinin en zayıf yönünün dilsel düzlemde olduğunu göstermiştir tümcelerin neredeyse %30'u, karşılanması dilyapısal farklılıklardan dolayı mümkün olmayan biçemsel unsurların yerine düşünülmüş bilinçli“yeni yaratımlar/ biçeme özgü sapmalar”veya serbest bir çevirinin edebî yaratıcılığı olarak anlaşılamayacak yapısal ve dükullanımsal norm aykırılıkları içermekteydiler. Toplam 62 tümceden yalnızca 14'ü içeriksel ve dilyapısal açıdan eşdeğer veya en azından tutarlı çevrilmiştir. Metinlerin biçimsel- biçemsel nitelikleri ise tamamıyla göz ardı edilmişlerdir. Eserin estetik dizgesinin bu şekilde çarpıtılması, büyük bir olasılıkla amaç dilin alımlayan kitlesindeki yanlış yorumların güçlü nedenlerinden biridir. İncelenen çevirinin izlediği yolu irdelemeyi amaçlayan reprodüktif uygulama düzleminde varılan sonuçlar, metinlere özellikle edebî nitelikleri çerçevesinde e ğildiği için amaca uygun görünen yorum bilimsel bir alılmama ve metin155 çözümlemesinin,“estetik bütûn”e çeviri biçiminde geri dönüştürümde bu bağlamda sezgisel de olsa bireysel-yaratıcı değil, aksine amaç dil kullanım normlarına bağımlı kalan bir çevirmen tutumunu engelleyemeyeceğini; diğer bir deyişle esere özgü poetik/biçimsel/estetik niteliğin korunmasının bu çıkış noktasıyla güvence altına alınamayacağım ortaya koymuştur. Bu ise kendini öncelikle metin bağlamındaki biçimsel-estetik eşdeğerlerini ilgi tümcelerinde (Relativ-Sâtze) değil, amaç dilde kullanımları daha az yaygın olan Partizip yapıların biçiminde bulan Türkçe'nin ortaç yapılarında göstermiştir. Biçimsel unsurların işlevleri (bu bağlamda poetik/bürünsel işlevleri) açısından yapılan bir analiz, çevirmenin eşdeğerlik sorununa nesnel yaklaşımım ve iletişimin yerleşik dizgelerinden bağımsız öznel-yaratıcı çözüm arayışım kolaylaştırıcı bir yol göstericiydi. Bunun yanı sıra irdelenen bu veriler, poetik işlevin dilbilgisel yapıların bizzat biçimlerine kadar uzanabileceği -dolayısıyla bu yapı biçimlerinin metin türlerine göre farklı işlevler yüklenebileceği-, yani biçim ağırlıklı metinlerin çevirisinde dilyapısal biçimlerin bu boyutları ile de dikkate alınmaları gerektiğine uygulama düzleminden örnek oluşturabilecek niteliktedir.
Özet (Çeviri)
156 E. ZUSAMMENFASSUNG In dieser vergleichenden Arbeit wurde die deutsche Übersetzung des Romans“Hakkâri'de bir Mevsim /Ein Winter in Hakkâri”von Ferit Edgü auf seine grammatisch-semantische wie auch formal-stilistische Aquivalenz hin untersucht. Der Analyse wurden drei von formalen Eigenschaften her unterschiedliche“Sub- Texte”zugrundegelegt, um der ganzheitlichen“âsthetischen Geştalt”des Werkes soweit wie möglich Rechnung zu tragen. Grammatische wie semantische Strukturen wurden auf der Basis einzelner Sâtze, stilistische dagegen in ihrem jeweiligen Kontext verglichea Bei dem Versuch, die âsthetische Geştalt des Textes auf bestimmte Text-Elemente zurückzufûhren jedoch stûtzte sich die Untersuchung auf eine hermeneutisch ausgerichteten Ansatz. Das Ergebnis der Untersuchung zeigte, dafi die gröfite Schwache der deutschen Übersetzung im sprachlichen Bereich lag: fast 30% der Sâtze wiesen grammatische wie auch stilistische NormverstöBe auf, welche nicht als bewufite Neuschaffungen -Kompensation anderweitig verlorengegangener Stilelemente des Originals oder Mittel einer freien dichterischen Übersetzung- zu deuten waren. Von insgesamt 62 Sâtzen wurden nur 14 inhaltlich und grammatisch aquivalent Oder auch nur adaquat übersetzt. Der formal-stilistischen Qualitat des Textes wurde in keiner Hinsicht entsprochen. Diese Verzerrung der âsthetischen Geştalt des Werkes trug hochstwahrscheinlich zu seiner Mifideutung im deutschsprachigen Raum nicht unerheblich bei. Die aus dem übersetzerischen Nachvollzug gewonnenen Erkenntnisse fuhrten zu dem Schlufi, dafi eine -weil insbesondere auf die literarischen Eigenschaft eines157 Textes ausgerichtet, naheliegende- henneneutische Rezeption und Textanalyse in der Rückfüihrung zum“asthetischen Ganzen”in der Form der Übersetzung eine wiederum intuitive, jedoch in diesem Zusammenhang nicht individuell- schöpferische, sondern zielsprachlich gebrauchsnormgebundene Übersetzerhaltung nicht ausschliefien kann; d.h. die Wahrung der dem Werk eigenen poetischen/formalen/stilistischen/asthetischen Qualitat ist auf diese Weise nicht gewahrleistet. Dies zeigte sich im besonderen in der Übersetzung der türkischen Mittelworter, deren stilistisch-asthetische Aquivalenz im textuellen Kontext in diesem Faile nicht bei Relativsâtzen, sondern in der Form der weniger gebrâuchlichen Partizipien zu suchen war. Eine funktionsbezogene Analyse der Stilelemente (hier im Rahmen der poetischen/prosodischen Funktion) erleichterte die Unvoreingenommenheit des Übersetzers. Des weiteren sind diese Erkenntnisse aus der Praxis auch als Beispiel dafür anzufuhren, dafi die poetische Funktion sich auch auf Formen grammatischer Strukturen selbst übertragen kann -welche also texttypbedingt variable Funktionen übernehmen- und somit eine Analyse und Übersetzung formbetonter Texte grammatische Formen auch in dieser Eigenschaft beriicksichtigen muB.
Benzer Tezler
- Das Kafkaeske bei Bilge Karasu
Başlık çevirisi yok
SAİT GALİP
Yüksek Lisans
Almanca
1993
Alman Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YILDIZ ECEVİT
- Die Sinnbezirke freude und trauer in Deutschen und ihre Türkischen aquivalente
Almancada ki sevinç ve hüzün anlam alanları ve Türkçede ki karşılıkları
NEZİH PALA
Doktora
Almanca
1999
Alman Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞERİFE YILDIZ
- Bezeichnung der siedlungseinheiten im Deutschen und im Türkischen. Eine lexikalische und semantische untersuchung zum begrifflichen umfang der bezeichnung 'stadt' und 'dorf' im Deutschen und ihre aquavalente im ..
Almancada ve Türkçede mekan kavramları. Almancada ki 'stadt', 'land', 'dorf' kavramları ile Türkçede ki 'şehir' ve 'köy' kavramlarının leksikal ve anlamsal açıdan incelenmesi
MELTEM ÇELİKTAŞ
Yüksek Lisans
Almanca
1999
Alman Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN YILDIZ
