Geri Dön

Kamu kullanımı kentsel açık alanların tarihsel süreç içerisinde gösterdikleri yapısal değişimlerin irdelenmesi-İstanbul örneği

The Discussion of public places structural changes in historical process-Istanbul case study

  1. Tez No: 83057
  2. Yazar: SADULLAH ERYILMAZ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 1999
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 162

Özet

ÖZET Günümüzün gelişen şehir yapısı içinde artan yoğunluklar ve karmaşık şehir hayatı toplum üzerinde olumsuz etkiler meydana getirmiştir. İnsan ilişkilerinin azalması, toplumda bireyselliğin ön plana çıkması ile oluşan, yalnızlık, öfke, saldırganlık ve intihar gibi olgular olarak görülen bu olumsuzlukları giderme çalışmaları sonucunda kamu kullanımlı kentsel açık alanların önemi vurgulanmıştır. Kamu kullanımlı kentsel açık alanların mekandaki ilk oluşumu Eskiçağ uygarlıklarına kadar uzanmaktadır. Eski Yunan uygarlıklarında Agora ve Eski Roma uygarlıklarındaki Forum bu mekanların en gelişmiş ilk örneklerindendir. Kamu kullanımlı kentsel açık alanların yaygınlaşmasında, 17 ve 18. yüzyılda yaşanan gelişmeler önemli rol oynamış ve bu dönemde krallara ve soylulara ait bahçe ve mekanlar halkın kullanımına açılmıştır. Sanayi devrimi (19.yy) ile yaşanan gelişmeler sonrasında kamu kullanımlı kentsel açık alanlar, kent planlama çalışmaları ile birlikte toplum yaşamına ve kentsel mekana iyice yerleşmişlerdir. Dünyadaki bu gelişmeler kapsamında ve bu gelişme süreçlerindeki etmenler bazında İstanbul kentindeki kamu kullanımlı kentsel açık alanlarla ilgili yapısal değişimlerin irdelenmesini, önemli tarihsel birikimlere sahip açık alan örnekleri ile ele alan bu çalışmada amaçlanan; günümüz İstanbul kentindeki kentsel açık alanlarla ilgili sorunları, dönüşüm ve değişim süreçlerini incelemek ve Cumhuriyet döneminin başlarında kısıtlı olanaklarla kamu kullanımlı kentsel açık alan olarak düzenlenen tarihi bahçelerin, yeni oluşturulan park ve meydanların yanlış uygulamalarla tahrip olmasına neden olan etmenleri saptayarak çözüm önerileri geliştirmektir. Bu amaçla, tarihsel süreç içinde dünyada kentsel açık alanlarla ilgili gelişme, değişme ve tanımlamaları inceleyerek bu süreçteki faktörlerin ortaya konması; İstanbul'da kentsel açık alanlarla ilgili değişmelerdeki olumlu ve olumsuz etmenlerin irdelenmesi ve olumsuzlukların çözümlenebilmesi yönünde önerilerin ortaya konması hedeflenmiştir. İstanbul kentindeki kamu kullanımlı kentsel açık alanlara yönelik varsayımlar ise: Kamu kullanımlı kentsel açık alanlar konusunda yeterli bilinçlenmenin sağlanamamış olmasından kaynaklanan spekülatif baskılara karşı korunamamış ve bu alanların spekülatör girişimciler tarafından rant kazancına yönelik kullanımı yetkililerce desteklenmiştir.Kamu kullanımlı kentsel açık alanlar için merkezi ve yerel yönetimlerce bir sistem dahilinde geçerli ve nitelikli politikaların oluşturulamamış olmasından dolayı bu alanlar iyi değerlendirilememiştir. Turizm sektörünü geliştirmek adına,halka açık tarihi bahçeler turistik tesis inşaatlarına tahsis edilerek yok edilmiştir. Kent planlama sisteminde yeterli bir açık alan politikasının bulunmaması ve eksik uygulamalardan kaynaklanan sorunlar sonucunda açık alanlar kaybedilmiştir. İstanbul kentinin sanayileşme sürecini 20.yüzyılda ve kısa bir zaman sürecinde yaşamasının yarattığı olumsuzluklar ve gerekli önlemlerin alınamamasından dolayı kamu arazileri özel kullanıma geçmiştir. Varsayımların irdelenmesi, araştırmanın amaç ve hedefi doğrultusunda çalışmanın kapsamı ve yöntemi: Bu amaçla çalışmanın birinci bölümünde; amaç ve varsayımlar, kapsam ve çalışmada izlenen yöntem açıklanmıştır. İkinci bölümde; kentsel açık alanlar,mekan ve kentsel mekan ile ilgili tanımlar ve kentsel açık alanların işlevlerine yönelik bilgiler ele alınmıştır. Üçüncü bölümde; kentsel açık alanların tarihsel gelişim süreci ve bu alanların modern park ve meydan olarak düzenlenmelerini içeren süreç incelenmiştir. Dördüncü bölümde; Uygulama alanı olarak seçilen İstanbul kentinin Kağıthane,Beşiktaş, Şişli ve Beyoğlu ilçelerinde yer alan Sadabad Mesiresi,Ihlamur Mesiresi, Yıldız Parkı,Taşlık Parkı,Maçka Parkı, Taksim Belediye Bahçesi ve Gezi Parkı,Taksim Meydanı ve Tepebaşı Parkı gibi kamu kullanımlı tarihi açık alanlar,tarihsel süreç içinde fiziksel ve işlevsel yapı ile yapısal değişimlerine yönelik etmenler yönünden ele alınarak yerinde tespit çalışmaları ve tarihsel sürece yönelik bilgileri içeren arşiv dokümanları ve ilgili literatür yardımı ile incelenmiştir. Sadabad Mesiresi: 1718-30 yılları arasında yapılan Sadabad Mesiresi 19.yüzyılın sonlarına kadar İstanbul halkının en çok ilgi gösterdiği mesirelerden birisi konumundaki Sadabad, Cumhuriyet dönemi başlarında fonksiyon değişikliğine uğramıştır. Askeri kullanıma tahsis edilen mesire üzerinde yer alan tarihi eser niteliğindeki yapılar harabeye dönmüş, bazıları yıkılarak yerine yeni yapılar inşa edilmiştir. 1970'lerin sonunda askeri kullanım sona ermiş ve mesire alanı belediyeye devredilmiştir. Yanlış uygulamalar ve ilgisizlikler sonucunda günümüzde, Sadabad Mesiresi fiziksel karakterini kaybetmiş kentsel kayıp mekan görünümündedir. Ihlamur Mesiresi: 1849-55 yılları arasında yapılan Ihlamur Kasırları ve çevresinde yapılan imar çalışmaları ile oluşan mesireyi 20. yüzyıla kadar saray mensupları kullanmışlardır. 1926 yılında tapu işlemlerinde yapılan bir yanlışlık sonucu mesirenin büyük bir kısmı özel mülkiyete geçmiştir. 1940 sonrasında mesirenin fiziksel karakterini oluşturan ıhlamur ağaçları kesilmiştir. 1980 sonrası mesire arazisi ixhissedarlarınca parsellenerek yapılaşmaya açılmıştır. Günümüzde bu güzel mesireden geriye kalan Ihlamur Kasırları restore edilerek sosyal etkinliklerde kullanılmaktadır. Yıldız Parkı: 17. yüzyıldan sonraki yapılaşmalarla oluşmaya başlayan Yıldız Parkı, 19.yüzyılda Sultan Abdülhamit'in yerli ve yabancı mimarlara ve peyzaj mimarlarına yaptırdığı düzenlemelerle günümüzdeki fiziksel yapısının büyük bir bölümünü kazanmıştır. II. Abdülhamit'ten sonra ilgisizlik ve bakımsızlıktan tahrip olan Yıldız Sarayının bahçesi Cumhuriyet döneminde Yıldız Parkı olarak halkın kullanımına sunulmuştur. Saray yapılarının ve Hasbahçe'nin yer aldığı bölümler ise çeşitli kamu kullanımlarına tahsis edilmiş ve kamu kullanımlı kentsel açık alan özelliklerini kaybetmişlerdir. Taşlık Parkı: Dolmabahçe Sarayı'nın arkasında yer alan ve İstanbul halkının Taşlık Mesiresi adını verdiği bu açık alan, Cumhuriyet döneminde yapılan kent planlama çalışmaları kapsamında 1940 yılında Taşlık Parkı olarak düzenlenmiştir. 1948 yılında yapılan Eski Türkevi 'nin modern uygulama örneklerinden biri olan Şark Kahvesi ile İstanbul'un önemli bir kamu kullanımlı açık alanı olan Taşlık Parkı, 1987 yılında otel yapımı için yıkılmıştır. Bugün Taşlık Parkı'nın yerinde beş yıldızlı turizm tesisi yer almaktadır. Maçka Parkı: Saray bahçeleri, eğitim tesisleri ve askeri yapıların arasında kalan Maçka Vadisindeki bu açık yeşil alan, 1938 yılında H.Prost tarafından yapılan İstanbul Nazım planında II no'lu kent parkı olarak düzenlenmiştir. 1966 yılında yapılan düzenlemelerle Maçka Parkı olarak İstanbul halkının kullanımına açılan park bakımsızlık nedeniyle kullanılamaz hale gelmiştir. 1980 sonrası uygulanan turizm merkezleri oluşturma çabalan ile Maçka Parkı'nın bazı bölümleri yapılaşmalara açılmıştır. Maçka Parkı'nın yapılaşmalar dışında kalan 20 hektarlık kısmı 1993 yılında Maçka Demokrasi Parkı adı altında yeniden düzenlenmiştir. Taksim Belediye Bahçesi ve Gezi Parkı: 19. Yüzyılda Tanzimat devrindeki batılılaşma hareketleri sonucunda oluşturulan İstanbul'un ilk planlı semt parklarından olan Taksim Belediye Bahçesi formel beaux-arts prensiplerinde düzenlenmiştir. Cumhuriyet dönemine kadar Frenk ve Levantenlerin kullandığı bahçe bu dönemden sonra Türk halkının kullanımına geçmiştir. 1940 yılında yapılan gazino ile birlikte İstanbul'un en önemli rekreasyonel alanlarından biri olan bahçe 1975 yılında turizm tesisi yapımı için yıkılmıştır. 1940 yılında, Taksim Belediye Bahçesinin yanında yer alan Taksim Kışlası'nın yıkılması ile yapılan ve İstanbul'da Cumhuriyet döneminin simgelerinden olan Gezi Parkı, Taksim Belediye Bahçesinden geriye kalan kısmı ile bütünleşerek Taksim Gezi Parkı adı altında 1990 sonrası yeniden düzenlenmiştir. Taksim Meydanı: Cumhuriyet Devrimini simgelemesi için yapılan Cumhuriyet Anıtı'nın yapılmasından sonra 1940'larda bir meydan olarak düzenlenen Taksim Meydanı, İstanbul kentinde kamu kullanımlı kentsel açık alanların en önemli örneklerinden birisidir. Yapımından sonra bir çok kutlama, miting, gösteri gibi faaliyetlere sahne olan meydan,günümüzde trafik yoğunluğunun yarattığı birtakımolumsuzluklara rağmen yinede İstanbul'un en önemli kamu kullanımlı kentsel açık alanlarından birisidir. Tepebaşı Parkı: 19. Yüzyıl ortalarında yapılan belediye bahçeleri çalışmalarının diğer örneklerinden birisi olan park, manzarası ve tiyatroları ile uzun yıllar İstanbul halkının ilgi gösterdiği açık alanlardan birisi olmuştur. 1984 sonrası merkezi ve yerel yönetim kararları ile bu tarihi bahçenin yerine fuar ve sergi sarayı inşa edilmiştir. Yapılan inceleme ve araştırmalar sonucunda, kamu kullanımlı kentsel açık alanların, gelişmiş batı kentlerinde büyük ilerlemeler gösterirken İstanbul örneğinde hem fiziki alan hem de işlev özellikleri bakımından geriledikleri saptanmıştır. Bu olumsuz gelişmeleri önlemek için İstanbul kentinde kamu kullanımlı kentsel açık alanlar konusunda kapsamlı önlemler alınmalı ve kent planlama sistemine geçerliliği olan açık alan politikaları yerleştirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. XI

Özet (Çeviri)

THE DISCUSSION OF PUBLIC PLACES' STRUCTURAL CHANGES IN HISTORICAL PROCESS - ISTANBUL CASE STUDY SUMMARY Today's developing city structure and the increasing diversity and complex city life had caused some negativenesses on society. These negativenesses are seemed as loneless, anger, aggressiveness and suicide those are constituted because of reduction of human relations and increase of individuality in community. In the end of the researches which are done to solve these negativenesses, the importance of public usable urban open areas in are emphasised by scientific studies. The beginning of studies on constitution of public usable urban open areas in the world goes as far as Antiquity civilisations. 'Agora' and 'Forum' are the most civilised examples of this kind of places in old Roma and Greek civilisations. In 17th and 18th centuries, the moves of the gardens those belong to kings and nobles to the public has in important role on spreading of public usable urban open areas. By the Palace Revolution in 19th century, in the meaning open of cities' becoming large and city planning studies, public usable urban open areas mostly had settled in society life. With this study, that discuss structural changes about public usable urban open areas in the meaning of these developments in the world and the factors in this developments in the world and the factors in this development process, an example study has been done on a progress area that was chosen from the urban open areas those have historical features in Istanbul. To examine the problems about urban open areas in today's Istanbul and to find out and develop solving theories to the wrong progresses those caused the destruction of historical gardens, parks and squares organised as public usable urban open areas with restricted means at the beginning of Republic Period, are aimed aim this study. With this aim, first the development, changes and definitions about the urban open areas in the world in historical process are examined and factors in this process are found out. The archive documents those comprise negative and positive information about changes on urban open areas in İstanbul are examined by the help of related literature. The proposals about the public usable urban open areas in Istanbul:Cannot be resistance against the speculative pressures raised from failing in providing satisfactory rendering conscious about public usable urban open areas. And these areas destroyed because of gain in value These areas cannot be used profitably because of absence of current, qualified and systematic state and government policies. In the name of improving tourism sector, historical gardens opened to public are destroyed in order to build touristic establishment. Deficient progress raised from failing in making a satisfactory open green area policy in city planing system. Public areas transferred to private usage because of diversity pressure raised from Istanbul's short term industrialisation process in 20th century and fail in taking necessary measures. Because of such reasons, the public usable urban open areas undeveloped in respect of physical place and functional features. In the first part of this study made to examine these aims and hypothesis, the aim, hypothesis, comprehension and the study method have been introduced. In the second part, the introductions and terms related with urban open areas, place and urban place are given and touched on affects of open areas on society life. In the third part, historical developing processes of public usable urban open areas are examined and the general features of these places are discussed. Then the process of open areas' opening public and in the end coming out of public places mentality and subjects of these areas arranging as modern park and square are examined. In the fourth part, public usable historical open areas in towns of Kağıthane, Beşiktaş, Şişli and Beyoğlu in Istanbul have been examined physically and functional form and the factors related to structural changes are discussed. Then establishing work in point of archive documents information about their historical process with the help of related literature. Some information those procured in the end of examination about the placement, historical process, physically functional structure and changing process on places; Sadabad Promenade, Ihlamur Promenade, Yıldız Park, Taşlık Park, Maçka Park, Taksim Municipality Garden, Gezi Park, Taksim Square and Tepebaşı Parks that the study was done are given below: Sadabad Promenade: Sadabad Promenade that was built between 1718-30, was one of the promenades that the Istanbul residents muchly concerned until the end of 19 century. Sadabad had a functional change at the beginning of Republic Period. When Sadabad had a military function, the historical constructions in it are destroyed and some ones were constructed instead. When its military function ended in the end of 1970s, it was transferred to Municipality. Because of wrong progresses and unconcern Sadabad has lost its physical character and had a character of 'lost urban place' today. xiiiIhlamur Promenade: Ihlamur Promenade and the Ihlamur Castle were built between 1849-55 The Place residents used the promenade until 20th century. Because of a fault in title-deed procedure in 1926, a big part of the promenade belonged to private possession. After 1940, the lime trees those form the promenade's physical character were cut. After 1980, the promenade area was parcelled out by its shareholders and opened to construction. The castles' ruins were restarted and today they are being used for social affairs such as child training. Yıldız Park:The construction of park began after 17th century. In 19th century, Sultan Abdulhamid the Second, got native and foreign architects to construct the park and it gained today's physical form. Because of unconcern and neglect the Yıldız Palace's garden was destroyed, after Abdulhamid dethroned. In Republic Period, the park was opened to public usage. The area where the place building and garden are in, was transferred to some kinds of public foundations it lost its public usable urban open area feature. Taşlık Park: This area that is placed in behind of Dolmabahçe Palace and called 'Taşlık Promenade' by the people of Istanbul has been designed as Taşlık park in comprise of urban planing work in Republic Period. With the 'Eastern Cafe' which is a modern progress example of old Turkish House which was built in 1948, Taşlık Park is an important public usable urban open area has been destroyed because of the building of Swissotel in 1987. Today Swissotel is placed on Taşlık Park's area. Maçka Park: An open green area among Place Gardens, Training Facilities and military building in Maçka Valley, has been arranged as first number city park by H.Prost in Istanbul versification master plan in 1938. The park has been destroyed because of unconcern after it was opened to usage of Istanbul society in 1966. Some parts of Maçka Park was opened to construction with the Tourism Centers works after 1980. The rest of Maçka Park's construction area, about 20 hectars, has been arranged as Maçka Democracy Park in 1993. Taksim Municipality Garden and Gezi Park: As one of the first planned parks of Istanbul, Taksim Municipality Garden which was constituted in result of Westernization moves in Reform Period was arranged in formal Beauxart principles. Until the Republic Period Frenk and Levantens are used in the garden. After this period the garden opened the usage of society. The garden which became one of the important recreational areas by the construction of Casino 1940, was destroyed of hotel building. in 1975. As one of the symbols of Republic Period in Istanbul, the Gezi Park which was constructed by destruction of Taksim Barracks near Taksim Municipality Garden built in 1940, arranged as Taksim Gezi Park after 1990 by integration with the rest of Taksim Municipality Garden. Taksim Square: After he construction of Republic Monument in order to symbolize Republic Period, Taksim Square was arranged as a square in 1940s. The square is one of the most important examples of public usable urban open areas in the city of Istanbul.The square had been a scene for many celebrations, ceremonies, meetings and demonstrations since its construction. Although some negativenesses, caused because of the diversity of traffic, the square is still one of the most important examples of public usable urban open areas in Istanbul today. Tepebaşı Park:One of the other examples of Municipality Garden work in mind 19th century, Tepebaşı Park has been opened to public usage with its view on theatre for long years. After 1984, with the decision of central and local governments,a fair and exhibition palace has been built in place of this historical garden. General points are pointed out by evaluations of procured datums, in the last part of the study. In the point of these information's point of view, hypothesis have been evaluated and tried to develop proposals to prevent problems those cause negative changes. Some of these proposals summarized below: A qualified invertory study has to be dpone about all the areas have open area features in Istanbul. In comprise of this invertory study, micro and macro planning policies have to be defined about these areas. In comprise of the planning policies defined datums related to the areas, have to be collected before the project; project principles have to be exposed and progress works have to be started. xv

Benzer Tezler

  1. Tez No

    641444

    Kentsel akarsu kıyıları ve yerleşme ilişkisinin değerlendirilmesi: İstanbul Kağıthane Deresi örneği

    Evaluation of the relationship between urban riverfronts and settlement: The case of İstanbul Kağıthane River

    DİLŞAH BAŞASLAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Şehircilik ve Bölge PlanlamaYıldız Teknik Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. NAİME HÜLYA BERKMEN

  2. Tez No

    419008

    Isparta tarihi kent merkezi için sağlıklılaştırma önerisi

    Rehabilitation proposal for Isparta historic urban center

    DUYGU KÖSE

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ZEYNEP ERES

  3. Tez No

    217719

    La politique regionale de l'Union Europeenne

    Avrupa birliği'nin bölgesel politikası: The regıonal policy of European Unıon

    MEHMET BEŞEK

    Yüksek Lisans

    Fransızca

    Fransızca

    2006

    Uluslararası İlişkilerGalatasaray Üniversitesi

    Avrupa Birliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ.DR. ENİS TULÇA

  4. Tez No

    793343

    Cultural encounters of ethnic identities: An ethnographic study of belonging in the urban landscape of Sarajevo

    Etnik kimliklerin kültürel karşılaşmaları: Saraybosna kent peyzajında aidiyete ilişkin etnografik bir çalışma

    TÜLAY ZIVALI

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2022

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HATİCE AYATAÇ

  5. Tez No

    216872

    Cumhuriyet dönemi kentsel açık alanlarının sanat akımları açısından incelenmesi üzerine bir araştırma, İstanbul örneği

    The evaluation in art trends of urban areas in the republican period, an example of Istanbul

    SULTAN ASLI AYDOĞDU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2007

    Peyzaj Mimarlığıİstanbul Üniversitesi

    Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı

    Y.DOÇ.DR. İPEK MÜGE ÖZGÜÇ ERDÖNMEZ

Geri Dön