İmam Mâtürîdî'nin rızık anlayışı
Imam Mâturidî's understanding of rızık
- Tez No: 818847
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET ÇELİK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 170
Özet
Geçmişten günümüze her çağda mezhepler arasında fikri ve itikâdi alanda birçok tartışma meydana gelmiştir. Her zaman ve her devirde kelâmî perspektifle yapılan tartışmalar belli oranda güncelliğini korumuştur. Çalışmamızın konusu olan rızık konusu da hiç şüphesiz tarihte tartışılmış ve her mezhep kendi ilke ve esasları doğrultusunda konuyu ele almaya çalışmıştır. Bu sebeple biz de İmam Mâtürîdî'nin rızık anlayışına geçmeden önce bu serüveni takip ettik ve bölümler arası geçişi buna göre yaptık. Çalışmamız toplamda iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde diğer İtikadi mezheplerin rızık anlayışlarını inceledik. İkinci bölüm ise İmam Mâtürîdî'nin rızık anlayışını araştırdık. Birinci bölümde Milel ve Nihal kaynakları da dikkate alınarak tarihsel gelişime göre Haricilik, Kerrâmiyye, Şia, Mu'tezile ve Eş'arîlik gibi mezheblerin rızık hakkındaki görüşleri incelenmiştir ve araştırılmıştır. Bu mecrada mezhepler arasındaki ihtilaflara yer verilmiş ve birbirlerinin görüşlerini nasıl tenkit ettiklerine dair açıklamalar yapılmıştır. Birinci bölümde özellikle Milel ve Nihal kaynaklarındaki tarihsel sıralamayı takip ederek konuyu Haricilerden başlattık. Milel ve Nihal kaynaklarından ise Mâtürîdî kaynaklar arasında bu alanda meşhur olmuş, gelenek haline gelmiş bir makalat türü olmadığından Ehl-i Sünnet'in diğer kolunu oluşturan Eş'arîlik mezhebinden İmam Eş'arî'nin kitabını kaynak olarak aldık. İmam Eş'arî'nin Makālâtü'l-İslâmiyyîn adlı eserini temele alarak mezheplerin görüşlerinin sıralamasını bu şekilde tasnif ettik. Buna göre birinci bölümde ilk olarak Haricileri inceledik. Haricilerdeki rızık anlayışını ise İmam Eş'arî'de olduğu gibi Mu'tezile'nin kader anlayışı ekseninde verdik. Mu'tezile mezhebinin kader anlayışını ise konunun bağlamından kopacağı için ve bilinen bir kelam anlayışı olduğu için konuyu tekrar ele almayı uygun bulmadık. Haricilerdeki rızık anlayışında ise henüz kelam yöntemi kullanılmadığından bu mezhebin rızık anlayışını daha betimleyici olarak tespit ettik. Kerrâmiyyeye gelince, onların rızık anlayışı diğer itikadi ekollerden farklı olarak karşımıza çıkmaktadır. Onların konuya hem kelâmî yönü olan hem de tasavvufi yönü olan bir bakış açısıyla yaklaştıklarını tespit ettik. Onlar, tevekkülü gölgeleme endişesinden hareketle rızık anlayışında“tahrimu'l-mekâsib”ilkesini oluşturarak insanın iradesinden ziyade bunu Allah'a bırakmak suretiyle farklı bir rızık anlayışı benimsemişlerdir. Bu noktada mezhep içerisinde yer alan mütekellimlerin tasavvufta belli bir yönelimde olmaları da onların rızık anlayışını şekillendiren yegâne unsur olmuştur. Şia'da ise rızıkla ilgili veya konuyla ilgili çok daha farklı bakış açıları mevcuttur. Biz Şia mezhebini ele alırken rızık konusunda özellikle usulî ve ahbârî olan görüşleri karşılaştırmak amacıyla mezhep içerisinde muteber görünen kaynakları karşılaştırmayı uygun gördük. Ne var ki Şiilikte pek çok ana kol olduğu için hepsini incelemek mümkün olmadığından özellikle rızık konusunda müstakil anlamda belirgin görüşler ortaya koyanları ele almayı daha makul gördük. Onların görüşlerini incelerken daha çok Mu'tezile'ye bu konu da yakın olduklarını tespit ettik. Fakat bazı noktalarda da farklı kanaate sahip olduklarını gördük. Şiiler (İmamiyye Şiası) rızık tanımında Mu'tezile ile benzer tanımlar ortaya koysalar da Allah'ın“Rezzâk”oluşu ile insanın iradesi arasında uzlaşım gerçekleştirerek“tekvini açıdan rızık”ve“teşrii açıdan rızık şeklinde”tasnif yaparak bu konuya bir açıklık getirmişlerdir. Mu'tezile'ye gelince bu mezhebin rızık tanımında özellikle kelam yöntemini kullandıkları için Ehl-i Sünnet'in rızık anlayışına karşı bir duruşun var olduğunu gördük. Daha net ifade edilecek olursa Mu'tezile mezhebi Ehl-i Sünnet karşısında net bir duruş sergileyerek, cedel yöntemini bu konuda da kuvvetli bir biçimde hissettirmiştir. Özellikle rızıkta“mülkiyet”şartını koymaları onların hem“Usul-i Hamse”yi nasıl meselelere uyarladıklarını görmemize hem de adalet prensiplerini nasıl koruduklarına önemli bir örnektir. Yine Mu'tezile'nin Eş'arîler'e karşı fikri mücadelelerinde akli ve nakli delillendirmelerle beraber haramı rızık olarak kabul etmemelerini ve bunu hangi delillerle savunduklarını tespit ettik. Birinci bölümü Eş'arîlik'te rızık anlayışı ile sona erdirdik. Bu bölümde mütekellimler arasında kronolojik sıralamayı gözetmedik. Sebebi ise tanımlamalarda benzer tanımda olanları bir arada vermek istememizdendir. Zira bu mezhep içerisinde rızık tanımında tam bir birliktelik söz konusu değildir. Onların mezhebin ilk dönemlerinde yaptıkları rızık tanımı ile sonraki dönemlerde yaptıkları rızık tanımları birbirinden farklıdır. Söz gelimi aynı mütekellim dahi daha önce yazdığı kitabındaki rızık tanımı ile daha sonra yazdığı kitaptaki rızık tanımı birbirinden farklıdır. Mesela Teftazâni rızkı bir yerde“canlının gıdalandığı, beslendiği şey”olarak tanımlarken başka bir yerde“Allah'ın canlıya sevk ettiği ve canlının da ondan istifâde ettiği şey”şeklinde tarif etmiştir. Bu da Eş'arîlik mezhebi içerisinde rızık tanımında zamana göre değişikliğin olduğunu göstermektedir. İkinci Bölümde ise İmam Mâtürîdî başta olmak üzere Mâtürîdîliğin öncüsü sayılan İmam Azam Ebu Hanife'nin rızık anlayışı ele alınmış, ardından İmam Mâtürîdî'nin rızka dair yaklaşımları incelenmiştir. Burada özellikle Ebu Hanife'nin görüşlerini vermemizin sebebi hiç şüphesiz Mâtürîdîliğin öncü ismi olarak işaret edilen isim olmasından kaynaklıdır. Yine de bu konu da Mâtürîdî'ye mutlak anlamda etki ettiğini söylemek oldukça güçtür. Zira kendisi sıfatlar meselesinde“Selefi”tutumu sergilediği için Mâtürîdî'den oldukça bağımsızdır. Nitekim Mâtürîdî sıfatlar hakkında nassın ve Arap dilinin kural ve kaidelerini, te'vili gerektirecek halleri ve şartları gözeterek sıfatları değerlendirmeye tabi tutmuştur. Dolayısıyla rızık konusunda aralarındaki bağlantı oldukça zayıftır. İkinci bölümde özellikle Mâtürîdî başlığı altında farklı tasnif çeşitleri yapılmıştır. Yine ikinci bölümde Mâtürîdî'nin rızık tanımında diğer mezheplerden farklı olarak“insanın yararına olan her şeyi”rızık tanımı içerisine dâhil etmiş ve ahiretteki gıdalanılan şeyleri de bu kapsamda değerlendirmiştir. Ayrıca Mâtürîdî diğerlerinden farklı olarak tevekküle vurgu yaparken rızık talep etmek gerektiğine vurgu yapmayı da ihmal etmemiştir. Yine de Mâtürîdî rızık meselesinde Eş'arîlik'te olduğu gibi Mu'tezile'ye onların delillerini ele alarak direkt cevap vermemiştir. Kâ'bî'yi ve İbn Verrâk'ı dikkate alarak Allah'ın rızka kefil olduğunu ve kimsenin başka birinin rızkını yemediğine dair direkt deliller getirmiş, rızıkla ilgili diğer meselelerde doğrudan onların delillerini ele alarak cevap vermemiştir. Bu bölümün son kısmında ise Mâtürîdî'nin mezhebindeki etkisini görmek için Ebu'l-Muin en-Nesefî'nin rızık hakkındaki görüşleri incelenmiştir. Onun tercih edilme nedeni mezhep içerinde Mâtürîdî'nin anlaşılmasına en önde katkı sağlayan mütekellim olmasından kaynaklıdır. Her ne kadar görüşlerinde Mâtürîdî'nin etkisi olduğu söylense de rızık meselesinde pek de öyle olmadığı söylenebilir. Zira kendisi özellikle rızık tanımında Ehl-i Sünnet ile Mu'tezile arasında arabulucu bir tanım yaptığı gözlemlenmektedir. Zira o, rızkı bazen“yenilen, içilen şeyler”olarak tarif ederken bazen de“mutlak mülkiyete sahip olma”şeklinde tarif etmiştir. Böylece hem Ehl-i Sünnet'in rızık anlayışına hem de Mu'tezile mezhebinin rızık anlayışına yer vermiştir. Anahtar Kavramlar: Kelam Ekolleri, Mâtürîdî, Rızık, Kader, İrade.
Özet (Çeviri)
From the past to the present, there have been many debates in the field of ideas and creeds between sects in every age. Discussions made with theological perspective at all times and in all periods have kept their up-to-dateness to a certain extent. The subject of sustenance, which is the subject of our study, has undoubtedly been discussed in history and each sect has tried to deal with the subject in line with its own principles and principles. For this reason, we followed this adventure before moving on to Imam al-Māturīdī 's understanding of sustenance and made the transition between the sections accordingly. Our study consists of two parts in total. In the first part, we examined the sustenance understandings of other religious sects. In the second part, we investigated Imam al-Māturīdī 's understanding of sustenance. In the first part, the views of the sects such as Kharijite, Karrâmiyya, Shia, Mu'tazila and Ash'arism about sustenance were examined and researched according to the historical development, taking into account the Milel and Nihal sources. In this medium, the conflicts between the sects were included and explanations were made about how they criticize each other's views. In the first part, we started the subject from the Kharijites by following the historical sequence in the Milel and Nihal sources. From the Milel and Nihal sources, we took the book of Imam Ash'ari from the Ash'arite sect, which constitutes the other branch of the Ahl al-Sunnah, as a source, since there is not a type of article that has become famous and has become a tradition among the Maturidi sources. Based on Imam Ash'ari's book called Makālâtü'l-İslâmiyyîn, we have classified the order of the views of the sects in this way. Accordingly, in the first chapter, we first examined the Kharijites. As in Imam Ash'ari, we have given the understanding of sustenance among the Kharijites on the axis of Mu'tazila's understanding of destiny. We did not find it appropriate to discuss the subject again, since the understanding of fate of the Mu'tazila sect would break with the context of the subject and because it is a known understanding of theology. Since the method of kalam has not been used yet in the understanding of sustenance among the Kharijites, we have determined the sustenance understanding of this sect as more descriptive. As for Karrâmiyya, their understanding of sustenance is different from other schools of belief. We determined that they approached the subject from both a theological and a mystical point of view. They adopted a different understanding of sustenance by forming the principle of“tahrimu'l-mekâsib”in the understanding of sustenance, out of the concern of shadowing tawakkul, by leaving it to Allah rather than the will of man. At this point, the fact that the mutakallims in the sect have a certain orientation in Sufism has been the only element that has shaped their understanding of sustenance. In Shia, on the other hand, there are many different points of view regarding food or the subject. While we are dealing with the Shia sect, we have found it appropriate to compare the sources that seem to be reliable within the madhhab in order to compare especially the procedural and ahbarî views on the subject of sustenance. However, since there are many main branches in Shiism, it is not possible to examine all of them, so we thought it more reasonable to deal with those who had distinct views on sustenance. While examining their views, we found that they were mostly close to the Mu'tazila on this issue. However, we saw that they had different opinions on some points. Although the Shiites (Imamiyye Shias) put forward similar definitions with the Mu'tazila in the definition of sustenance, they have clarified this issue by making a reconciliation between Allah's“Sustainability”and the will of man, and classifying them as“supply in terms of genesis”and“sustenance in terms of legislation”. As for the Mu'tazila, we saw that there was a stance against the Ahl-i Sunnah's understanding of sustenance, especially because they used the kalam method in the definition of sustenance. To be more precise, the Mu'tazila sect took a clear stance against the Ahl al-Sunnah, and made the method of cedel strongly felt in this regard. The fact that they put the“property”condition in sustenance is an important example for us to see how they adapt the“Usul-i Hamse”to the issues and how they protect the principles of justice. Again, in the intellectual struggle of the Mu'tazila against the Ash'arites, we have determined that they did not accept the haram as sustenance, along with the rationale and transmission proofs, and with what evidence they defended it. We ended the first part with the understanding of sustenance in Ash'arism. In this section, we did not observe the chronological order among the mutakallims. The reason is that we want to give similar definitions together in definitions. Because there is no complete unity in the definition of sustenance within this sect. The definition of sustenance they made in the first periods of the sect and the definitions of sustenance they made in the later periods are different from each other. For example, the definition of rizik in the book he wrote before and the definition of rizq in the book he wrote later are different from each other even by the same mutakallim. For example, Teftazani defined sustenance in one place as“the thing that the living thing is fed and fed”, in another place as“the thing that Allah sends to the living thing and the living thing benefits from it”. This is Spouse It shows that there is a change in the definition of sustenance in the Arî sect according to time. In the second part, the understanding of food of Imam Azam Abu Hanifa, who is considered to be the pioneer of Maturidi, especially Imam al-Māturīdī , is discussed, and then Imam al-Māturīdī 's approaches to rizq are examined. The reason why we give especially the views of Abu Hanifa here is undoubtedly due to the fact that he is the leading name of Māturidism. However, it is very difficult to say that this subject had an absolute effect on al-Māturīdī . Because he is quite independent of al-Māturīdī , as he exhibits a“Salafi”attitude on the issue of adjectives. As a matter of fact, al-Māturīdī evaluated the adjectives by considering the rules and rules of the verse and the Arabic language, the situations and conditions that require interpretation. Therefore, the connection between them in terms of sustenance is quite weak. In the second part, different types of classification were made, especially under the title of al-Māturīdī . Again, in the second part, Māturīdī 's definition of sustenance, unlike other sects, included“everything for the benefit of man”in the definition of sustenance and evaluated the things that are fed in the hereafter in this context. In addition, al-Māturīdī , unlike the others, did not neglect to emphasize the need to demand sustenance while emphasizing tawakkul. However, al-Māturīdī did not directly answer the Mu'tazila about the issue of food, as in Ash'arism, by addressing their evidence. Taking into account Ka'bî and Ibn Verrak, he brought direct evidence that Allah is the guarantor of sustenance and that no one eats someone else's sustenance, but did not answer directly by addressing their evidence in other matters related to sustenance. In the last part of this section, Ebu'l-Muin an-Nasafi's views on food were examined in order to see the influence of Mâturîdî on his sect. The reason why he was preferred is due to the fact that he was a mutakallim who contributed to the understanding of al-Māturīdī in the sect. Although it is said that al-Māturīdī had an influence on his views, it can be said that he was not so in the issue of sustenance. Because it is observed that he made a mediator definition between the Ahl as-Sunnah and the Mu'tazila, especially in the definition of sustenance. For, while he sometimes describes food as“things that are eaten and drunk”, he sometimes defines it as“having absolute property”. Thus, he included both the Ahl as-Sunnah's understanding of sustenance and the Mu'tazila sect's understanding of sustenance. Key Concepts: Kalam Schools, al-Māturīdī , Sustenance, Destiny, Will.
Benzer Tezler
- Kadızâde İlmî Efendi'nin 'İtmânü'l-Merâm Min Nazmi'l-Kelam' adlı eserinin tahlil, çeviri ve değerlendirilmesi
An analysis, evaluation and rendering it into modern Turkish of Qudâzâde 'İlmî Efendî's work entitled 'Itmâmu'l-Marâm Mi'n-Nazmi'l-Kalâm'
BETÜL BÜYÜKKEÇECİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
DinErciyes ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHİTTİN BAĞÇECİ
- İmam Mâtürîdîye göre ecel ve rızık
Death and rizq according to Imam Māturīdī
AHMET BAĞSIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinErzincan Binali Yıldırım ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA YALÇINKAYA
- İmâm Mâtürîdi'nin Te'vîlâtü'l-Kur'ân adlı eseri bağlamında Nisâ Sûresi 26-27-28. âyetlere göre irâde hürriyeti
Freedom of will according to 26th, 27th, and 28th verses of Surah al-Nisa in the context of İmâm Mâturîdî's work Te'vilatü'l-Kur'ân
GÜLFER DAYI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinHakkari ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAKUP ÇİÇEK
- İmam Maturidi'nin ahlak eğitimi ile ilgili görüşleri
Imam Maturidi's views on moral education
AHMET YANAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinDokuz Eylül ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞÜKRÜ KEYİFLİ