Türkiye'de 2000'ler sinemasında taşraya dönüşün sosyopolitik ve kültürel söylem evrenleri
Sociopolitical and cultural discourse of returning to the provinces in cinema in Turkey after the 2000s
- Tez No: 830895
- Danışmanlar: PROF. DR. NİLGÜN TUTAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sahne ve Görüntü Sanatları, Sosyoloji, İletişim Bilimleri, Performing and Visual Arts, Sociology, Communication Sciences
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Galatasaray Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 258
Özet
Türkiye'de sinemanın kültürel ve sosyopolitik söylem ile ilişkisi ve taşranın bu bağlam içinde kazandığı anlamın araştırıldığı bu tez çalışmasında 2000'ler sonrasında yapılan filmlerin anlatıları üzerinden bir inceleme modeli geliştirilmiştir. Taşra Türkiye Cumhuriyeti'nin resmî ideolojisinin uygulama alanı olarak her dönemde önem taşımış olmakla beraber 1950'li yıllardan itibaren hızlanan iç göç sebebiyle dönemsel olarak anlam değişikliğine uğramıştır. 1980'lere gelindiğinde ise kentlerde nüfusun yoğunlaşması üzerine birçok kişi için“geride bırakılan memleket”anlamı yüklenmiş; bu durum sinema filmlerinin anlatılarına yansımıştır. 2000'ler sonrasında sayısı gittikçe artan filmlerin sıkça taşraya dönüş teması etrafında kurulduğu görülür. Bu tez çalışması sinemada taşranın ele alınışını sosyopolitik ve kültürel tarihle ilişki içinde inceler. 2000'ler sonrasında ise sinema filmlerinde memlekete dönme hikâyelerini odağına alarak filmlerin anlatı katmanı üzerinden yapısal bir analiz yürütülmüştür. Filmlerde tekrar eden bir izlek olarak taşraya dönüş anlatıları şemalaştırılarak bir okuma modeli önerilmiş, bu modele göre elde edilen veriler psikanalitik kuramın toplumsal iletişim biçimlerine dair yaklaşımı üzerinden yorumlanmıştır. Böylelikle filmlerde iktidar mekanizmalarının ilksel iletişim biçimlerine uygun olarak yeniden kurulma biçimlerine dikkat çekilmiştir. Çalışmanın odaklandığı dönemdeki filmlerin kültürel ve sosyopolitik söylem ile ilişkisi nitel araştırma yöntemlerine başvurularak incelenmiştir. Taşraya bu dönemde atfedilen anlamın söylem içerisindeki yerini tespit edebilmek için onun daha önceki dönemlerde sosyopolitik söylemin içinde yer alma biçimlerinin tarihsel izleri sürülmüş, halkın kimliğinde temsil edilen taşraya resmî ideolojinin ve kültürel seçkinlerin yaklaşımı mercek altına alınmıştır. Sinema tarihi bu perspektifle yeniden gözden geçirilerek kültürel tarihle karşılaştırmalı olarak okunmuş, böylelikle aradaki etkileşime dikkat çekilmiştir. Söylem analizi yönteminin yakın dönem sosyopolitik ve kültürel tarihin incelemesinde kullanılmasının yanı sıra, 2000'ler sonrasına gelindiğinde filmlerin anlatılarına birer metin olarak yaklaşmada bir zemin hazırladığı görülebilir. Film anlatıları üzerinden görünen olduğu kadar görünmeyen alanda, yani bilinçdışında kendini açık eden iktidar mekanizmalarının anlaşılabilmesi için filmlerde tekrar eden izleğe dikkat çekilmiş, bir inceleme modeli oluşturulmuştur. Bu model üzerinden elde edilen veriler eşliğinde, filmlerde tekrar eden eylem gruplarının ve temaların bilinçdışında hangi anlamlara işaret ediyor olabileceği; psikanalitik yaklaşımın toplumsal ilişki biçimlerine dair argümanları temel alınarak yorumlanmıştır. Birinci bölümde Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin kuruluş döneminde, yani 1920'lerden itibaren ilk 30 yıllık süreçte resmî ideolojinin baskın olarak kültürel söylemi yönlendirme biçimi incelenmiştir. Siyasette tek partinin etkili olduğu bu dönemde modernleşme projesinin merkezdeki seçkinler tarafından şekillendirilmesinde taşranın ve orada yaşayan halkın ele alınış biçimleri araştırılmıştır. İktidar mekanizmalarını işler kılan entelektüel seçkinler, kültürel söylemi oluştururken bir kaynak arayışına girmiş ve bu bağlamda çift yönlü bir gerilim hattında söylemi kurgulamıştır. Taşranın hem millî kimliğin özüne dair taşıması beklenen anlam, hem de modernleşme projesinin pratikteki uygulama alanı olması dolayısıyla kültürel söylemin hedefi olduğu görülebilir. Sinema çevresinde gelişen kültür bu bağlamda incelendiğinde halkın eğlenme biçimlerinden biri olan filmlere mevcut politik programın ideolojik perspektifine uygun olarak yaklaşıldığı dikkat çeker. Halkevleri ve eğitici filmler aracılığıyla sinemanın ele alınış biçimi devletin üstlendiği“aydınlatma”projesiyle örtüşür. Ne var ki halk, devletin kültür politikalarına rağmen kendi zevklerine daha uygun bulduğu yabancı filmlere yönelmiş ve bu durum da çeşitli kısıtlamaları beraberinde getirmiştir. Sosyopolitik söylemin sinema dünyası ile karşılıklı etkileşim biçimi, bu bölümde tarihsel olarak kültürel söylemin şekillendirilme biçimi üzerinden incelenmiş ve taşra meselesinin bağlamdaki yeri araştırılmıştır. Araştırmanın ikinci bölümü hem siyasî tarih için hem de taşranın anlam değişimine uğraması bakımından bir kırılmaya işaret eden 1950 yılından sonrasını ele alır. Siyasî anlamda tek parti döneminin son bulması ve iktidarda söz sahibi olan kesimin profilinin değişmeye başlaması, kuruluş yıllarının modernleşme ideolojisini sekteye uğrattığı gibi bir önceki dönemin seçkinlerinde yönetim erkini geri alma çabasını gündeme getirir. Diğer taraftan iç göçle şehre gelen taşralı kültürün zamanla iktidarda söz sahibi olmaya başlaması entelektüel kesimde gerginlik uyandırır. Bu dönem aynı zamanda dünyadaki gelişmelerin dolaylı olarak Türkiye gündemine etkisinin hissedildiği yıllardır. Bir yandan II. Dünya Savaşı'nın ardından Avrupa'daki iş gücü ihtiyacını karşılamak üzere ilk dış göç dalgası oluşurken diğer yandan kırsal kesimdeki ekonomik imkânların azalması dolayısıyla taşranın üstlendiği anlam değişir. Kentin sunduğu yaşam koşullarından pay alma arzusu sinema filmlerinin anlatılarına yansımaya başlar. 1960'larda yükselmeye başlayan Yeşilçam film sektörü ve onun baskın anlatı kalıbı olarak melodramın, kültürel kimliğin gerilimlerini barındırdığı gözlenmiştir. Tezin ikinci bölümünde bir yandan siyasî ve sosyal hayattaki değişim ve dönüşüm ele alınırken bir yandan bunun filmlerin melodramatik anlatı kalıplarında nasıl açığa çıktığı incelenmiştir. İkinci bölümün devamında 60'lı yılların sonu ve 70'lerde hızla kentte yeni bir genç kitlenin sahneye çıkışı, bununla beraber politik söylemde etkili olan ideolojik ayrımların belirginleşmesi çeşitli fikirsel çalışmalara yol açmıştır. Sol düşünce entelektüel kesim arasında yaygınlaşırken bir yandan da Türkiye'ye özgü siyasî yapıya uyarlanma fikri gündeme gelmiş, bu durum sinema diline de yön vermede etkili olmuştur. Sinema bu dönemde sol ve sağ çevresinde kutuplaşan ideolojik grupların araçsallaştırdığı bir ifade biçimi olarak ele alınır. Devlet müdahalesi perspektifinden bakıldığında ise gösterimlerdeki kısıtlamalar, sansür ve denetim kurumları aracılığıyla resmî otoritenin güç uyguladığı bir alan olarak ele alınabileceği görülmüştür. 1950'lerden 1980'lere kadar olan dönem, taşra kültürünün kentte varoluş ve temsil biçimlerinin hem halk düzeyindeki kutuplaşma ve çatışmalar üzerinden ilerlediği, hem de iktidarı yeniden elde etme konusunda mücadele alanının aydın-taşralı ayrımı üzerinden söyleme dâhil edildiği yılladır. Demokratik seçimlerle taşra kökenli kesime kaybedilen iktidar, on yıllık aralıklarla tekrar edilen darbeler aracılığıyla kurucu ideolojinin temsilcileri tarafından geri alınmış, bu durum da devlet şiddetinin bireylerin yaşamı üzerindeki direkt etki alanını görünür kılmıştır. 70'lerde şiddetin sinema diline açıktan ve örtük anlatım biçimlerinde yansıması, tezin ikinci bölümünde sorunsallaştırılmıştır. 1980'lerde gerek devlet müdahalesinin gerekse yeni seyirlik teknolojilerin bireylerin gündelik yaşamına dâhil olması sebebiyle sinema sektörünün krize girmesi, bir dönemin sonu ve yeni bir dönemin başlangıcı kabul edilmiştir. Her ne kadar dönemler tezin bölümlendirilmesi için gerekli görülmüş olsa da aralarındaki geçişkenliklere dikkat çekilmiştir. 1980'lerden sonra Türkiye'de sinemanın yeni bir sürece girdiği kabul edilmekle beraber bu dönem daha önceki bölümlerde dikkat çekilen konular eşliğinde incelenmiştir. 80'li yıllar Türkiye'nin küresel kapitalizme entegrasyonu ve yeni yaşam biçimlerinin gündeme gelmesi, kurucu ideoloji tarafından o zamana kadar bastırılmış olan kimliklerin görünür olması gibi konular çevresinde tartışılmaktadır. Bir yandan taşra kültürünün kimliğini öncekilerden farklı biçimde, çekincesiz olarak kentte temsil etmeye başladığı; diğer yandan ekonomi ve iktidar alanında taleplerini yoğun biçimde dile getirerek söyleme katıldığı yıllar olarak ele alınmaktadır. Ne var ki 90'lı yıllarda girilen ekonomik kriz ve kapitalizmin vaatlerinin boşa düştüğünün görülmesi bireylerin geçmişe yönelik sorgulamalarını yeniden gündeme getirmiş, 2000'lerin kültürel söylemi de bu bağlamda şekillenmiştir. Sinemada taşraya dönüş anlatılarının tekrar eden bir izlek olarak belirginleşmesi tezin üçüncü bölümünde incelemenin odağını oluşturur. 2000'ler sinemasının anlatı kalıpları Türkiye'deki değişen sosyopolitik arka plandan izler taşımaktadır. Filmlerin geneline bakıldığında daha önceki dönemlerden farklı olarak, yoğun bir biçimde karakterlerin bir zamanlar geride bıraktıkları taşradaki evlerine döndükleri ve bu dönüşün kimliğe dair önemli bir bağlama oturduğu göze çarpar. Geçmişlerini taşrada bırakarak büyük şehre gelen karakterler, oraya yükledikleri anlama dair beklentilerinin krize girdiği anlarda her şeyin başladığı yere, memleketlerindeki ailelerinin yanına dönmekte ve bu durum bir yüzleşmeyi zorunlu kılmaktadır. Böylelikle taşranın bu dönemde“geri dönülen memleket”olarak yeni bir anlam kazandığı görülür. Tekrar eden bu izleğin hangi temaları devreye sokarak işler hâle geldiğini anlamak için tezin üçüncü bölümünde bir anlatı şeması çıkarılarak eylem grupları sınıflandırılmış ve bir inceleme modeli olarak sunulmuştur. Modelin filmlerin analizinde nasıl kullanılacağına dair bir örnek çalışma olarak tezin seçkisinde yer alan 10 film analiz edilmiş, elde edilen veriler psikanalitik yaklaşımla incelenmiştir. Buna göre her ne kadar filmler bireysel hikâyeler anlatıyor olsalar da cinsiyet rolleri ve kuşaklar arası düzen üzerinden kurdukları iktidar mekanizmaları toplumsal etkileşim biçimleriyle örtüşmektedir. Tekrar eden anlatıların bilinçdışında işaret ettikleri alan; toplumsal yapıların kurulması, düzenlenmesi ve devralınmasıyla ilişkilidir. Taşrayla ve toprakla, içine doğulan aileyle bağların koptuğu ve karakterlerin yersiz yurtsuzlaşarak büyük şehirlere geldiği hikâyeler, en nihayetinde onları başlangıç noktasına geri döndürerek“yasa”nın devralınması ile sonuçlanmaktadır. Bu bakımdan bireysel hikâyeler bir araya gelerek kolektif bir anlatı izleği oluşturduklarında toplumsal alana işaret etmekte, ilksel iletişim biçimlerindeki toplumsal iktidar mekanizmalarını yeniden kurmakta, mevcut toplumsal yapıların düzenini tekrar etmektedir. Buradan hareketle gerek postmodernitenin gerekse liberalizmin aydınlanma ve özgürlük vaadinin yeniden sorgulamaya açılması gerektiği görülür. Sonuç olarak bu tez çalışmasında Türkiye'de 2000'ler sonrası filmlerde tekrar edilen bir anlatı kalıbının şeması çıkarılarak görünür kılınması sağlanmış, buradan yola çıkılarak bir analiz modeli ortaya atılmış, bu model eşliğinde filmlerin anlaşılabilmesi için öncelikle bu dönemin hazırlayıcısı olan sosyopolitik ve kültürel söylemin izleri tarihsel olarak sürülmüştür. Diğer taraftan filmlerin analizinden elde edilen verilerin tarihsel süreçle kurduğu bağ kadar bilinçdışında çalışan mekanizmaların işleyişine dair bir okumaya olanak sunduğunu göstermek amacıyla psikanalitik bir inceleme yürütülmüştür. Sonuçlar göstermektedir ki taşra, 2000'ler sonrasında kazanmış olduğu yeni anlamıyla özgün bir okumaya olanak sağlamaktadır. Filmlerdeki anlatı katmanından yola çıkılarak yürütülen bu analizin gösterdiği üzere karakterlerin bireysel hikâyeleri aslında toplumsal bilinçdışının işaret ettiği öncül iletişim biçimleri ile de derin bağlar kurmaktadır. Yeni dönemde filmlerin anlatılarının tekrar eden kalıplarla kolektif olarak bilinçdışında kurdukları düzen, yalnızca coğrafyanın yakın dönem deneyimiyle sınırlı kalmayıp insanlık tarihi boyunca tekrar eden iktidar mekanizmalarının düzenini yineleyerek yerleştirmektedir.
Özet (Çeviri)
In this study which investigates the role of cinema in relation to the sociopolitical and cultural discourse and the special meaning that the rural culture attained in this context, a research model is developed according to the narratives of the films that were made after the 2000s. Throughout the years, the rural culture has been a concern of the Turkish Republic as a field where the state ideology can be practiced. However, after the 1950s, with an increase in domestic migration, it has gone through a semantic change. When it comes to the 1980s, the increase in the urban population resulted in a change in the perception of the word“rural”. It was handled as“the homeland that has been left behind”during this time, both in the cultural and cinematic context. It can be observed that the narratives of the films were constructed around the theme of“returning to the rural provinces”after the 2000s. This thesis focuses on the narratives of returning to the homeland in the films that were made after the 2000s with a structural analysis. The often-repeated narrative in the films was schematized through an analytical model. The data that was acquired from the film narratives in the light of the model were interpreted in accordance with the psychoanalytic perspective. Thus, attention was drawn to how the power mechanisms were reconstructed in the films similar to the primary forms of social interaction. The relationship between the cultural-sociopolitical discourse and the films on which the study focuses was examined through qualitative research methods. To understand the meaning that was attached to the rural culture in the context, its meaning in the sociopolitical discourse throughout history was traced. The approach of the state ideology and its representative elites to the rural culture which was represented by the people is examined. The history of cinema is read over from this perspective in comparison with the history of culture, in order to draw attention to the interaction between them. The method of discourse analysis is used both in reading the cultural history and the narrative of the films that were made during the 2000s. To examine the power mechanisms that were functioning both in the film narratives and the unconscious that was revealed through them, an analytical model was constructed accordig to the narrative pattern in the films. Through the data that was acquired from the model, the themes and actions that were repeated in the films are discussed in comparison to the primary forms of social interaction that were argued by the psychoanalytic approach. In the first chapter, the cultural discourse that was shaped by the state elites during the first 30 years of the Turkish Republic was examined. In the years that the one-party regime was present, the perception of the rural culture and the people living in the countryside by the political and intellectual elites was analyzed. The intellectual elites, who were taking part in exercising the power mechanisms, shaped the discourse on a dualistic line while searching for a source of the culture. Because rural culture was handled both as a source of the national identity and the field on which the modernization project was going to be exercised, it was the target of the political action in shaping the cultural discourse. When the cultural discourse that was constructed around cinema was examined in this context, it is observed that the films, which were actually a form of entertainment for the people, were handled by the state power in accordance with the ideological program. Via the educational state apparatus, the cinema was considered to be a field where the modernization project could be practiced. On the other hand, people preferred the films that were made in foreign countries albeit the cultural policies of the state, which resulted in constrictions and censorship. In this chapter, the interaction between the sociopolitical discourse and the cinema was analyzed historically, and the perspective towards the rural culture was searched in the cultural discourse. The second chapter of the research focuses on the period after the 1950s, which is considered to be a turning point in terms of political history and the conception of rural culture. Politically speaking, the one-party regime had come to an end. The actors who took part in the new regime had rural backgrounds, and the political program of the past years was interrupted. This resulted in a discomfort and drive to take the political power back for the intellectual elites of the former regime. On the other hand, with the domestic migration, the existence of the newcomers who had a rural background caused discomfort in the former residents of the city. This period was also the time when the international changes affected the context in Turkey. On one hand, in the aftermath of the Second World War, the first migration wave towards Europe took part. On the other hand, because of the economic insufficiency in the countryside, the rural culture has gone through a change. The desire to get a share of the riches that city life promised became a dominant topic in the films. It is observed that the cinema industry that was formed around Yeşilçam Street, and the films that were produced there, instrumentalized the melodrama as a mode of narration. In the second chapter of the thesis, the change in social life was investigated along with how it was presented in the narratives of the melodramas. The chapter continues with the end of the 1960s and the appearance of new youth culture in the city, as the fractions in the political arena caused ideological conflict between the social groups. As the leftist ideas became widespread among the intellectuals, the discussions about a local interpretation of the leftist ideology according to the vernacular culture in Turkey had risen, both in literature and cinema. During these years, films were handled as an instrument by the ideological groups that were formed around the left and right wings. From the perspective of the state, however, cinema was a field where state power was exercised through censorship and restrictions. The years between the 1950s and 1980s were a period of time when the representations of the rural culture in the city were brought to discussion via the polarization among the ideological groups, as well as the distinction between rural and urban cultures were taking part in the discourse. The state power, which was lost to the people from rural backgrounds via democratic elections, was reclaimed with military coups that were repeated every ten years. These interventions made visible the direct effect of state violence on people's lives. The projection of the violence in cinema films during the 1970s in manifest and latent forms was problematized in the second chapter of the thesis. Both the state intervention and the new technologies that were taking part in people's lives during the 1980s caused the cinema industry to face a crisis, which brought the end of an era and started another one. Although periodization is necessary in designing the chapters, it is important to keep in mind that there is a continuity between them. The 1980s were handled as a new era when the cinema in Turkey had shifted towards a new way, while it can be understood only under the light of the topics that were discussed in the previous chapters. This period was usually handled in terms of the integration of the country into global capitalism, the appearance of new ways of life, and the recurrence of the identities that were suppressed by the state power until then. On one hand, the identity that was represented by the rural culture took part in the urban context casually; on the other, it voiced the demand to participate in the state power frankly. Nevertheless, the economic crisis of the 1990s depicted a collapse of the promises of capitalism and caused the questioning of the past. The discourse of the 2000s was constructed in this context. The appearance of the theme of homecoming, which means the return to the countryside as a dominant pattern in the narratives of the films is the main focus of the third chapter. The narratives of the films that were made in the 2000s bear traces of the social and political background in Turkey. Generally speaking, the film narratives were constructed around the characters' return to their homelands, and this return has a significant meaning in terms of identity. The characters, who left their rural past behind and came to the big cities with high expectations, were returning to their homelands when they faced an identity crisis. Thus, the country is perceived as a“homeland to return”in most of the films during this period. To analyze the themes and power mechanisms that are working in this narrative pattern, the third chapter presents a scheme in which the actions in the films are categorized and designed as a model for structural examination. The ways in which the model can be utilized in the film analysis are presented via the 10 films that are selected for the sample, and the collected data is analyzed with a psychoanalytic approach. It shows that although the films were telling personal stories, the ways that they reconstruct the power mechanisms through the gender roles and intergenerational order are coherent with the social order. The field that the narrative patterns refer to in the subconscious is related to the construction, organization, and inheritance of social structure. The stories in which the characters deterritorialized from their homelands, dissociated from their families, and came to the urban city end with their return to where it all began. Thus the personal stories gather to form a pattern and refer to the social order in which the primary forms of power mechanisms are reconstructed and repeated. Moving from this point, it seems necessary to question the promises of enlightenment and freedom that postmodernity and liberalism put forward. In conclusion, this research presents an analytical model that is designed by examining a narrative pattern that has been dominant in films after the 2000s in Turkey. To understand the context in which this pattern was present, the historical construction of the discourse is examined in the social, political, and cultural context. Afterward, a psychoanalytic analysis is carried out in order to show that the data collected from the films allow the reading of them in relation to both the collective subconscious and the historical process. The results show that the rural culture can be handled from a different perspective in the 2000s. This analysis, which derives from the narratives of the films, reveals that the personal stories of characters actually refer to the collective unconscious and the primary forms of social relations. The film narratives repeat and reconstruct the order of power mechanisms in the collective unconscious, and it is not only related to the historical context in Turkey but also strongly connected to the primary forms of social interaction. Dans cette étude qui étudie le rôle du cinéma par rapport au discours sociopolitique et culturel et la signification particulière que la culture rurale a acquise dans ce contexte, un modèle de recherche est développé à partir des récits des films réalisés après les années 2000. Au fil des années, la culture rurale a été une préoccupation de la République turque en tant que domaine où l'idéologie d'État peut être pratiquée. Cependant, après les années 1950, avec l'augmentation de la migration intérieure, ce terme a connu un changement sémantique. Dans les années 1980, l'augmentation de la population urbaine a entraîné un changement dans la perception du mot « rural ». Elle a été traitée comme « la patrie laissée pour compte » à cette époque, tant dans le contexte culturel que cinématographique. On constate que les récits des films se sont construits autour du thème du « retour aux provinces rurales » après les années 2000. Cette thèse se concentre sur les récits de retour aux provinces dans les films réalisés après les années 2000 avec une analyse structurelle. Le récit souvent répété dans les films a été schématisé à travers un modèle analytique. Les données acquises à partir des récits cinématographiques via du modèle ont été interprétées conformément à la perspective psychanalytique. Ainsi, l'attention a été attirée sur la manière dont les mécanismes de pouvoir étaient reconstruits dans les films, à l'instar des formes primaires d'interaction sociale. La relation entre le discours culturel et sociopolitique et les films sur lesquels se concentre l'étude a été examinée à travers des méthodes de recherche qualitatives. Pour comprendre la signification qui était attachée à la culture rurale dans la contexte, on a retracé sa signification dans le discours sociopolitique à travers l'histoire. L'approche de l'idéologie d'État et de ses élites représentatives à l'égard de la culture rurale représentée par le peuple est examinée. L'histoire du cinéma est lue dans cette perspective en comparaison avec l'histoire de la culture, afin d'attirer l'attention sur l'interaction entre elles. La méthode d'analyse du discours est utilisée à la fois dans la lecture de l'histoire culturelle et dans la narration des films réalisés dans les années 2000. Pour examiner les mécanismes de pouvoir qui fonctionnaient à la fois dans les récits cinématographiques et l'inconscient qui se révélait à travers eux, un modèle analytique a été construit selon le modèle narratif des films. Grâce aux données acquises à partir du modèle, les thèmes et les actions répétés dans les films sont discutés par rapport aux principales formes d'interaction sociale défendues par l'approche psychanalytique. Dans le premier chapitre, le discours culturel façonné par les élites étatiques au cours des 30 premières années de la République turque a été examiné. Dans les années où le régime du parti unique était en place, la perception de la culture rurale et des habitants des campagnes par les élites politiques et intellectuelles a été analysée. Les élites intellectuelles, qui participaient à l'exercice des mécanismes de pouvoir, ont façonné le discours sur une ligne dualiste en cherchant une source de la culture. Parce que la culture rurale était traitée à la fois comme source de l'identité nationale et comme terrain sur lequel le projet de modernisation allait s'exercer, elle était la cible de l'action politique visant à façonner le discours culturel. Lorsqu'on examine dans ce contexte le discours culturel construit autour du cinéma, on constate que les films, qui étaient en réalité une forme de divertissement pour le peuple, étaient manipulés par le pouvoir d'État conformément au programme idéologique. Via l'appareil éducatif d'État, le cinéma était considéré comme un domaine où pouvait se pratiquer le projet de modernisation. Néanmoins, les gens préféraient les films réalisés dans des pays étrangers, malgré les politiques culturelles de l'État, qui entraînaient des restrictions et une censure. Dans ce chapitre, l'interaction entre le discours sociopolitique et le cinéma a été analysée historiquement, et la perspective vers la culture rurale a été recherchée dans le discours culturel. Le deuxième chapitre de la recherche se concentre sur la période postérieure aux années 1950, considérée comme un tournant en termes d'histoire politique et de signification de la culture rurale. Politiquement parlant, le régime du parti unique a pris fin. Les acteurs qui ont pris part au nouveau régime étaient issus de milieux ruraux et le programme politique des dernières années a été interrompu. Cela a entraîné un malaise et une volonté de reprendre le pouvoir politique pour les élites intellectuelles de l'ancien régime. D'autre part, avec la migration intérieure, l'existence de nouveaux arrivants d'origine rurale a provoqué un malaise chez les anciens habitants de la ville. Cette période fut aussi celle où les changements internationaux affectèrent le contexte en Turquie. D'une part, au lendemain de la Seconde Guerre mondiale, la première vague migratoire vers l'Europe a eu lieu. D'autre part, en raison de l'insuffisance économique des campagnes, la culture rurale a subi un changement. Le désir d'obtenir une part des richesses promises par la vie citadine est devenu un thème dominant dans les films. On observe que l'industrie cinématographique qui s'est formée autour de la rue Yeşilçam et les films qui y ont été produits ont instrumentalisé le mélodrame comme mode de narration. Dans le deuxième chapitre de la thèse, le changement dans la vie sociale a été étudié ainsi que la manière dont il est présenté dans les récits des mélodrames. Le chapitre se poursuit avec la fin des années 1960 et l'apparition d'une nouvelle culture de jeunesse dans la ville, alors que les fractions dans l'arène politique provoquaient des conflits idéologiques entre les groupes sociaux. À mesure que les idées de gauche se répandaient parmi les intellectuels, les discussions sur une interprétation locale de la pensée selon la culture vernaculaire en Turquie se sont multipliées, tant dans la littérature que dans le cinéma. Au cours de ces années, le cinéma a été traité comme un instrument par les groupes idéologiques qui se sont constitués autour des ailes gauche et droite. Du point de vue de l'État, cependant, le cinéma était un domaine où le pouvoir de l'État s'exerçait par le biais de la censure et de restrictions. Les années 1950 et 1980 ont été une période où les représentations de la culture rurale dans la ville étaient mises en discussion à travers la polarisation entre les groupes idéologiques, et où la distinction entre les cultures rurales et urbaines prenait part au discours. . Le pouvoir d'État, perdu au profit des populations rurales suite à des élections démocratiques, a été récupéré grâce à des coups d'État militaires répétés tous les dix ans. Ces interventions ont rendu visible l'effet direct de la violence d'État sur la vie des gens. La projection de la violence dans les films de cinéma des années 1970, tant sous ses formes manifestes que latentes, a été problématisée dans le deuxième chapitre de la thèse. L'intervention de l'État et les nouvelles technologies qui ont fait partie de la vie des gens dans les années 1980 ont placé l'industrie cinématographique face à une crise qui a marqué la fin d'une époque et en a déclenché une autre. Bien qu'une périodisation soit nécessaire lors de la conception des chapitres, il est important de garder à l'esprit qu'il existe une continuité entre eux. Les années 1980 ont été considérées comme une nouvelle ère dans laquelle le cinéma turc s'est orienté vers une nouvelle voie, alors qu'elle ne peut être comprise qu'à la lumière des sujets abordés dans les chapitres précédents. Cette période a été généralement traitée en termes d'intégration du pays dans le capitalisme mondial, d'apparition de nouveaux modes de vie et de récurrence d'identités jusqu'alors supprimées par le pouvoir d'État. D'une part, l'identité représentée par la culture rurale s'inscrivait dans le contexte urbain avec désinvolture ; de l'autre, il exprimait l'exigence d'une participation franche au pouvoir d'État. Néanmoins, la crise économique des années 1990 a mis en évidence un effondrement des promesses du capitalisme et a provoqué une remise en question du passé. Le discours des années 2000 s'est construit dans ce contexte. L'apparition du thème du retour à la maison, c'est-à-dire du retour à la campagne, comme motif dominant dans les récits des films, est au centre du troisième chapitre. Les récits des films réalisés dans les années 2000 portent des traces du contexte social et politique turc. D'une manière générale, les récits cinématographiques se sont construits autour du retour des personnages dans leur maison d'origine, et ce retour a une signification identitaire importante. Les personnages, qui ont laissé derrière eux leur passé rural et sont venus dans les grandes villes avec de grandes attentes, retournaient dans leur province d'origine lorsqu'ils furent confrontés à une crise d'identité. Ainsi, les provinces sont perçus comme une « maison de retour » dans la plupart des films de cette période. Pour analyser les thèmes et les mécanismes de pouvoir qui fonctionnent dans ce modèle narratif, le troisième chapitre présente un schéma dans lequel les actions dans les films sont catégorisées et conçues comme un modèle pour un examen structurel. Les manières dont le modèle peut être utilisé dans l'analyse cinématographique sont présentées à travers les 10 films sélectionnés pour l'échantillon, et les données collectées sont analysées avec une approche psychanalytique. Cela montre que même si les films racontent des histoires personnelles, la manière dont ils reconstruisent les mécanismes de pouvoir à travers les rôles de genre et l'ordre intergénérationnel est cohérente avec l'ordre social. Le domaine auquel les modèles narratifs font référence dans le subconscient est lié à la construction, à l'organisation et à l'héritage de la structure sociale. Les histoires dans lesquelles les personnages se sont déterritorialisés de leur maison d'origine, se sont dissociés de leurs familles et sont venus en ville se terminent par leur retour là où tout a commencé. Ainsi, les histoires personnelles se rassemblent pour former un modèle et font référence à l'ordre social dans lequel les formes primaires des mécanismes de pouvoir sont reconstruites et répétées. À partir de là, il semble nécessaire de remettre en question les promesses d'illumination et de liberté avancées par la postmodernité et le libéralisme. En conclusion, cette recherche présente un modèle analytique conçu en examinant un modèle narratif dominant dans les films après les années 2000 en Turquie. Pour comprendre le contexte dans lequel ce modèle était présent, la construction historique du discours est examinée dans le contexte social, politique et culturel. Ensuite, une analyse psychanalytique est réalisée afin de montrer que les données recueillies à partir des films permettent une lecture de ceux-ci en relation à la fois avec l'inconscient collectif et avec le processus historique. Les résultats montrent que la culture rurale peut être abordée sous un angle différent dans les années 2000. Cette analyse, issue des récits des films, révèle que les histoires personnelles des personnages renvoient en réalité à l'inconscient collectif et aux formes primaires des relations sociales. Les récits cinématographiques répètent et reconstruisent l'ordre des mécanismes de pouvoir dans l'inconscient collectif, et cela n'est pas seulement lié au contexte historique en Turquie mais aussi fortement lié aux principales formes d'interaction sociale.
Benzer Tezler
- 2000 sonrası Türkiye belgesel sinemasında kimlik temsilleri
Identity representations in documentary cinema in Turkey after 2000
AYŞE BALCI TOPLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Radyo-TelevizyonKocaeli ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ASLI KAYHAN
- Türk sinamasında kent ve kentleşme bağlamında İstanbul
İstanbul in Turkish cinema in the contexts of urban and urbanization
ŞEYMA BALCI
Doktora
Türkçe
2016
Sahne ve Görüntü SanatlarıGazi ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZAKİR AVŞAR
- 2000-2019 yılları arasında Türk sinemasında anneliğin sunumu
Presentation of motherhood in Turkish cinema between 2000-2019
SİBEL TURAN
Doktora
Türkçe
2022
Güzel SanatlarAnadolu ÜniversitesiSinema Televizyon Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ELİF GİZEM UĞURLU
- Representations of pious Muslims in new Turkish cinema
Yeni Türk sinemasında dindar Müslüman temsili
İSMAİL MADEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2015
Sahne ve Görüntü Sanatlarıİstanbul Şehir ÜniversitesiKültürel Çalışmalar Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FAHRETTİN ALTUN
- 2000'ler Türkiye sinemasında parçalanan İstanbul imgesi: Mekânın ürettiği ilişkiler ve kimlikler
The fragmented image of İstanbul in Turkish cinema in the 2000s: Relationships and identities produced by space
ZEHRA AZADE SOYSAL
Doktora
Türkçe
2024
İletişim BilimleriHacettepe Üniversitesiİletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÇAĞLA KARABAĞ