Diyarbakır Suriçi bölgesinde yer alan tarihi türbe yapılarının tespiti ve koruma sorunları
Determination and preservation problems of historical tomb buildings in Diyarbakir Surici district
- Tez No: 812968
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÜLİN PAYASLI OĞUZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Türbe yapıları, Anıtsal Mezarlar, Suriçi, Diyarbakır, koruma, Tomb, Suriçi, Diyarbakır, preservation
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 396
Özet
Diyarbakır kenti; Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, Güneydoğu Toros dağları ve yukarı Dicle Havzası arasında uzanan bölgede yer almaktadır. Ne zaman kurulduğuna ilişkin kesin bir bilgi olmamakla beraber en eski veriler M.Ö. 3000 yıllarında bu bölgeye hâkim olan Hurriler'e ait kalıntılardır. İçkale Amida Höyüğünde yapılan bu çalışmalar kent merkezinin kuruluş tarihini göstermekte ve günümüze kadar kentin merkezi konumunun korunduğunu kanıtlamaktadır. Bulunduğu konum itibarı ile ticaret yollarının kesişim noktasında olması kenti önemli bir merkez haline getirmiş ve birçok medeniyetin ev sahipliği yapmasını sağlamıştır. Kent yönetimindeki bu farklılıklar, kentin şekillenmesine ve mimari yapılarına yansıyarak zengin bir dokunun oluşmasına olanak sağlamıştır. Diyarbakır Suriçi bölgesi, geleneksel mimari dokunun günümüze kadar ulaştığı tarihi kentlerden biridir. Bu alanda farklı medeniyetlere ait birçok askeri, dini, ticari, eğitim, idari, sosyal, sivil ve anıtsal yapılar bulunmaktadır. Suriçinde bulunan dini mimari yapıları içerisinde başta cami ve kiliseler olmak üzere türbeler de önemli bir yer tutmaktadır. İslam ordusunun Diyarbakır'ı fethinden sonra bu bölgede türbe yapıları yapılmaya başlanmıştır. Kente hâkim olan; Mervanoğulları, Artuklular, Akkoyunlular ve Osmanlı Döneminde birçok türbe yapısı inşa edilmiş ve günümüze kadar ulaşmıştır. Diyarbakır Suriçi bölgesinde, farklı dönemlerde ve tarzlarda inşa edilen türbe yapıları; dini, tarihi, mimari ve kültürel değer taşımaktadır. Şehrin geçmişini ve kültürel zenginliğini yansıtan önemli yapılardır. Bu çalışmada, Diyarbakır Suriçi bölgesinde yer alan türbe yapıları mimari ölçekte ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Türbe yapılarının, Suriçi bölgesindeki dağılımları ve yakın konumdaki yapılar ile ilişkisi değerlendirilmiştir. Türbe yapılarının kronolojik olarak nasıl bir değişiklik gösterdiği ele alınarak, plan formu, üst örtü, taşıyıcı sistemi, malzeme özellikleri ve yapısal elemanları üzerinden değerlendirilmiştir. Türbelerde tek yapı ölçeğinde ve çevresel ölçekte oluşan hasarlar incelenmiş ve bu hasarların nedenleri belirlenmiştir. Bu bağlamda türbe yapılarında oluşan sorunlar için bilimsel koruma yöntemleri ile kalıcı çözüm önerileri geliştirilmiştir. Diyarbakır Suriçi'ndeki türbe yapılarının, kültürel miras özelliğini kaybetmeden sürdürülebilir bir anlayışla korunması önemlidir. Tezin ana hedefi, türbe yapılarının gelecek nesillere özgün bir şekilde ulaşmasını sağlamak amacıyla temel bir kaynak sunmaktır.
Özet (Çeviri)
The city of Diyarbakır is located in the Southeastern Anatolia Region of Turkey, between the Southeastern Toros Mountains and the north of Tigris Basin. Although there is no definitive information about its establishment, the oldest remains belong to the Hurrians who ruled this region around 3000 BC. The excavations in the inner of castle of Amida Höyük indicate the founding date of the city center and demonstrate that the central location of the city has been preserved until the present day. Being situated at the intersection of trade routes has made the city an important center and has hosted many civilizations. These differences in governance have shaped the city and contributed to the formation of a rich architectural texture. The historical city of Diyarbakır, particularly the Suriçi, is one of the cities where the traditional architectural fabric has survived to this day. In this area, there are so many military, religious, commercial, educational, administrative, social, civil, and monumental architectural structures belonging to different civilizations. Among the religious architectural buildings in the Surici, tombs, including mosques and churches, to much important places. After the conquest of Diyarbakır by the Islamic army, tomb buildings began to be built. Various tombs were constructed by the Mervanoğlu, Artuklu, Akkoyunlu, and Ottoman periods, and they have survived until the present day. The tomb buildings were built in different periods and styles in the Surici district of Diyarbakır carry religious, historical, architectural, and cultural value. They are important buildings that reflect the city's past and cultural richness. In this study, tomb buildings are located in the Surici of Diyarbakır have been examined in detail at an architectural context. The distribution of tomb buildings in the Surici district and their relationship with nearby structures has been evaluated. The chronological changes in tomb structures have been discussed, and they have been evaluated based on their plan form, roofing, structural system, material properties, and structural elements which is using the buildings. The damages that occurred in the tombs at both the individual structure scale and the surrounding scale have been examined, and the causes of these damages have been identified. In this context, scientific conservation methods and permanent solutions have been developed for the problems that occurred in tomb structures. It is important to preserve the tomb buildings in the Surici district of Diyarbakır without losing their cultural heritage property, with a sustainable approach. The main purpose of the thesis is to provide a fundamental source to ensure that the tomb structures to achieve future generations in an original manner.
Benzer Tezler
- Urban transformation as political and ideological intervention in space: A case study in Diyarbakır
Mekana politik ve ideolojik bir müdahale olarak kentsel dönüşüm: Diyarbakır örneği
DİREN TAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
SosyolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BARIŞ MÜCEN
- Diyarbakır Suriçi tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesi: Vahap Ağa Hamamı-Deliller Hanı-İskender Paşa Konağı örnekleri
Re-functioning of Diyarbakir Suriçi historical structures: Vahap Ağa Hamami, Deli̇ller Hani, Iskender Paşa Konaği examples
TUBA İNCİ DAMAR ÇALIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkHasan Kalyoncu ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YÜKSEL BİNGÖL
- Diyarbakır ili Sur ilçesi Savaş Mahallesinde yer alan tarihi konut yapısının mimari koruma bağlamında incelenmesi
An examination of the historical residential building in Savaş Neighborhood Sur district Di̇yarbakır province within the context of architectural conservation
RUBİN KARAKOYUNLU
- Hendek olayları sonrası tarihi kent dokusunun cephe ve silüetler üzerinden incelenmesi
Examination of the historical city texture after the hendek events through facades and silhoutes
ZEYNEP BURAL
- Diyarbakır ferit köşkü restorasyon önerisi
Diyarbakir ferit mansion restoration proposal
ABDULLAH YOLDAŞ