Geri Dön

Abdüllatif Harpûtî'nin uluhiyyete dair görüşleri

Abdullatif Harputi's thoughts on divinity

  1. Tez No: 818943
  2. Yazar: KEMAL KOÇTÜRK
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ERKAN BULUT
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Kelâm, yeni ilm-i kelâm, Abdüllatif Harpûtî, ulûhiyyet, Tenkîhu'l-kelâm, isbât-ı vâcib, zât-sıfat, Theology, new era ilm al-kalam, Abdullatif Harputi, divinity, Tankihul-kalam, proof of God's necessity, essence-attributes
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 122

Özet

Kelâm dinamik bir ilimdir. Şahit olmakla yetinmemek, reaksiyon göstermek bu ilmin en karakteristik özelliğidir. Bu yapısı sebebiyle birçok evreden geçmiş ve nihayetinde yeni ilm-i kelâm dönemi ortaya çıkmıştır. Yeni dönemin oluşumunda da Batı kaynaklı inkârcı akımlar ve bunların yerli izdüşümleri etkili olmuştur. Dönem kelâmcılarından biri de Abdüllatif Harpûtî'dir. Harpûtî yaşadığı çağa yaptığı şahitlik doğrultusunda kaygı yaşayan ve harekete geçmek gerektiğini düşünen bu doğrultuda da geçmiş müktesebatı sorgulayan bir kelâm âlimidir. Sıkı bir Ehl-i sünnet taraftarı olan Harpûtî gerek gündeme gelen yeni konular gerekse muhatabın farklılaşması nedeniyle seleflerinin takip ettiği kelâm usulünde bir değişimin lüzumuna kani olmuştur. Ona göre kelâm ilmi değişen şartlara göre yenilenebilmelidir. O, din karşıtı akımlarla mücadele noktasında örneklik teşkil edebilecek bir yöntem meydana getirme iddiasına sahiptir. Konusu Harpûtî'nin ulûhiyyet yaklaşımı olan araştırmamızın temel kaynakları yazara ait Tenkîhu'l-kelâm, Tekmile-i Tenkîhu'l-kelâm ve İlm-i Kelâm Târîhi kitaplarıdır. Yine Fikret Karaman'ın hazırladığı Kelâm İlmine Giriş kitabı da başucu kaynaklarımızdandır. Giriş ve iki bölümden oluşan çalışmamızın birinci bölümünde Harpûtî'nin hayatı, eserleri, ilmî şahsiyeti, yaşadığı dönemin sosyokültürel şartları, çağında etkin olan ideolojik yapılar ve hakkında yapılan çalışmalar konu edilmiştir. Araştırmamızın ana konusu olan“Abdüllatif Harpûtî'nin ulûhiyyete dâir düşünceleri”ikinci bölümde ele alınmıştır. Bölümde Harpûtî'ye göre Batılıların Allah'ı inkâr sebepleri, Allah'ın varlığını ispatın gerekliliği ve isbât-ı vâcibde kullanılan deliller, zât-sıfat ilişkisi, Allah'ın sıfatları, Allah hakkında câiz olan (rü'yetullah) ve olmayan hususlar ile Allah'ın dünyaya ilişkin fiilleri ele alınmıştır. Batı'daki inkâr hareketlerinin arkasında Hıristiyanlık dininin yanlış akîdelerinin tüm dinleri içine alacak şekilde genelleştirilmesi hatasının yattığını düşünen Harpûtî, bu yanlış bakış açısını düzeltebilme çabasının karşılık bulabileceği en önemli mercîyi isbât-ı vâcib olarak görmüştür. Çalışmamızda isbât-ı vâcib konusu hudûs, imkân, gaye ve nizam, fıtrat ve müşâhede delilleri çerçevesinde işlenmiştir. Zât-sıfat meselesini konunun hassasiyetine binaen tarafsız bir dille yorumlayan Harpûtî Allah'ın sıfatlarını selbî ve subûtî olmak üzere iki kategoride değerlendirme usulünü devam ettirmiş, rü'yetullah, Allah'ın zâtına dâir bazı hususlar ve Allah'ın fiilleri meselelerini Ehl-i sünnet duyarlılığında ele almıştır. Muhataplar tarih boyunca değişime uğrasa da isbât-ı vâcib, Allah'ın sıfatları, fiilleri ve zâtına dâir meseleler kelâmcıların ulûhiyyet konusunda ele aldıkları vaz geçilmez başlıklar olmuştur. Harpûtî mezkûr konuları nasıl ele almıştır? Farklı bir yaklaşım ortaya koyabilmiş midir? Kendi ifadesiyle çağdaş dinsizlere karşı onları ikna edici bir kitap yazabilmiş midir? Düşüncelerinde hangi kelâm ekolüne yakın durmaktadır? Düşünce farklılıklarına karşı tutumu nasıl olmuştur? Zikrettiğimiz sorulara yönelik bulduğumuz cevaplar araştırmamızın genel çerçevesini teşkil etmektedir.

Özet (Çeviri)

Kalam is a dynamic discipline. Not only with mere observation, reaction is the most characteristic feature of this discipline. Due to its structure, it has gone through various stages and ultimately resulted to the formation of the New Era of ilm Al-kalam. Western based denialist movements and their local counterparts have played a significant role and exerted influence in the formation of this New Era. Harputi, as a theologian, lived in an era where he witnessed concerns and believed in the necessity of taking action. In this regard, he questioned the past intellectual heritage. A staunch advocate of Sunni theology, Harputi recognized the need for a change in the traditional methods of theological discourse due to emerging topics and the changing audience. He firmly believed that theological discourse must adapt to changing circumstances. Being a strong supporter of the Sunni tradition, he found the need for a shift in the approach, considering the evolving subjects and the distinct audience compared to his predecessors. He believed that the Kalam discipline should be renewed according to the changing conditions and circumstances. Harputi aimed to create a method that could serve as an example in fighting anti-religious movements. Our research, which focuses on Harputi's approach to Uluhiyyat, is primarily based on the author's works“Tankihul-kalam,”“Takmila Tankihul-kalam,”and History of the Kalam discipline.“ Additionally, Fikret Karaman's book ”Introduction to the history of Kalam discipline“ is among our essential sources. The first part of our study, consisting of an introduction and two sections, The first one consists Harputi's life, books, Academic personality, socio-cultural conditions, ideological structures of his time and existing research on him. The main subject of our research, ”Abdullatif Harputi's thoughts on divinity," is addressed in the second section. In this section, topics such as the reasons behind Westerners' denial of God, the necessity of proving God's existence, the arguments used for demonstrating His existence, the relationship between His essence and attributes, His attributes, permissible (direct vision of Allah) and impermissible aspects regarding Allah, and His actions related to the world are discussed according to Harputi's perspective. Harputi believed that the error underlying the denial movements in the West lies in the misinterpretation of the incorrect doctrines of Christianity, which have been generalized to encompass all religions. He considered the most significant means of rectifying this misguided perspective to be through the proof of necessity (isbati wajib). In our study, the topic of isbati wajib is explored within the framework of evidence such as contingency, possibility, purpose and order, nature, and observation. Harpûtî, interpreting the essence-attribute issue in a neutral manner due to its sensitivity, continued to evaluate Allah's attributes in two categories: inherent (salbi) and acquired (subuti). He also addressed the concept of direct vision of Allah (ruyatullah), certain aspects of Allah's essence, and His actions in accordance with the sensitivities of the Sunni tradition. Although the audience has undergone changes throughout history, topics such as isbati wajib (proof of God's necessity), Allah's attributes, actions, and essence have remained indispensable subjects in the realm of Kalam theologians. How did Harputi approach these aforementioned topics? Was he able to present a distinct perspective? In his own words, did he manage to write a convincing book to persuade contemporary atheists? Which theological school is he aligned with in his thoughts? What was his stance towards differences in opinions? The answers we find to these questions form the general framework of our research.

Benzer Tezler

  1. Yeni İlm-i Kelâm Metodunda Ulûhiyyet Bahsi (Tenkîhu'l-Kelâm ve Yeni İlm-i Kelâm Mukayesesi)

    The Talk of Divinity in the Method of New Theological Kalam (Comparison of Tenkih al-Kalam and Yeni Ilmi Kalâm)

    MUHAMMET ALİ ÇAMYAR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DinAğrı İbrahim Çeçen Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET SALİH GECİT

  2. Abdüllatif Harpûtî'nin varlık ve ulûhiyet anlayışı

    Abdullatîf Kharpûtî's views on being and divinity

    MEHMET SALİH AKTAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DinŞırnak Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN CANSIZ

  3. Abdullatif Harpûtî'nin Tenkîhu'l-Kelâm fî Akâid-i Ehli'l-İslâm isimli eserinde ilâhiyat anlayışı

    Abdullatif Harputi's theology understanding based on his work titled Tankihul kalam fi Aqaid-i Ahl-al Islam

    HASAN KÜÇÜKYANGÖZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    DinAdıyaman Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HAMDİ GÜNDOĞAR

  4. Abdullatîf Harpûtî'nin Tenkîhu'l Kelâm fî Akâid-i ehli'l İslâm isimli eserinde nübüvvet anlayışı

    Abdullatif Harputi's prophethood understanding based on his work Titled Tankihul kalam fi Aqaid-i Ahlil Islam

    NUR BETÜL UZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DinBursa Uludağ Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AHMET SAİM KILAVUZ

  5. Abdullatif Harputi'nin Tarih-i İlm-i Kelam adlı eseri ve kelam ilmi açısından analizi

    The Work the history of the theology of Abdullatif Harputi and the analysis of it from the perspective of the theology

    ÖZDEN KANTER EKİNCİ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2003

    DinFırat Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ERKAN YAR