Geri Dön

Yukarı Habur bölgesi iki Cırcıp vadisi ve çevresinin arkeolojik araştırması

The Archeaological survey of the upper Habur area Cırcıp valleys and their ristrict

  1. Tez No: 82037
  2. Yazar: EYYÜP AY
  3. Danışmanlar: PROF. DR. HAYAT ERKANAL
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Arkeoloji, Archeology
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 1999
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 404

Özet

ÖZET Bu çalışma,“Yukarı Habur Bölgesi İki Cırcıp Vadisi ve Çevresi'nin Arkeolojik Araştırması”başlığını taşımaktadır. Çalışmada, arkeoloji açısından bilinmeyen bölgenin kültür dokusu ile bölgesel ve bölgeler arası ilişkilerinin saptanması amaçlanmıştır. Yukarı Habur Bölgesi'nin kuzey kesimini oluşturan ve Mardin ili, Kızıltepe ve Derik ilçeleri ile Şanlıurfa ili, Ceylanpınar ve Viranşehir ilçeleri arasında kalan Cırcıp vadileri, kuzeyden iki dağlık alanla sınırlandırılmıştır. Bu alanlardan biri Elimdağ adıyla da bilinen volkanik Karacadağ, diğeri ise kalkerli bir kitle olan (Masius) Mardin Eşiği'dir. Boğazköy (Hattuşa) den ele geçen bir çivi yazılı belgede, bu dağlık bölgeye Kaşşiyari adı verilmektedir. Mardin ve çevresine Assurca belgelerde Izalla adı verilmiştir. Cırcıp vadilerinin kuzey kesimi daha çok yüksek yayla özelliklerini gösterirken, güney kesimi ova özelliklerini yansıtmaktadır. Bu coğrafi özelliklerin bir kültür farklılaşmasına izin verdiğine ilişkin ilk belirtiler, su kaynaklarının kullanımında ortaya çıkmıştır. Cırcıp vadilerinin doğu-batı kanatlarının aynı kültür öğeleri arasında da bazı yerel farklılıklar gözlemlenmiştir. Ninive 5 seramiği ile metalik seramikte belirginleşen bu farklılık, daha çok Büyük Cırcıp ile İbrahimiye-Tellharba Cırcıpları seramiği arasında saptanmıştır. Cırcıp vadileri ve çevresinde 31 adet yerleşim birimi saptanmıştır. Bunlardan 24'ü höyük, 7'si ise düz iskân olarak tanımlanmıştır. Ele geçen 504 seramik parçasının % 39'u Halaf, % 27'si Ninive 5, % 19'u Metalik, % 7'si Uruk, % 6'sı Yeni Assur ve % 3'ü Habur seramiğidir. Ninive 5 kültürü, 31 yerleşim merkezinin 21'inde temsil edilmekle, bölgenin kültür dağılımı haritalarında birinci sırada yer almaktadır. Bunu 19 merkezle metalik seramik, 16 merkezle Uruk, 13 merkezle Halaf, 12 merkezle Yeni Assur devri ve 7 merkezle temsil edilen Habur kültürü izlemiştir. Halaf seramiği, 4'ü düz iskân ve 9'u höyük olmak üzere toplam 13 merkezde saptanmıştır. Cırcıp buluntuları teknik yapım, bezeme ve tipolojik açıdan Kuzey11 Mezopotamya ve özellikle Kuzey Suriye Halaf seramiğinin Erken ve Orta Halaf Evrelerine benzemektedir. Uruk seramiği, 2 düz iskân ve 14 höyükte saptanmıştır. Teknik yapım ve tipolojik açıdan Uruk kültürünün geç safhası karakterini yansıttığı anlaşılmıştır. İncelenen örneklerin Kuzey Mezopotamya ve Kuzey Suriye Uruk merkezleriyle olan benzerliği ortaya konularak, yerel özelliklerine de dikkat çekilmiştir. 21 merkezle temsil edilen Ninive 5 kültürü, Cırcıp vadilerinin en yaygın kültürüdür. Toplanan örnekler, Kuzey Mezopotamya ve Kuzey Suriye Ninive 5 seramiğine benzemektedir. Cırcıp vadilerindeki Boğazemri, Hellobello ve Teli Bısım dışındaki Ninive 5 merkezleri, Erhanedanlar II-IIIA safhalarına tekabül eden Leilan IHb-IIId dönemlerine; Boğazemri, Hellobello ve Teli Bısım'ın Ninive 5 seramiği ise Jemdet Nasr/ Geçiş-Erhanedanlar I dönemine tekabül eden Leilan Ula safhasına tarihlendirilmiştir. İlk kez bu çalışmada araştırılan Boğazemri 'de boyalı Ninive 5 seramiği saptanmıştır. Bu uniq buluntu, Cırcıp vadileri kültür tarihi ve Ninive 5 kültürünün kuzey/kuzeybatı yayılımı açısından büyük önem taşımaktadır. Cırcıp vadilerinin en yaygın ikinci kültürü, 19 merkezle temsil edilen metalik seramiktir. Büyük Cırcıp vadisi metalik seramiği, daha çok Kuzey Mezopotamya- Kuzeydoğu Suriye; İbrahimiye-Tellharba Cırcıpları metalik seramiği ise Aşağı Fırat Havzası ile Fırat hinterlendında kalan Kuzeybatı Suriye metalik seramiğiyle benzerlik göstermektedir. Küçük Cırcıp ile İbrahimiye Cırcıbının kuzey kesimlerinde ele geçen ve tarafımızca“taşra metalik”olarak nitelendirilen bir metalik seramik grubu daha saptanmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucu, Cırcıp vadileri metalik seramiği, Erhanedanlar II-III ile Akkad dönemlerine tarihlendirilmiştir. Sadece 7 merkezde saptanan Habur seramiği, Kuzey Suriye ve Kuzey Mezopotamya Habur seramiğiyle karşılaştırılarak, Habur kültürünün erken safhasına tarihlendirilmiştir. Yeni Assur devrinin siyasi nüfuz sahasında bulunan Cırcıp vadilerinin 12 merkezinde, bezeksiz ve boya bezekli Yeni Assur devri seramiği ele geçmiştir. Teknik yapım ve tipolojik açıdan yapılan karşılaştırmalar sonucu, bu seramiğin boya bezekli örneklerinin Habur seramiği etkisinde geliştiği anlaşılmış ve M.Ö. 9-7. yy. lar arasına tarihlendirilmiştir.

Özet (Çeviri)

III ZUSAMMENFASSUNG Die vorliegende Arbeit beschaftigt sich mit der archâologischen Feldforschung bei den beiden Tâlern von Cırcıp und deren Umgebung im oberen Habur. In dieser Arbeit wurde die Feststellung der regionalen und iiberregionalen Beziehungen dieses Gebiets gezielt. Das Forschungsgebiet liegt zwischen der Kreisstadt Kızıltepe der Provinz Mardin und den Kreistadten Ceylanpınar und Viranşehir der Provinz Şanlıurfa. Im Norden wurdi das Gebiet von zwei Gebirgsziigen begrenzt; der Vulkan Karacadağ bzw. Elimdağ und die Kalksteinplateau von Mardin Eşiği, das antike Massius. Diese Bergplateua wurde in einem Keilschrifttext aus der hethitischen GroBreichszeit aus Boğazköy (Hattuşa) als Kaşşiyari genannt. Dieses Gebiet wurde in den assyrischen Texten Izplla genannt. Der nördliche Teil der Tâlern von Cırcıp ist eine Hochebene, wahrend es bei dem siidlichen Teil um eine Tief ebene handelt. Auf grand dieser Unterschiede scheinen auch die unterschiedliche Verwendung der Wasserquellen und die kültürelle Verschiedenheiten hervorzukommen. Auch die östliche und westliche Circip-Taler weisen unterschiedliche Kulturelemente in der gleichen Epoche; die Ninevite-V-Ware und die metallische Ware unterscheiden sich zwischen Büyük Cırcıp und den Tâlern von ibrahimiye-Tellhabra Cırcıp. Wahrend der Gelandeforschungen wurden insgesammt 3 1 Siedlungen festgestellt; sie setzen sich zusammen aus 24 Hügeln und 7 Flachsiedlungen. Die Lesefunde bestehen aus 504 Keramikscherben. 39 % davon lassen sich als Halaf-Ware identifizieren, wahrend 27 % als Ninevite-V-Ware, 19 % als metallische Ware, 7 % als Uruk- Ware, 6 % al neuassyrische Ware und 3 % als Habur-Ware identifiziert worden sind. Die Ninevite-V-Ware, die in 21 der insgesammt 31 untersuchten Orte aufgesammelt wurde, wurde am haufigsten vertreten. Die folgt die metallische Ware mit 19, die Uruk- Ware mit 16, die Halaf-Ware mit 13, die neuassyrische Ware mit 12 und die Habur-Ware mit 7 Fundorte. Die 13 Siedlungen der Halaf-Ware setzt sich zusammen aus 4 Flachsiedlungen und 9 Hügeln. Aufgrund ihren technischen Merkmalen, Verzierungsarten und GefaBformenIV lassen sich die Lesefunde mit der nordmesopotamischen und nordsyrischen Keramik der frühen und mittieren Halaf-Periode vergleichen. Die Uruk- Ware wurde in 2 Rachsiedlungen und in 14 Hiigeln festgestellt. Die technische Merkmale und die GefaBtypologie laBt diese Scherben in die spatere Phase der Uruk-Zeit datieren. Der Vergleich mit den nordmesopotamischen und nordsyrischen Beispielen lâBt lokale Eigenschaften in Cırcıp-Region feststellen. Die Ninevite-V-Ware stellt mit 21 Fundorten, die in diesem Region am haufigsten belegter Kultur dar. Auch diese Funde lassen sich mit der nordmesopotamischen und nordsyrischen Keramik vergleichen. Mit der Ausnahme von Boğazemri, Hellobello und Tell Bısım, lassen sich aile Siedlungen mit der Ninevite-V-Ware, in die Friihdynastisch II-IIIA datieren, wie die Perioden IIIb-d von Tell Leilan, wahrend die Sidlungen in Boğazemri, Hellobello und Tell Bısım sich mit der Keramik aus Tell Leilan Ilia vergleiclen und in die Jemdetnasr und Friihdynastisch I - Zeit datieren lassen. Die einzige bemalte Scherbe der Ninevite-V-Ware kommt in Boğazemri vor; dieser Fund scheint für die Kulturgeschichte dieses Regions und fur die nordwestliche Verbreitung der Ninevite- V -Kultur bedeutsam zu sein. Die zweithaufigste Kultur innerhalb dieser Region ist die, in 19 Orten festgestellte metallsiche Ware. Die Keramik aus dem Tal von Büyük Cırcıp laBt sich mit der aus Nordmesopotamien und Nordostsyrien vergleichen, wahrend die Keramik aus den Tâlern von ibrahimiye-Tellharba Cırcıp sih mit der aus dem unteren Euphrat sowie aus Nordwestsyrien vergleiclen laBt. Eine“periphare Variante”der metallischen Ware laBt sich in den Talern von Küçük Cırcıp und İbrahimiye Cırcıp feststellen. Die metallische Ware aus diesem Gebiet wurde in die Friihdynastisch II-III und in die akkadische Zeit datiert. Die Habur-Ware kam nur in 7 Hügeln vor; der Vergleich mit Nortmesopotamien und Nordsyrien lieB erkennen,, das es sich dabei um die Keramik der früheren Phase handelt. Das Gebiet lag in der Eisenzeit, im politischen EinfluBbereich des neuassyrischen Reiches; es wurden in 12 Siedlungen verzierte und unverzierte Scherben aus dem 9-7. Jh. v. Chr. erhalten. Die technische Merkmale und die GefaBformen der bemalten neuassyrische Ware laBt erkennen, dafi die Prototypen dieser Keramik in der Habur-Ware zu suchen ist.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    739283

    MÖ 3. binde Habur Nehri Havzasında konut mimarisi ve coğrafyanın yerleşim bölgesi seçimindeki rolü

    Residential architecture and geography's role in settlement region selection in the 3rd Millenium BC the Khabur River Basin

    HİRA NUR ERİŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    ArkeolojiKocaeli Üniversitesi

    Arkeoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AYŞE TUBA ÖKSE

  2. Tez No

    787806

    Yeni Asur Dönemi Yukarı Dicle Bölgesi kırsal-kentsel yerleşim modelleri ışığında Asur Eyalet Sistemi ve tarımsal kolonicilik

    Assyrian Provincial System and agricultural colonization in the light of rural-urban settlement models in the Upper Tigris Region of the Neo Assyrian Period

    SERDAR ÖZBİLEN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    ArkeolojiAnkara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

    Arkeoloji Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ATAKAN AKÇAY

  3. Tez No

    217099

    Yukarı Ova (Ceyhan Ovası) Hellenistik Dönem seramiği

    Pottery Of the Hellenistic Period from Yukarı Ova (Ceyhan Plain)

    HAKKI FAHRİ ÖZDEMİR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2008

    ArkeolojiÇukurova Üniversitesi

    Arkeoloji Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. KAZIM SERDAR GİRGİNER

    YRD. DOÇ. DR. MURAT DURUKAN

  4. Tez No

    770676

    Kültürel coğrafya açısından Ağrı ilinde yerleşme adlarının analizi

    Analysis of settlement names in Ağrı in terms of cultural geography

    NAFİYE SÖYLEMEZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    CoğrafyaAğrı İbrahim Çeçen Üniversitesi

    Coğrafya Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALPEREN KAYSERİLİ

  5. Tez No

    397611

    Hamur'un (Ağrı)coğrafi etüdü

    The geographical Survey of Hamur (Ağrı)

    TOLGA KORKUSUZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    CoğrafyaAtatürk Üniversitesi

    Coğrafya Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. CEMAL SEVİNDİ

    YRD. DOÇ. DR. SİNAN KOCAMAN

Geri Dön