Erken çocukluk döneminde aşırı annelik davranışı gösteren anneler ile çocuklarının davranışsal ve gelişimsel özelliklerinin incelenmesi

Investigation of the behavioral and developmental characteristics of mothers with extreme motherhood behavior and their children

PDF İndir

Tez No: 821860
Yazar: ÖZGE CENGİZ
Danışmanlar: PROF. DR. OZANA URAL, DR. FATMA ÖZGE ÜNSAL
Tez Türü: Doktora
Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2023
Dil: Türkçe
Üniversite: Marmara Üniversitesi
Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Temel Eğitim Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Okul Öncesi Öğretmenliği Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 273

Özet

Bireyin ilk eğitimini aldığı ve hayata yavaş yavaş hazırlanmaya başladığı en küçük sosyal topluluk ailedir. Toplumumuzda küçük çocukların bakımı ve eğitimi ile daha çok anneler ilgilenmektedir. Bu doğrultuda annelerin çocuklarına karşı tutum ve davranışları birbirlerinden farklılaşmaya başlamıştır. Çocuğuna karşı aşırı düzeyde ilgili olan veya aşırı ilgisiz olan ebeveynler çocuklarının bütüncül gelişimini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu araştırmada;“Erken Çocuklukta Aşırı Annelik Ölçeği”ni geliştirmek, aşırı annelik davranış düzeylerini farklı değişkenler açısından incelemek, aşırı annelik davranışları içerisinde bulunan ve bulunmayan annelerle çocuklarının gelişimsel ve davranışsal özelliklerini karşılaştırmalı olarak ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırmada açıklayıcı sıralı karma deseni kullanılmıştır. Araştırmanın ölçek geliştirme aşamasında evren; İstanbul'da bulunan devlet anaokullarına ve anasınıflarına devam eden 54-72 aylık çocuğu olan annelerden oluşmaktadır. Örneklem grupları ise evrenden basit seçkisiz yöntem ile seçilen açımlayıcı faktör analizi için 460 anne, doğrulayıcı faktör analizi için 416 annedir. Ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları sonucunda geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Annelerin aşırı annelik davranış düzeylerinin farklı değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediğine yönelik olarak fark analizleri yapılmıştır. Araştırmanın en son aşamasını oluşturan karma desenli tarama çalışması kapsamında ölçek geliştirirken ulaşılan anneler arasından 90 anne ile çalışılmıştır. Bu anneler ölçekten aldıkları puanlara göre aşırı annelik davranış düzeyleri birbirinden farklı 30'ar kişilik üç gruba (çocuktan uzak anne, uygun anne, aşırı çocuk odaklı anne) ayrılmıştır. Bu annelere ve çocuklarının öğretmenlerine, çocukların gelişimsel ve davranışsal özelliklerini karşılaştırmalı değerlendirmek amacıyla nicel ve nitel ölçme araçları uygulanmıştır. Nicel verilerin çözümlenmesinde fark analizi testlerinden, nitel verilerin çözümlenmesinde içerik analizi tekniğinden yararlanılmıştır. Annelerin aşırı annelik davranış düzeylerinin demografik değişkenlere göre incelenmesi sonucunda elde edilen sonuçlara göre aşırı annelik davranış düzeyleri çocukların cinsiyetlerine ve annelerin çalışma durumlarına göre farklılık göstermemiştir. Ailedeki çocuk sayısı arttıkça annelerin aşırı çocuk odaklı annelik davranış düzeylerinin azaldığı belirlenmiştir. Annelerin yaşları arttıkça aşırı çocuk odaklı annelik davranış düzeylerinin azaldığı bulunmuştur. Çocukların yaşları arttıkça annelerin aşırı çocuk odaklı annelik davranış düzeyleri de artmaktadır. İlkokul mezunu annelerin ortaokul, lise, ön lisans ve lisans mezunu annelere göre; ortaokul mezunu annelerin lise ve ön lisans mezunu annelere göre; lisans mezunu annelerin ön lisans mezunu annelere göre; lisansüstü mezunu annelerin lise, ön lisans ve lisans mezunu annelere göre aşırı çocuk odaklı annelik davranış düzeyleri daha yüksektir. Orta gelir düzeyinde bulunduklarını düşünen anneler düşük ve iyi gelir düzeyinde bulunduklarını düşünen annelere göre daha yüksek düzeyde aşırı çocuk odaklı annelik davranışları göstermektedir. Araştırmanın karma desenli tarama çalışmasına ait nicel bulgular incelendiğinde;“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocuklarının rekabet düzeyleri,“uygun”ve“çocuktan uzak”annelerin çocuklarına göre daha yüksektir.“Uygun anne”lerin çocuklarının sosyal duygusal iyi oluş ve psikolojik sağlamlık düzeyleri“çocuktan uzak”ve“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocuklarına göre daha yüksek bulunmuştur.“Uygun”ve“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocuklarının temel becerileri“çocuktan uzak”annelerin çocuklarına göre daha yüksek düzeydedir.“Çocuktan uzak”annelerin çocuklarının davranış sorunları“uygun”ve“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocuklarına göre daha yüksek düzeydedir.“Aşırı çocuk odaklı”annelerin stres düzeyleri“uygun”ve“çocuktan uzak”annelere göre daha yüksek bulunmuştur. Araştırmanın karma desenli tarama çalışmasına ait nitel bulgular incelendiğinde; öğretmen görüşlerine göre günlük rutinlerde, en çok arkadaşlarıyla sorun yaşama konusunda“aşırı çocuk odaklı”ve“çocuktan uzak”annelerin çocukları öğretmenlerine ihtiyaç duymaktadır.“Aşırı çocuk odaklı”annelerin çocukları yapacakları eğitim faaliyetine kendilerinin karar vermeleri gereken durumlarda öğretmenlerine ihtiyaç duymaktadır. Öğretmen görüşlerine göre“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocukları eğitim sürecindeki etkinliklerde motivasyona ihtiyaç duymakta ve zorlayıcı etkinliklerden kaçınmaktadır.“Aşırı çocuk odaklı”annelerin çocukları sınıf ortamında belirli arkadaşlarla iletişim kurma, uyumsuzluk ve iletişim konusunda öğretmenden destek isteme davranışları göstermektedir.“Çocuktan uzak”ve“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocukları saldırgan bir davranışa maruz kaldıklarında en çok öğretmenden yardım isteme davranışı göstermektedir. Stres yaratan bir durumla karşılaşıldığında“çocuktan uzak”annelerin çocukları sakin karşılama ve umursamama davranışları gösterirken;“uygun anne”lerin çocukları sakin karşılama davranışı;“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocukları ebeveyne tepki gösterme ve panik yapma davranışları göstermektedir.“Çocuktan uzak”,“uygun”ve“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocukları genel olarak duygularını uygun yollarla ifade etmektedir. Öğretmen görüşlerine göre“çocuktan uzak”,“uygun”ve“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocuklarının odaklanma ve dikkat becerileri genel olarak yaşlarının düzeyine uygun bulunmuştur. Çocukların grup çalışmalarında da genel olarak gruba uyum sağlama davranışları gösterdikleri sonucuna ulaşılmıştır. İstedikleri bir şeyi yapmalarına izin verilmediğinde, tüm çocuklar en çok mantıklı bir açıklama beklemektedir. Öğretmenlere göre çocukların büyük kas ve küçük kas becerileri yaşlarına uygun düzeydedir.“Çocuktan uzak”annelerin öğretmenden çocuklarıyla ilgili beklenti ve talep düzeyleri“uygun”ve“aşırı çocuk odaklı”annelere göre daha azdır.“Aşırı çocuk odaklı”annelerin bir kısmının öğretmenlerden çocukla ilgili bilgilendirme mesajları göndermelerini, çocuğun sosyalleşmesine yardımcı olmalarını bekledikleri bulunmuştur. Araştırmanın karma desenli tarama çalışmasına ait nitel bulgular incelendiğinde; annelerin görüşlerine göre“çocuktan uzak”,“uygun”, ve“aşırı çocuk odaklı”anneye sahip olan çocukların büyük bir kısmının günlük rutinlerde özbakım becerileri konularında annelerine ihtiyaç duydukları belirlenmiştir.“Aşırı çocuk odaklı”annelerin çocuklarının önemli bir kısmı evde kendileriyle ilgili durumlara karar verirken annelerinden onay istemektedir.“Çocuktan uzak”,“uygun”ve“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocuklarının çoğu eğitim sürecindeki etkinliklere istekle katılmaktadır. Annelerin görüşlerine göre en fazla“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocukları arkadaşlarıyla sağlıklı-aktif bir iletişim sürdürmektedir.“Çocuktan uzak”,“uygun”ve“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocuklarının çoğu saldırgan bir davranışa maruz kaldıklarında anne-babadan yardım isteme davranışı göstermektedir. Anne görüşlerine göre stres yaratan durumlarda“uygun”anneye sahip olan çocukların çoğunluğunun durumu sakin bir şekilde karşıladıkları bulunmuştur. Anne görüşlerine göre“çocuktan uzak”,“uygun”veya“aşırı çocuk odaklı”anneye sahip olan çocukların çoğunluğu duygularını uygun bir şekilde ifade etmektedir.“Çocuktan uzak”,“uygun”veya“aşırı çocuk odaklı”anneye sahip olan çocuklardan çoğunun odaklanma ve dikkat becerileri yaşlarının düzeyine uygun bulunmuştur.“Çocuktan uzak”,“uygun”ya da“aşırı çocuk odaklı”annelerin çocuklarından büyük bir çoğunluğunun grup çalışmalarında gruba uyum sağladıkları bulunmuştur. Annelerin görüşlerinden elde edilen sonuçlara göre“aşırı çocuk odaklı”annesi olan çocukların önemli bir bölümü istedikleri bir şeyi yapmalarına izin verilmediğinde sinirlenme-ağlama davranışı göstermekte; önemli bir bölümü de kabullenme davranışında bulunmaktadır. Annelerin görüşlerine göre“çocuktan uzak”,“uygun”veya“aşırı çocuk odaklı”anneye sahip olan çocukların büyük çoğunluğunun büyük kas becerileri ve küçük kas becerileri yaşlarının gerektirdiği düzeyde bulunmuştur. Annelerin öğretmenlerden beklentilerine yönelik elde edilen sonuçlar incelendiğinde;“çocuktan uzak”,“uygun”ve“aşırı çocuk odaklı”annelerin öğretmenlerden“çocuğun topluma iyi bir birey olarak kazandırılmasında rol oynama, çocuğa sevgiyle ve ilgiyle yaklaşma, çocuğun duygusal ve sosyal gelişimine destek olma, öğretmenin alanında bilgili ve donanımlı olması”gibi beklentilerinin olduğu görülmüştür. Araştırma sonucunda ulaşılan bulgular ilgili alan yazın çerçevesinde tartışılmış ve öneriler sunulmuştur.

Özet (Çeviri)

The smallest social community in which the individual receives his first education and gradually begins to prepare for life is the family. In our society, mothers are more interested in child caring and educating. In this direction, the attitudes and behaviours of mothers towards their children began to differ. Parents who are overly concerned or uninterested in their children can negatively affect their children's holistic development. In this study; It is aimed to develop the“Excessive Motherhood in Early Childhood Scale”, to examine the levels of excessive motherhood behavior in terms of different variables, to reveal the developmental and behavioral characteristics of mothers and their children with and without excessive mothering behaviors comparatively. Explanatory sequential mixed design was used in the research. The population in the scale development stage of the research; it consists of mothers with 54-72 months old children who attend public kindergartens in Istanbul. The sample groups are 460 mothers for exploratory factor analysis and 416 mothers for confirmatory factor analysis, selected by simple random method from the population. As a result of the validity and reliability studies of the scale, it was concluded that it is a valid and reliable measurement tool. Difference analyzes were conducted to see whether the excessive maternal behavior levels of the mothers differed according to different variables. In the mixed-pattern screening study, 90 mothers were studied among the mothers reached while developing the scale. According to the scores they got from the scale, these mothers were divided into three groups of 30 people (distant from child, good, excessively child-focused) with different levels of excessive maternal behavior. Quantitative and qualitative measurement tools were applied to these mothers and their children's teachers in order to compare the developmental and behavioral characteristics of the children. Difference analysis tests were used in the analysis of quantitative data, and content analysis technique was used in the analysis of qualitative data. According to the results obtained as a result of examining the mothers' excessive maternal behavior levels according to demographic variables, the excessive maternal behavior levels did not differ according to the gender of the children and the working status of the mothers. It was determined that as the number of children in the family increased, the excessive child-focused maternal behavior levels of the mothers decreased. It was found that as the age of the mothers increased, the level of excessive child-focused maternal behavior decreased. As the age of the children increases, the excessive child-focused maternal behavior levels of the mothers also increase. It was found that mothers who graduated from primary school had higher levels of excessive child-focused maternal than mothers who graduated from secondary school, high school, associate degree and undergraduate; mothers who graduated from secondary school had higher levels of excessive child-focused motherhood than mothers who graduated from high school and associate degree; mothers with undergraduate degrees had higher levels of excessive child-focused motherhood compared to mothers with associate degrees; mothers with postgraduate degrees are higher levels of excessive child-focused motherhood than mothers with high school, associate degree and undergraduate degrees. Mothers who think they are at the middle income level show higher levels of excessive child-focused maternal behavior than mothers who think they are at low and good income level. When the quantitative findings of the mixed-pattern survey study of the research are examined; the children of children whose mothers are“excessively child-focused”have higher levels of competition than those of mothers who are“good”and“distant from the child”. The social emotional well-being and psychological resilience levels of the children of“good mothers”are higher than the children of mothers who are“distant from the child”and“excessively child-focused”. Children of“good”and“excessively child-focused”mothers have higher basic skills than children of mothers who are“distant from the child”. Behavioral problems of the children of mothers who are“distant from the child”are at a higher level than the children of“good”and“excessively child-focused”mothers. Stress levels of mothers who are“excessively child-focused”were found to be higher than mothers who are“good”and“distant from the child”. When the qualitative findings of the mixed-pattern survey study of the research are examined; according to the opinions of teachers, children of mothers who are“excessively child-focused”and“distant from children”need their teachers in daily routines, mostly about having problems with their friends. Children of“excessively child-focused”mothers need their teachers when they have to decide on their own educational activity. According to teachers' opinions, children of mothers who are“excessively child-focused”need motivation in activities in the educational process and avoid compelling activities. Children of“excessively child-focused”mothers show behaviors to communicate with certain friends in the classroom environment, to ask for support from the teacher in terms of incompatibility and communication. The children of mothers who are“distant from the child”and who are“excessively child-focused”show the behavior of asking the teacher for help the most when they are exposed to an aggressive behavior. When faced with a stressful situation, the children of mothers who are“distant from the child”show calm welcome and disregard behaviors; calm welcoming behavior of“good”mothers; children of“excessively child-focused”mothers show parental reaction and panic behaviors. Children of mothers who are“distant from the child”,“good”and“excessively child-focused”generally express their feelings in appropriate ways. According to the opinions of the teachers, the focus and attention skills of the children whose mothers were“distant from the child”,“good”and“excessively child-focused”were generally found to be appropriate for their age. It was concluded that the children generally showed adaptation behaviors to the group in group studies. When they are not allowed to do something they want, all children most expect a logical explanation. According to the teachers, children's motor skills are at a level appropriate for their age. The expectation and demand levels of the mothers who are“distant from the child”from the teacher about their children, are lower than the mothers who are“good”and“excessively child-focused”. It was found that some of the“excessively child-focused”mothers expect teachers to send informational messages about the child and to help the child socialize. When the qualitative findings of the mixed-pattern survey study of the research are examined; according to the opinions of the mothers, it was determined that most of the children needed their mothers for self-care skills in their daily routines. A significant part of the children of“excessively child-focused”mothers want their mother's approval when deciding on their own situations at home. Most of the children of mothers who are“distant from the child”,“good”and“excessively child-focused”participate willingly in activities in the education process. According to the opinions of mothers, the children of“excessively child-focused”mothers maintain a healthy-active communication with their friends. Most of the children of mothers who are“distant from the child”,“good”and“excessively child-focused”show the behavior of asking for help from their parents when they are exposed to an aggressive behavior. According to mother's views, it has been found that the majority of children who have“good”mothers in stressful situations respond to the situation calmly. The majority of children with“distant from the child”,“good”or“excessively child-focused”mothers express their feelings appropriately. The focus and attention skills of most of the children with“distant from the child”,“good”or“excessively child-focused”mothers were found to be appropriate for their age level. It was found that a great majority of the children whose mothers were“distant from the child”,“good”or“excessively child-focused”adapted to the group in group work. According to the results obtained from the opinions of the mothers, a significant part of the children with“excessively child-focused”mothers show anger-crying behavior when they are not allowed to do something they want; an important part of it is in the behavior of acceptance. According to the opinions of the mothers, the motor skills of the majority of the children with“distant from the child”,“good”or“excessively child-focused”mothers were found to be at the level required for their age. When the results obtained regarding the expectations of mothers from teachers are examined; it was seen that all mothers had expectations from teachers such as“to play a role in bringing the child into the society as a good individual, to approach the child with love and interest, to support the emotional and social development of the child, and to be knowledgeable and equipped in the field of the teacher”. The findings obtained as a result of the research were discussed within the framework of the related literature and suggestions were presented.

Benzer Tezler

Tez No
764120
Erken çocukluk döneminde Fırsat Verici Ebeveynlik Programı'nın etkililiğinin incelenmesi
Investigation of the effectiveness of the Parental Gateopening Program in early childhood
ÖZLEM DÖNMEZ
Doktora
Türkçe
2022
Eğitim ve Öğretim Marmara Üniversitesi
Temel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OZANA URAL
Tez No
604296
Annelerin kendi annelerinden algıladıkları ebeveynlik biçimleri ile çocuklarına aktardıkları ebeveynlik biçimleri arasındaki ilişki
The relationship between the perceived parenting attitudes of mothers regarding their own mothers and the parenting styles which are transmitted by mothers to their own children
NİMET FATUMATU ZEHRA KAŞIKCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Psikoloji Üsküdar Üniversitesi
Klinik Psikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DİLEK MELTEM TAŞDEMİR ERİNÇ
Tez No
54457
Liseli ergenlerdeki irrasyonel/olumsuz otomatik düşüncelerin ana-baba tutumları ve aile içi ilişkiler açısından incelenmesi
Başlık çevirisi yok
FİLİZ ÖZTÜTÜNCÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
Eğitim ve Öğretim Marmara Üniversitesi
DOÇ.DR. F. BETÜL AYDIN
Tez No
790872
Okul öncesi dönemde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu yaygınlığı
Başlık çevirisi yok
SİNEM YAVUZ ÖZTÜRK
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
Psikiyatri Kocaeli Üniversitesi
Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURSU ÇAKIN MEMİK
Tez No
891073
Erken çocukluk döneminde çocuğu olan ebeveynlerin kendi erken dönem uyumsuz şemaları ile çocuklarına yönelik ebeveyn tutumları arasındaki ilişki
The relationship between early maladaptive schemas of parents who have children in early childhood and their parenting attitudes towards their children
EDİBE SEVDE GÜNEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Psikoloji İSTANBUL NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ
Psikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ LÜTFİYE KAYA CİCERALİ

Geri Dön