Meşşâî felsefede ahlaki determinizm ve özgürlük
Moral determinism and free will in Islamic peripatetic philosophy
- Tez No: 820627
- Danışmanlar: PROF. DR. EŞREF ALTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 242
Özet
İnsanı odağına koyan özgürlük ve determinizm tartışmaları söz konusu olduğunda en önemli kavramlar irade ve ihtiyar/tercih kavramlarıdır. Bu kavramların taalluk ettiği eylem ve huy kavramları da birincil önem arz eder. Öte yandan bu kavramların çeşitli şekillerde belirlenmişliği ima eden nedensellik ve kader ile karşılıklı düşünülmesi kaçınılmazdır. Dolayısıyla bu çalışmada ilk olarak iradi eylemin yapısı, eylemi meydana getiren süreçler etrafında filozofların görüşleri ele alınmış ve insanın eylemlerinde diğer varlıkların fiillerinden farkı ortaya konmaya çalışılmıştır. Dünyada yani klasik tabirle ayaltı âlemde insandan başka seçme/ihtiyar/özgür irade ve sorumluluk tanınabilen varlık bulunmadığından bu önemli farkı tespit edebilmek adına özellikle Aristoteles'in eyleme dair görüşlerinin tevarüs edilişi ve alımlanışı takip edilmiştir. Bununla birlikte insanın akıl sahibi bir varlık olup bu zatî özelliğini eylemlere uygulaması, ona iradi özgürlük atfetmek adına tek başına yeterli değildir. Bu açıdan nedensellik ve kader görüşleriyle insana atfedilen iradi güçlerin ortaya koyduğu eylemlerdeki imkânın bağdaşıp bağdaşmadığını denetlemeye çalıştık ve aynı problem etrafında şekillendikleri için, modern adlandırmalar olduklarını gözardı etmeden“bağdaşırcılık”,“determinizm”ve“indeterminizm”vb. terimlerle vardığımız sonuçları aktardık. Sonuç olarak ahlaki açıdan sorumlu olduğu varsayıldığında insanın bir tür özgür irade sahibi olmasının gerekliliğiyle birlikte varlığı bütünüyle ele alan metafizik anlayışlardaki zorunluluk bir arada incelendiğinde bu çıkmazı kimi filozofların çözümsüz bıraktığı ya da bu konuda determinist yönlerinin ağır bastığı, kimi filozofların ise bağdaşırcı olarak nitelendirilebilecek şekilde bir orta yol bulmaya çalıştıkları görülmüştür.
Özet (Çeviri)
The most crucial concepts within the debates on free will and determinism, which place the human being at the center, are will and choice. Additionally, the concepts of action and temperament, to which these concepts are related, hold primary significance. Moreover, it is inevitable to consider the interrelation between these concepts and causality and predestination, which imply various forms of determination. Consequently, this study first addresses the structure of voluntary action, examining the perspectives of philosophers regarding the processes that give rise to human actions and aiming to delineate the distinctions between human acts and those of other beings. As there is no other entity in the sublunar realm, commonly known as the terrestrial world, to which choice, free will, and responsibility can be attributed, the investigation has particularly followed the inheritance and reception of Aristotle's views on action to determine this crucial difference. Nonetheless, the fact that man is a rational being and applies this inherent characteristic to actions is not sufficient on its own to attribute free will to him/her. Therefore, we have endeavored to examine whether the possibility present in actions, brought about by the forces associated with human will, aligns with the perspectives of causality and predestination. As these considerations revolve around the same problem, we have conveyed the outcomes using terms such as“compatibilism,”“determinism,”and“indeterminism,”acknowledging their contemporary designations. Ultimately, when exploring the requirement for human beings to possess a form of free will, assuming they bear moral responsibility, and considering the necessity in metaphysical understandings that encompass the entirety of existence, we encounter a conundrum. Some philosophers leave this predicament unresolved, while others lean towards a deterministic stance, where determinist aspects predominate. Conversely, some philosophers strive to find a middle ground, characterized as compatibilism, attempting to reconcile these divergent points.
Benzer Tezler
- Spinoza'da vahiy ve mucize
Revelation and miracle in Spinoza
HATİCE ULUSAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinDicle ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİNE GÖREN BAYAM
- el-Kader fi'l-fikri's-sûfî
Tasavvufi düşüncede kader
ALI M. F. AL-OMARI
Yüksek Lisans
Arapça
2008
DinÜrdün ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
ÖĞR. GÖR. DR. MOHAMAD NABİL TAHİR AL OMARİ
- İbn Haldun'un pratik felsefesi
Ibn Khaldun's practical philosophy
EGEMEN KURTOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinDokuz Eylül ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET AYDIN
- Celâleddin ed-Devvânî'nin kelâm sistemi
The Celaleddin ed-Devvani's system of kalam
MUSTAFA AKMAN
Doktora
Türkçe
2016
DinYüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSA YÜCEER
- Ahlâk-ı Alâî'de insan tabiatı: Tabiî ve kesbî nitelikler
Human nature in Akhla̅q-ı Ala̅i: Innate and acquired qualities
EMRE ÇELİKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Dinİstanbul Medeniyet ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İHSAN FAZLIOĞLU