Mekanın kendi varoluşunu inşa edebilmesi için eş varoluşsal hak arayışı; hetero-fenomenolojik oluş

The search for seeking equal existential right to the ability of building self-existence of the space; hetero-phenomenological becoming

PDF İndir

Tez No: 825267
Yazar: AYÇİN ATUKEREN
Danışmanlar: DOÇ. DR. FATMA ERKÖK
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Mimarlık, Architecture
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2023
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 259

Özet

Tez, her oluşun ortaklaşan işleyişine, eş varoluşsal hakka ve her oluşun kendine has varoluşsal sürecini inşa edebilmesine dayanan varsayımsal farkındalıklara odaklanır. Tezin bu varsayımsal farkındalıklar ile türeyen araştırma odağı, mekanın edilgen ya da araçsal pozisyonundan sıyrılmasına yönelik, insan ve mimar egemen dünya görüşünün aksine söz konusu varsayımları mekan için araştırılabilmek [mekanın kendi varoluşunu inşa edebilmesi] ve tüm bunların farkındalığının getirdiği çıkarımlar [mimarın otorite kaybı ve mekana kadar genişleyen sorumluluğu] doğrultusunda mimarın bu sürece dahiliyetinin tekrar sorgulamak üzerinedir. Tez, bu varsayımların temellendirilmesi, odaklandığı bu soruşturma için inşa edilen merkezsiz ve çok boyutlu bir araştırma zemini ve beraberinde zemin bulgularıyla birlikte mimari edim için türeyen melez ve ağsı yönelim stratejisi denemesinden oluşur. Tez, odağını üreten ve post-hümanist düşünce ile örtüşen bu varsayımları temellendirmeden araştırmaya koyulmanın ortak işleyiş ve eş değerlik düşüncesinin sindirilemeyeceği; araştırmanın var olan ile açıklanamayan ütopik söylemlere evrilebileceği ve yönünü kuru analojilere çevirerek varoluşal ifadelerin [eylem, kendi, istek vs] yüzeysel metaforlarla araştırılma tehlikesi taşıyacağına yönelik savı üzerine, varsayımlarını gerekçelendiren kuramsal örtüşmelere yaslanarak, doğrudan mekanın varoluşsal süreci odağında araştırmaya koyulmaz. Bunun yerine, kuram ve varsayımlara eleştirel mesafesini gözeterek ve -olgusal durumlar üzerinden fark edilebilir olmalarına rağmen bu arayışların güncel niteliğinin ürettebileceği yanılsamalara mahal vermemek üzere- güncel olanın insan-insan olmayan arası ayrımın ortadan kalkması yerine bu ayrımın hiç olmadığının fark edilmesi meselesi olmasını vurgulayarak, tez, varsayımların temellendirilmesi ile birlikte süreç boyunca eş ve art zamanlı birbirini üreten ilerletici açılım ve çıkarımlarla söz konusu varsayımları [her oluşun varoluşsal ortaklığı, eş varoluşsal hakkı, sorumluluk] mekanın varoluşsal süreci için kavrayabilmeye ve mimari bağlamda edimselleştirebilmeye yönelik hem düşünsel hem pratik olanaklar ve dayanaklar üretebilmeye odaklanarak çok yönlü, kontrollü ve açık uçlu bir araştırma yürütebilmek üzerine kurgulanır. Tezin ikinci bölümde, her oluş için ortaklaşan varoluşsal işleyişi ve beraberinde gelen eş varoluşsal hak ve sorumluluğu kavrayabilmek üzere, evrim teorisinden başlayarak varoluşsal işleyişe dair merkezin gittikçe genişlediği ve işleyişin dağıldığı farklı perspektiflerin görünür hale geldiği bir izlek ile doğal-yapay arası ayrım kalmayana kadar her oluşun içkin olduğu çok boyutlu ve her oluş için ortaklaşan işleyiş [varsayımları] temellendirilir. Bu süreç, bölümün ucu açık ve üretken olabilmesi için, ortaklaşan varoluşsal yeti ve nitekiler, bunların farklı karmaşıklık eşiklerinde her oluş için nasıl araştırılabileceğine yönelik çıkarımlar ve söz konusu varsayımlar ile türeyebilen, dolayısıyla varsayımların kapsam ve önemini görünür hale getiren, farklı soru açılımları türetilerek ilerletilir. Tezin üçüncü bölümünde, odaklanılan varsayımları araştırabilmek üzere, ortak niyetli mimari arayışlar ve bu varsayımları temellendiren kuramsal izlek ve çıkarımlar gözetiminde merkezsiz ve çok boyutlu işleyiş düzenine yeniden ve derinlemesine yönelerek her oluşun ve dolayısıyla mekanın kendine has varoluşsal sürecinin sorgulanabileceği bir araştırma zemini inşa edilir. Zeminin inşa süreci için türeyen tezin yönelim stratejisi, post-hümanist düşünceye paralel olarak, mekanın varoluşsal süreci için sorgulanabilirliğinin ve bu sorguyu mümkün kılan içerik ve gerekliliklerinin temellendirildiği hümanizmde insana has kabul edilen varoluşsal sürecin [kendi varoluşunu inşa edebilme] yapı sökümüne ve fenomenolojik yönelim stratejilerine [askıya alma, indirgemcilik, çoklu perspektifler gözetiminde sürece yönelim] dayanır. Bu süreçte fenomenolojinin odaklandığı üretken kavramlar [yönelimsellik ve özdeşi ilişkisellik] eşliğinde, bu varoluşsal sürecin [kendi varoluşunu inşa edebilme] iç içe ilişkili içeriklerini [kendi, ebilme, akıl, özgürlük vs.] doğallaştırarak [canlı-cansız, doğal-yapay her oluş için sorgulanabilir hale getirerek] post-hümanist kuramların cansız ya da materyal olan için kabul edilebildiği varoluşsal yeti ve nitekiler [etkenlik, içsellik, ilişkisellik, fark] ile işleyişin çoklu boyutlarına dağınık halde anlamlandırılmaya çalışılır. Fenomenolojinin post-hümanist varsayımların sindirilmesi için bu merkezsiz dünya görüşü ile revize edilmesinin üretken olanaklarını görünür hale getiren bu yönelim stratejisi ile farklı karmaşıklık eşiklerindeki her oluşu, aynı inşai süreç ve birbirleriyle iç içe ilişkileriyle sorgulanabilir hale gelecek olan çok boyutlu araştırma zemini ile, mekanın varoluşsal sürecinin, eş varoluşsal hakkın ve sorumluluğunu yerine getirebilmek üzere mimarın bu sürece yönelimimin eş zamanlı ve çok yönlü sorgulanabilmesi hedeflenir. Zemin,“kendi varoluşunu inşa edebilme”halinin çok yönlü, dinamik ve devingen bir izlek oluşturabilmesi üzerine kontrollü bir biçimde çözümlenebilmesi için“ebilme”ve“kendi”kavramlarına parçalanarak strüktüre edilir. Bu süreçte, ilk olarak“ebilme”ekinin etkenliği bağımlı olduğu değişkenlerle birlikte sorgulamaya yönelik kapsayıcı içeriği aracılığıyla her oluş için oraklaşan varoluşsal yeti ve niteliklerin işleyişsel süreçleri, birbirleri ile iç içe ilişkileriyle özgürlük ve olanak başlıkları altında açılmaya başlanır. Olanağın henüz olmayan [içsel olan, bilinemez] ve gerçek [mevcut olan] arası varoluşsal düzlemi; özgürlüğün ise oluşun diğerleriyle ilişkisine refere eden kolektif düzlemi soruşturmayı gerektirdiği için“ebilme”eki, araştırma zemininin işleyişin farklı perspektifleriyle açılmasını; işleyişin çok boyutlu soruşturulabilmesini kendiliğinden getirir. Olanağın işleyişi, Simondon'un bireyleşme süreçleri ile oluşun içerdiği ilişkisel düzlemlerden I. Düzlem altında çözümlenir. Özgürlük ise Dennett'in özgürlük kuramı ve Luhmann'ın sosyal sistem teorisi ile tezde II. Düzlem olarak ifade edilen kolektif düzlem işleyişinde çözümlenir. Her iki düzlem işleyişinde“ebilme”, 'eş varoluşsal hak',“kendi”ve ortak işleyişe dair yönelim ve ilişkiler aralarındaki denge, devinim ve dinamikliğin ürettiği açılımlar ile mekanın“kendi varoluşunu inşa edebilme”hali ve sorunun farklılaşan ifadeleri için ortaklaşan bulgulara ulaşılır.“Kendi”bölümünde ise ontolojik, varoluşsal ve fenomenolojik açılımlarla“kendi”olmanın,“kendi”ye dönüşmenin ve sürdürmenin işleyişsel karşılıkları ve gereklilikleri çözümlenir. Bölümde“kendi”nin tekilliğini yitirmesi, ortak işleyişten bağımsız sorgulanamazlığı fakat bir yandan da tekilliğinin ve faklılaşmasının işleyiş için öneminin görünür hale gelmesi,“kendi”nin hem bütün, parça, diğeri olarak hem de yönelimlerin ve ilişkilerinin soyut işleyişi olarak sorgulanması gerektiği fark ettirir. Nihayetinde teze yönelten farkındalıkların çözümlemede türeyen bulgularla genişlemesi ile mekanın“kendi varoluşunu inşa edebilme”halini, hem yönelim ve ilişkiler sisteminin soyut işleyişini hem de mekanın kendisini eş zamanlı araştırmaya müsaade eden hetero-fenomenolojik oluş ile örtüştürür. Bu örtüşme, fenomenolojinin tez sürecine insan odaklı olmak yerine mekanın fenomenolojisi odağında dahil oluşunu anlamlandırır. Bu süreçte sorumluluğu yerine getirmek üzere eş varoluşsal hakkın önemi, eş zamanlı olarak, var olan her şey -parça- ve soyut işleyiş için kritikleşirken araştırma zemininde her oluş için ortaklaşan rol açılımları ile mimarın sürece dahiliyetine dair bulgular hetero-fenomenolojik arabulucu yönelim çatısı altında bir araya getirilir. Bu sayede araştırma zemini ile morfolojik, sosyolojik, psişik süreçleri eş zamanlı sorgulamaya müsaade eden ve mekanın fenomenolojisi odağında otoriteden arınmış ve sorumluluğunu araştırmak üzere, post-hümanist varsayımlar mimari bağlamda araştırabilmek üzere güncel bir fenomenoloji kuramı altında bir arada görülebilir hale gelir. Tezin dördüncü bölümünde, hetero-fenomenolojik arabulucu yönelim başlığı altında, söz konusu arayışta kuramsal ve olgusal arası kopukluğa mahal vermemek üzere, tezin odaklandığı varsayımlara yönelik araştırma zemini bulguları, mevcut mimari örnek ve yöntemler ile açılarak anlamlandırılır. Bu süreçte, hem söz konusu arayışın henüz olmayan, yeni bir edim, süreç keşfetmek yerine işleyişe dair farkındalığı artımaya yönelik olduğu ve dolayısıyla işleyişsel bulguların var olanla açıklanabilir olması hem de tezin odaklandığı varsayımsal farkındalıklara [her oluşun içkin olduğu soyut işleyişe ve eş varoluşsal hakka] yönelik türettiği çok boyutlu ve ağsı bulgularıyla araştırma zemininin, mekanın varoluşsal süreci için edimselleşebilmek üzere olanak ve dayanak üretebilme potansiyeli görünür hale getirilir. Nihayetinde, soyut, çok boyutlu ve her oluşun içkin olduğu işleyişi ve sürece ilişkin her oluşun kendisini [parçayı, tekili], eş varolusal hakkını gözetebilmek üzere hetero-fenomenolojik arabulucu yönelim, hem söz konusu işleyişsel farkındalıklarla sürece yönelebilmeye hem de bu niyetle türeyen zemin ile düşünebilmeye yönelik ilerletilebilmek üzere [mevut mimari örnek ve yöntemlerle] melez, ağsı ve çok boyutlu bir yöntem denemesi olarak üretilir. Tezin varoluşsal inşası, her oluşun sorgusuna müsaade eden araştıma zemini bulguları gözetiminde ilerler. Dolayısıyla, tezin varoluşu hem içerdiği düşünsel arayışın pratik bir karşılığı olarak hem de bu arayış için türettiği araştırma zeminini bulgularını kullanmaya ve zeminin işlerliğini test etmeye yönelik bir deneme olarak değerlendirilebilir. Tüm bunlarla beraber, tez, kendine has varoluşsal serüveni ile, her oluşun varoluşsal ortaklıklarını, işleyişsel süreci ve eş varoluşsal hakkı gözetmeye yönelik türeyebilecek ortak niyetli arayışlar için çok boyutlu, [hem içeriği hem yapısı itibariyle] hem düşünsel hem de pratik anlamda üretken bir zemin olabilmeyi hedefler.

Özet (Çeviri)

The thesis focuses on hypothetical awarenesses based on the common functioning of every being, the equal right to exist, and the ability of building self-existence process. The research focus derived from these hypothetical awarenesses in the thesis diverges from the conventional human and architect-centric worldview that discusses the space either in a passive or instrumental position. Instead, the thesis investigates these assumptions for the space [the space's ability to build self-existence] and, in line with the implications of this awareness [loss of architect's authority and their expanding responsibility to the space], reexamines the architect's participation in this process. The thesis consists of establishing the foundations for these assumptions, constructing a decentralized and multidimensional research ground for the investigation, and through the findings of this ground, attempting a hybrid and reticulated method for the architectural practice. The thesis does not directly engage in investigating these assumptions of common functioning and equivalence, which produce its focus and align with post-humanist thought, without grounding them. This is due to the argument that embarking on research without justifying these assumptions could lead to an inability to grasp the concepts of it. Furthermore, it is thought that if the assumptions are not grounded, the research might devolve into utopian discourses that cannot be explained by the existing, and there is a risk of investigating existential expressions (action, self, desire, etc.) with superficial metaphors by turning towards dry analogies. Instead, it emphasizes the need for justifying the assumptions based on theoretical alignments and refrains from engaging in research directly the existential process of space with these assumptions. In its place, the thesis emphasizes that, while maintaining a critical distance from theory and assumptions, and being mindful of not falling into illusions that the current nature of these inquiries might produce, instead of eliminating the distinction between human and non-human, the focus should be on recognizing that this distinction never existed. The thesis seeks to comprehend and enact the mentioned assumptions (the existential commonality of every being, the equal existential right, and the shared responsibility for every being) within the existential process of the space and to actualize them in an architectural context, with progressive expansions and inferences that produce each other simultaneously and diachronically along with the grounding of the assumptions. Thus, it aims to establish multi-faceted, controlled, and open-ended research in order to genetate both conceptual and practical possibilities and foundations. In the second section of the thesis, a trajectory is constructed to ground the assumptions of common existential functioning for every being, along with the associated equal existential rights and responsibilities. Starting with the theory of evolution, a trajectory is established in which the center of existential functioning is gradually expanded and different perspectives on functioning become visible as it disperses. Until there is no distinction between natural and artificial, the multi-dimensionality and common functioning [assumptions] that are inherent in every being are established. To maintain an open-ended and productive approach in this section, this process proceeds by generating different question openings that can be derived from the assumptions in question, making the scope and importance of the research visible, and producing inferences on how these common existential abilities and qualities can be investigated for every being at different complexity thresholds. In the third section of the thesis, in order to investigate the assumptions in focus, a research ground is constructed where the distinctive existential processes of every being, and consequently, space itself, can be questioned, by reorienting to a centerless and multi-dimensional functioning order under the guidance of common-intentional architectural pursuits and theoretical trajectories and implications that underpin these assumptions. The method of the thesis, which for the construction process of the ground, parallel to the post-humanist thought, is based on the deconstruction and phenomenological methods [suspension, reductionism, focusing on the process under the guidance of multiple perspectives] of the accepted human-centric existential process [the ability of building self-existence] regarded in humanism, which is the basis for the interrogability of the existential process of space and the contents and requirements that enable this inquiry in the second section. During this process, in conjunction with the productive concept [intentionality] that phenomenology focuses on, the intertwined contents [self, ability, intelligence, freedom, etc.] of this existential process [the ability of building self-existence] are naturalized [made questionable for every animate-inanimate, natural-artificial being] and tried to be interpreted with existential abilities and qualities [agency, interiority, relationality, difference] that post-humanist theories accept for inanimate or material things. With these methods, which makes visible the productive possibilities of revising phenomenology to digest post-humanist assumptions, with the research ground where every being at different complexity thresholds will be questioned with the same constructive process and their intertwined relationships, it is aimed that the existential process of space, equal existential rights, and the architect's orientation to this process to fulfil their responsibility [the phenomenology of space and the phenomenology of the architect in this focus] can be questioned simultaneously and in a multi-faceted way. The ground is structured by dividing it into the concepts of 'ability' and 'self' in order to be able to analyze the state of 'the ability of building self-existence' in a controlled manner in order to create a multifaceted, dynamic, and evolving trajectory. In this process, the functional processes of existential abilities and qualities that converge for each being through their interrelated relationships, are initially opened under the headings of freedom and potential through the effectiveness of the“ability”that meets the meanings of potentiality, can, and possibility and includes all of them. Because the potential requires investigating the existential dimension between the yet non-existent (the internal and the unknowable) and the actual (the existing), and freedom requires investigating the collective dimension that refers to the relationship of the being with others, the“ability”naturally leads to the opening of the research ground with different perspectives of the functioning; the ability to investigate the functioning in a multidimensional way. The functioning of potential is analyzed within the framework of Simondon's principle of individuation and one of the dimensions of being under what is referred to as Dimension I in the thesis. Freedom, on the other hand, is examined within the collective plane functioning of what is termed Dimentian II in the thesis, drawing from Dennett's theory of freedom and Luhmann's social system theory. In the functioning of both dimensions, with the openings produced by the balance, movement, and dynamics between“being able to”,“equal existential right”,“self”, and the orientations and relationships towards common functioning, common findings are reached for the state of“the ability of building self-existence”of space and the different expressions of the problem. In the“self”section, the functional correspondences and requirements of being“self”, becoming“self”, and maintaining“self”are analyzed with ontological, existential, and phenomenological openings. In the section, the loss of the singularity of the“self”, its unquestionable independence from the common functioning, but on the other hand, the visibility of the importance of its singularity and differentiation for the functioning, makes it aware that the“self”should be questioned as both whole, part, other, and the abstract functioning of its orientations and relationships. Ultimately, with the expansion of the awareness leading to the thesis with the findings arising from the analysis, the state of“the ability of building self-existence”of space is aligned with the hetero-phenomenological formation that allows for the simultaneous research of both the abstract functioning of the system of intention and relationships and the space itself. This overlap elucidates the integration of phenomenology into the thesis process, shifting the focus from being human-centric to centering around the phenomenology of space. Within this process, the importance of the equal existential right to fulfill responsibilities becomes apparent. Simultaneously, everything that exists - the parts - and the abstract operation become critical. Findings related to the shared role developments for each being within the process of the architect's involvement are brought together under the framework of a hetero-phenomenological mediator. In this way, post-humanist assumptions that allow for the simultaneous questioning of morphological, sociological, and psychic processes, focusing on the phenomenology of space, free from human and architect authority, and accepting responsibility to be explored in the architectural context under the umbrella of a current phenomenological theory. In the fourth section of the thesis, under the heading of hetero-phenomenological mediating method, in order to prevent any disconnection between theoretical and factual in this search, the research ground findings related to the assumptions on which the thesis focuses are explained and interpreted with existing architectural examples and methods. In this process, it is emphasized that the research endeavor is not about discovering a new action or process but rather about increasing awareness of the functioning aspects. Simultaneously, the research ground with its multidimensional and reticulated findings derived from the assumed awareness [the abstract functioning and equal existential right inherent in every being] focused on in the thesis, makes visible the potential for creating opportunities and foundations for the existential process of space to be actualized. In this process, in order to take into account the abstract, multidimensional, and inherent functioning and process of all beings [as a part, an individual], that is the equal existential right, the hetero-phenomenological mediation is attempted to be methodized in a hybrid, reticulated, and multidimensional way with existing architectural examples and methods. Ultimately, the hetero-phenomenological mediation emerges as a methodological experiment that is open to further development in order to be able to participate in the existential process of space with the aforementioned functional awareness and to think with the ground that arises with this intention. The existential building of the thesis progresses under the supervision of the research ground findings that allow for the questioning of every being. Therefore, the existence of the thesis can be evaluated as both a practical counterpart of the intellectual quest it contains and an attempt to use the research ground findings it has generated for this quest and to test the functionality of the ground. In addition to these aspects, the thesis, with its unique existential journey, aims to be a multidimensional ground that is both intellectually and practically productive for collaborative endeavors that prioritize the existential commonality of every being, functional processes, and equal existential rights of all beings.

Benzer Tezler

Tez No
355998
Yapılı çevre üretmeninde eleştirel pozisyon alış olarak süreleşme
Becoming processual as a means for a critical positioning in the production of the built environment
MAYA TÜRKMEN NUMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Mimarlık İstanbul Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE ŞENTÜRER
Tez No
900735
Une etude sur le concept de negation dans le cadre de la critique Hegelinne de l'ironie romantique
Hegel'in romantik ironi eleştirisi çerçevesinde olumsuzlama kavramı üzerine bir inceleme
SEMA ÖZTEKİN
Yüksek Lisans
Fransızca
2024
Felsefe Galatasaray Üniversitesi
Felsefe Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UMUT ÖKSÜZAN
Tez No
785067
İsmet Özel'in şiirlerinde ontolojik mekân algısı
Perception of ontological space in Ismet Ozel's poetry
BETÜL SAVAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Felsefe İstanbul Üniversitesi
Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET SAMSAKÇI
Tez No
656209
Sinema-felsefe ilişkisi çerçevesinde 2010 sonrası Türk sinemasında adalet olgusu
The concept of justice within the frame of cinema-philosophy relationship in Turkish cinema after 2010
HÜSEYİN GENÇALP
Doktora
Türkçe
2020
Sahne ve Görüntü Sanatları Ege Üniversitesi
Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LALE KABADAYI
Tez No
314804
Şehitliğin inşası ve imhası: Turan Emeksiz örneği
Construction and destruction of martyrdom: The case of Turan Emeksiz
TURGAY GÜLPINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Siyasal Bilimler Ankara Üniversitesi
Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYHAN YALÇINKAYA

Geri Dön