Öz belirleme teorisi çerçevesinde temel psikolojik ihtiyaçların tatmininin tükenmişlik üzerindeki etkisinde özerk motivasyonun aracı rolü: Bankacılık sektöründe bir uygulama
The mediating role of autonomous motivation in the effect of satisfaction of basic psychological needs on burnout within the framework of self determination theory: An application in the banking sector
- Tez No: 825840
- Danışmanlar: PROF. DR. NÜKET SARACEL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Doğuş Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 172
Özet
Hem bireysel hem örgütsel pek çok zararlı etkisi bulunan tükenmişlik sendromu, her ne kadar bireysel bir rahatsızlık olsa da iş bağlamına özel bir kavramdır. Bu nedenle, uzun yıllardır tükenmişliğe neden olan örgütsel faktörlerle ilgili pek çok sayıda çalışma yapılmış ve tükenmişliğin doğası anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada da Öz Belirleme Teorisinden faydalanılarak tükenmişliğe neden olan faktörler araştırılmaktadır. Bu çalışmanın modelinin merkezinde Öz Belirleme Teorisinin temel varsayımlarından biri olan temel psikolojik ihtiyaçların tatmininin özerk motivasyona neden olması yer almaktadır. Öz Belirleme Teorisinden yararlanan bu çalışmanın amacı, temel psikolojik ihtiyaçların tükenmişliğe olan etkisinde özerk motivasyonun aracı rolünü incelemektir. Çalışmanın modelinde temel psikolojik ihtiyaçların alt boyutları özerklik, yeterlilik ve ilişkililik, özerk motivasyonun alt boyutları içsel motivasyon ve özdeşleştirilmiş düzenleme ve tükenmişliğin alt boyutları duygusal tükenme ve duyarsızlaşma kullanılmaktadır. Araştırma, Türkiye'de bankacılık sektörü çalışanı olan 431 katılımcıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma verilerinin analizinde ise Kısmi En Küçük Kareler Yapısal Eşitlik Modeli (PLS-SEM) kullanılmıştır. Araştırma sonucuna göre, özerklik ve yeterlilik ihtiyacı tatmininin duygusal tükenme ve duyarsızlaşmaya olan etkisinde özdeşleştirilmiş düzenleme aracı rol oynamaktadır. Ayrıca, özerklik ihtiyacı tatmini tükenmişliğin alt boyutlarını direkt olarak etkilemektedir. Bu iki temel psikolojik ihtiyaç ile ilgili çıkan bulgular hem literatürle hem de Öz Belirleme Teorisiyle uyumludur. İlişkililik ihtiyacı tatmini ile ilgili hipotezler ise doğrulanmamıştır. Tükenmişliği önleme konusunda özerklik ve yeterlilik ihtiyaçlarının tatmininin önemini gösteren bu çalışmanın hem Öz Belirleme Teorisi literatürüne hem de uygulamaya katkı sağlaması amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
Burnout syndrome, which has many harmful effects both individually and organizationally, is a concept specific to the work context, although it is an individual disorder. Therefore, for many years, a significant number of studies have been conducted on the organizational factors that cause burnout and the nature of burnout has been tried to be understood. This study investigates the factors that cause burnout by using Self Determination Theory. At the center of the model of this study is one of the basic assumptions of Self-Determination Theory, which is that the satisfaction of basic psychological needs leads to autonomous motivation. The purpose of this study, which uses Self Determination Theory, is to examine the mediating role of autonomous motivation in the effect of basic psychological needs on burnout. The model of the study includes autonomy, competence and relatedness as sub-dimensions of basic psychological needs, intrinsic motivation and identified regulation as sub-dimensions of autonomous motivation and emotional exhaustion and depersonalization as sub-dimensions of burnout. The research was conducted with 431 participants working in the banking sector in Turkey. PLS-SEM was used in the analysis of the research data. According to the results of the study, identified regulation plays a mediating role in the effect of autonomy and competence need satisfaction on emotional exhaustion and depersonalization. Moreover, autonomy need satisfaction directly affects the sub-dimensions of burnout. The findings related to these two basic psychological needs are consistent with the literature and the Self Determination Theory. The hypotheses related to relatedness need satisfaction in this study were not supported. This study, which shows the importance of autonomy and competence needs in preventing burnout, is intended to contribute both to the Self Determination Theory and business practices.
Benzer Tezler
- Transformational leadership and generational differences: Examining the fulfillment of autonomy, competence, and relatedness needs from a self-determination theory perspective
Dönüşümsel liderlik ve nesil farklılıkları: Özerklik, yeterlilik ve ilişkililik ihtiyaçlarının karşılanmasının öz-belirleme teorisi perspektifinden incelenmesi
IŞIK DURAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Psikolojiİstanbul Bilgi ÜniversitesiÖrgüt Psikolojisi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GERGELY CZUKOR
- İlişkilerde temel psikolojik ihtiyaçlar ve ilişki doyumunda sosyal medya bağımlılığı ve sosyotelizmin aracı rolü
The mediating role of social media addiction and phubbing in basic psychological needs in relationships and relationship satisfaction
HÜSEYİN BUĞRA KARAMAN
Doktora
Türkçe
2023
PsikolojiNecmettin Erbakan ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. COŞKUN ARSLAN
- Co-designing with children: Exploring autonomy, competence, and relatedness in playground design through self-determination theory
Çocuklarla birlikte tasarlama: Öz belirleme teorisi bağlamında oyun alanı tasarımında özerklik, yeterlilik ve ilişkililiğin incelenmesi
GÜNİZ SAĞOCAK
Doktora
İngilizce
2025
İç Mimari ve DekorasyonÇankaya Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLER UFUK DEMİRBAŞ
- Therapeutic planning based on the storytelling of individual traumas: Narratives from veddel neighbourhood
Bireysel travmaların hikaye anlatımına dayalı terapötik planlama: Veddel mahallesinden anlatımlar
AMIRHOSSEIN ETEMADI
Doktora
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EDA BEYAZIT İNCE
- Vegan tüketicilerin kişilik özellikleri ile dindarlığın vegan olma motivasyonlarıyla arasındaki ilişkiyi inceleyen bir araştırma
A study examining the relationship between the personality traits of vegan consumers and their motivation for becoming vegan
LEYLA TOSUN ADAŞLIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
İşletmeKocaeli Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. HANDE BEGÜM BUMİN DOYDUK