Kişisiz adlaştırıcı olarak {-ması}
{-masi} as an impersonal nominalizer
- Tez No: 823819
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖZGE CAN ERDOĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Genel Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Dilbilim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 163
Özet
Çekimsiz ad yantümceleri, Türkçede {-mAk}, {-mA}, {-(y)Iş}, {-DIK}, {-(y)AcAk} biçimbirimleriyle üretilmekte; {-mAk} biçimbirimi her zaman kişisiz biçimlenen tek biçimbirim olarak kabul edilmektedir. Türkçede kişisiz biçimlenen tek biçimbirimin {-mAk}/{-mA(K)} olmadığı varsayımına dayanan çalışmamızda, bu dilde {-mAsI} gibi olası bir biçimbirimin bulunduğunun, bu olası biçimbirimin de tıpkı {-mAk}/{-mA(K)} gibi kişisiz ad yantümceleri ürettiğinin deneysel kanıtlarla ortaya koyulması; bu çerçevede alanyazında {-mA-sI} biçimlenmesi olarak değerlendirilen kimi yapıların aslında {-mAsI} biçimbirimiyle üretildiğinin gösterilmesi amaçlanmıştır. Böylelikle, Türkçenin biçimbilim dizgesinde henüz tanımlanmamış yeni bir biçimbilimsel düzeneğin tanıtlanması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda öncelikle Türkçede ad yantümceleme olgusu betimlenmiş, Türkçedeki ad yantümceleri tanımları, türleri ve bunları üreten adlaştırıcılar açısından ele alınmıştır. Ardından, araştırmamızın çıkış noktasını oluşturan sorunlar tanıtılmıştır. Söz konusu sorunlardan yola çıkarak yapılan biçimbilimsel çözümlemeler sonucunda, {-mAk}/ {-mA(K)}>{-mAsI} yerdeğiştirebilirliğin sağlandığı tümcesel çevreler (örn. olumlu varoluşsal tümceler, anatümce yüklemi ad, adıl ve zayıf sıfatlardan oluşan bağlayıcı tümceler, anatümce yüklemi durum eylemleri, erişme eylemleri ve başarım eylemlerinden oluşan tümceler) ve tümcesel roller (örn. özne, özne tümleci) belirlenmiştir. Bununla birlikte tümcesel çevre ve tümcesel rollere bağlı kimi dilbilgisel etkenlerin (örn. varoluşsal tümcelerin olumsuzluğu, sıfatçıl yüklemin güçlülüğü, düz nesnesi olarak {-mAk}/{-mA(K)} ad yantümcesi alan bir denetleme eyleminin bu düz nesnesine atadığı durumun yalın olması, bir tümcesel rol olarak ilgeç tümleci) yerdeğiştirebilirliği kısıtlayabildiği saptanmıştır. Söz konusu yerdeğiştirebilirliğin bu dağılımı göz önüne alındığında, Türkçede {-mAsI} gibi kişisiz bir adlaştırıcının bulunduğu; ancak bu adlaştırıcının henüz dilbilgiselleşme sürecinde olduğu sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
Non-finite noun clauses are produced with the morphemes {-mAk}, {-mA}, {-(y)Iş}, {-DIK}, {-(y)AcAK}; the morpheme {-mAk} is considered as the only impersonal morpheme in Turkish. Our study is based on the assumption that the only impersonal morpheme in Turkish is not {-mAk}/ {-mA(K)} and aims to reveal with empirical evidences that there is a possible morpheme such as {-mAsI} in this language which produces impersonal noun clauses just like {-mAk}/{-mA(K)}; and in this framework it is aimed to show that some structures that are considered as {-mA-sI} formation in the literature are actually produced with {-mAsI} morpheme. Thus, it is aimed to demonstrate a new morphological mechanism that has not been defined yet in the Turkish mophology system. Accordingly, at first the phenomenon of noun clauses in Turkish was described and the definitions of noun clauses in Turkish were discussed in terms of their types and the nominalizers that produce them. Then, the problembs that form the starting point of our research were introduced. As a result of the morphological analyzes based on the these problems, the sentential environment (e.g. positive existential sentences, linking sentences whose predicates consist of nouns, pronouns and weak adjectives and verbal sentences whose predicates are state verbs, achievement verbs and accomplishment verbs) and sentential roles (e.g. subject, subject complement) which provide {-mAk}/{-mA(K)}>{-mAsI} substitution was determined. On the other hand, it was found that some grammatical factors which are related to sentential environment and sentential roles (eg. negativity of the existential sentences, strength of the predicate adjective, the control verb that takes {-mAk}/{-mA(K)} noun clause as its direct object and assigns this object with nominative case, complement of postposition) can limit the substitution. Considering the distribution of this substitution, it has been found that there is an impersonal nominalizer such as {-mAsI} in Turkish, however it has been concluded that this nominalizer is still in the grammaticalization process.
Benzer Tezler
- Hamile, düşük yapan ve evlenme çağındaki genç kızlarda TORCK insidansı ve düşükler açısından önemi
The Incidence of TORCH infections in prognant women and in those who mad on abortion or those at the age of marniage.Significance of TORCH infections in abortions
ŞEFİKA ÖKTEN
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
MikrobiyolojiKocaeli ÜniversitesiMikrobiyoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM KATIRCIOĞLU
- Acil tıp asistan hekimleri ve diğer dahili branş asistan hekimleri arasında depresyon ölçeğinin karşılaştırılması
Comparasion of depression scale between emergency medicine asistant doctor and other internal branches asistant doctors
GÜLŞAH ŞEHİTOĞLU ALPAĞUT
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2018
İlk ve Acil YardımSağlık Bilimleri ÜniversitesiAcil Tıp Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İSMET PARLAK
- Pragmatics of impersonal pronouns in Turkish
Türkçedeki kişisiz adılların edimbilimi
SEYYİT TALHA BEDİR
- From the ımpersonal to the personal: The radical journey of Emmanuel Levinas
Kişisiz olandan kişisel olana: Emmanuel Levinas'in radikal yolculuğu
HALİT EVRİM BAYINDIR
Yüksek Lisans
İngilizce
2010
FelsefeYeditepe ÜniversitesiFelsefe Bölümü
YRD. DOÇ. DR. ÖZGE EJDER JOHNSON
- A uniform account of personal and impersonal passives in Turkish
Türkçede kişili ve kişisiz edilgen yapıların bütünleşik bir analizi
FURKAN DİKMEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
DilbilimBoğaziçi ÜniversitesiDilbilim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BALKIZ ÖZTÜRK BAŞARAN