Sustainable purchasing criteria importance rank determination with fuzzy cognitive mapping and max diff analysis
Sürdürülebilir satın alma kriterlerinin bulanık bilişsel haritalama ve maxdiff analiz ile önem sıralamalarının belirlenmesi
- Tez No: 834331
- Danışmanlar: PROF. DR. KEMAL BURÇ ÜLENGİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mühendislik Bilimleri, İşletme, Engineering Sciences, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 89
Özet
Sürdürülebilirlik, günümüzde kaynaklarımızı verimli kullanmamız gerekliliği sebebiyle çağdaş iş ve tedarik zinciri yönetiminde en önemli konulardan biri olmuş olup satın alma süreci boyunca sürdürülebilir uygulamaların benimsenmesini zorunlu kılmıştır. Sürdürülebilir satın alma, şirketler ve paydaşları için değeri en üst düzeye çıkarmayı amaçlarken çevre ve toplum üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirmek amacıyla çevresel, sosyal ve ekonomik hususları satın alma kararlarına entegre etmeyi konu alır. Sürdürülebilir satın alma kriterlerinin geliştirilmesi ve uygulanması, satın alma kararlarına rehberlik etmek ve tedarik zincirlerinde sürdürülebilirliği teşvik etmek için çok önemlidir. Bu kriterler, enerji verimliliği, atık azaltma, adil iş gücü uygulamaları, tedarikçi çeşitliliği ve çevre dostu malzemelerin kullanımı dâhil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere çeşitli faktörleri kapsar. Şirketler, bu kriterleri satın alma süreçlerine dahil ederek sürdürülebilirlik hedeflerine öncelik verebilir ve daha geniş perspektifte sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkıda bulunabilir. Sürdürülebilir satın alma kriterlerinin önem derecelerinin belirlenmesi, etkin karar verme ve kaynak tahsisi için önemlidir. Farklı kriterlerin göreceli önemini değerlendirmek için Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP), İdeal Çözüme Benzerliğe Göre Tercih Sırası Tekniği (TOPSIS) gibi çeşitli yöntemler kullanılabilir. Sürdürülebilir satın alma kriterlerini sıralamak, kuruluşların öncelikli alanları belirlemesine ve sürdürülebilirlik hedefleriyle uyumlu, bilinçli satın alma kararları vermesine olanak tanır. Ayrıca, sürdürülebilirlik girişimlerinin uygulanmasını kolaylaştırarak kuruluşların ekolojik ayak izlerini azaltmalarını ve sorumlu iş uygulamalarını teşvik etmelerini sağlar. Bu tezde konu edilecek kriterler ekonomik, çevresel ve sosyal olmak üzere üç ana başlık altında incelenecektir. Bu ana başlıklar altında yedi kriter bulunmaktadır. Bu gruplandırılmış kriterler, Bulanık Bilişsel Haritalama (FCM) ve Max Diff Analiz yöntemleri ile önem derecelerine göre sıralanacaktır. Bu çalışma ile Türkiye'de uzman satın almacıların anketlerine katılımları ile elde edilen sürdürülebilir satın alma kriterlerinin farklı yöntemlerle önem düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu analizleri başlatmak için web tabanlı bir anket yapılmıştır. Veriler anket yoluyla elde edilmiştir. Anketten elde edilen nitel verilerin analizler yardımıyla anlamlı nicel verilere dönüştürülmesi ve bu verilerden anlamlı sonuçlar elde edilmesi amaçlanmıştır. Bulanık Bilişsel Haritalama yöntemi ile her bir alt başlık altındaki kriterler önem derecelerine göre sıralanmıştır. Matrisler yardımıyla her bir kriterin diğer kriterlerin üzerine olan etkisinin girişinin yapılması katılımcılardan talep edilmiş, aktivasyon matrisi ile yapılan iterasyon yardımıyla kriterlerin birbirilerine göre etki ilişkilerine göre önem dereceleri belirlenmiştir. Max Diff analizinde ise katılımcılardan sürdürülebilir satın alma kriterlerini kendi aralarında gruplar içinde en az etkili – en çok etkili olarak seçmeleri istenmiş ve bu kriterlerin önem dereceleri buna göre belirlenmiştir. Analizlere göre önem sıraları aşağıdaki tablolarda verilmiştir: Ekonomik Kriterler: Bulanık Bilişsel Haritalama ile elde edilen sonuçlar: 1) E2 – Hizmet/Ürün Kalitesi 2) E1 – Rekabetçi Fiyat Seviyesi 3) E3 – Teslim Süresi 4) E5 – Tedarikçi Teknik Yeterliliği 5) E4 – Tedarikçi Esnekliği 6) E7 – Tedarikçi Finansal Yeterlilik Düzeyi 7) E6 – Tedarikçi Ar-Ge Yatırım Seviyesi MaxDiff Analiz ile elde edilen sonuçlar: 1) E2 – Hizmet/Ürün Kalitesi 8) E1 – Rekabetçi Fiyat Seviyesi 2) E5 – Tedarikçi Teknik Yeterliliği 3) E7 – Tedarikçi Finansal Yeterlilik Düzeyi 4) E3 – Teslim Süresi 5) E4 – Tedarikçi Esnekliği 6) E6 – Tedarikçi Ar-Ge Yatırım Seviyesi Her iki analizde de diğer ekonomik kriterler arasında en önemli kriter E2 – Hizmet/Ürün Kalitesi olup, onu E1 – Rekabetçi Fiyat Seviyesi takip etmektedir. Ekonomik kriterlerde elde edilen diğer önemli sonuç, hem FCM hem de Max Diff analizlerinden elde edilen sıralama sonuçlarının paralellik göstermesidir. Çevresel Kriterler: Bulanık Bilişsel Haritalama ile elde edilen sonuçlar: 1) EN1 – Çevre Yönetim Sistemi Uyumluluğu 2) EN3 – Geri Dönüşüm Yönetimi Yetkinlik Düzeyi 3) EN7 – Atık Yönetimi Yetkinlik Düzeyi 4) EN5 – Yenilenebilir Enerji Kaynakları Yönetimi Yetkinlik Düzeyi 5) EN6 – Hava Emisyon Yönetimi Yetkinlik Düzeyi 6) EN4 – Su Yönetimi Yetkinlik Düzeyi 7) EN2 – Üretim Girdi Yönetimi Yetkinlik Düzeyi Max Diff Analiz ile elde edilen sonuçlar: 1) EN1 – Çevre Yönetim Sistemi Uyumluluğu 2) EN2 – Üretim Girdi Yönetimi Yetkinlik Düzeyi 3) EN5 – Yenilenebilir Enerji Kaynakları Yönetimi Yetkinlik Düzeyi 4) EN3 – Geri Dönüşüm Yönetimi Yetkinlik Düzeyi 5) EN7 – Atık Yönetimi Yetkinlik Düzeyi 6) EN4 – Su Yönetimi Yetkinlik Düzeyi 7) EN6 – Hava Emisyon Yönetimi Yetkinlik Düzeyi Her iki analizde de EN1 – Çevre Yönetim Sistemi Uyumluluğu diğer çevresel kriterler arasında en önemli kriterdir. Max Diff analizinde EN2 – Üretim Girdi Yönetimi Yetkinlik Düzeyi ikinci sırada gelirken, Bulanık Bilişsel Haritalamada EN3 – Geri Dönüşüm Yönetimi Yetkinlik Düzeyi EN1 kriterini takip eder. Sosyal Kriterler: Bulanık Bilişsel Haritalama ile elde edilen sonuçlar: 1) S5 – Etik Hususlara Uyum Düzeyi 2) S2 – İnsan Haklarına Uyum Düzeyi 3) S7 – Paydaş İlişkileri Düzeyi 4) S1 – İş Sağlığı ve Güvenliği Yeterlilik Düzeyi 5) S3 – Ürün/Hizmet Sorumluluk Düzeyi 6) S6 – Personel Eğitimleri Düzeyi 7) S4 – Sosyal Fayda Girişimleri Düzeyi MaxDiff Analiz ile elde edilen sonuçlar: 1) S3 – Ürün/Hizmet Sorumluluk Düzeyi 2) S5 – Etik Hususlara Uyum Düzeyi 3) S1 – İş Sağlığı ve Güvenliği Yeterlilik Düzeyi 4) S2 – İnsan Haklarına Uyum Düzeyi 5) S7 – Paydaş İlişkileri Düzeyi 6) S6 – Personel Eğitimleri Düzeyi 7) S4 – Sosyal Fayda Girişimleri Düzeyi Sosyal Kriterlerde, Max Diff Analizde S3 – Ürün/Hizmet Sorumluluk Düzeyi en önemli, S5 – Etik Hususlara Uyum Düzyeyi ise ikinci en önemli kriterdir. Bulanık Bilişsel Haritalamada S5 – Etik Konulara Uyum Düzeyi en önemli kriter iken S2 – İnsan Hakları Uyum Düzeyi ikinci önemli kriterdir. Gelecekte büyük, orta ve küçük ölçekli tüm şirketlerin sürdürülebilir satın alma kriterlerine uyum sağlaması gerekecek. Bu çalışma ile günümüzde sürdürülebilirlik kavramının daha fazla önem kazanmasıyla tedarikçi seçiminde satın alma kriterlerinin önem düzeylerinin birbirine göre önem dereceleri tespit edilmesi ve yorumlanması amaçlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Sustainability has emerged as a paramount concern in contemporary business and supply chain management, necessitating the adoption of sustainable practices throughout the procurement process. Sustainable purchasing involves integrating environmental, social, and economic considerations into procurement decisions, with the aim of minimizing negative impacts on the environment and society while maximizing value for the organization and its stakeholders. The development and implementation of sustainable purchasing criteria are crucial for guiding procurement decisions and promoting sustainability within supply chains. These criteria encompass various factors, including but not limited to energy efficiency, waste reduction, fair labor practices, supplier diversity, and the use of environmentally friendly materials. By incorporating these criteria, organizations can prioritize sustainability goals and contribute to broader sustainable development objectives. Determining the importance ranks of sustainable purchasing criteria is essential for effective decision-making and resource allocation. Several methods, such as the Analytic Hierarchy Process (AHP), the Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS), can be employed to assess the relative significance of different criteria. Ranking sustainable purchasing criteria allows organizations to identify priority areas and make informed procurement decisions that align with their sustainability objectives. Moreover, it facilitates the implementation of sustainability initiatives, enabling organizations to reduce their ecological footprint and foster responsible business practices. In this paper, sustainable purchasing criteria will be examined under three main headings: economic, environmental and social. There are seven criteria under these main headings. Sustainable purchasing criteria will be ranked according to their importance with Fuzzy Cognitive Mapping (FCM) and Max Diff Analysis methods. With this study, it is aimed to determine the importance levels of sustainable purchasing criteria, obtained by the participation of surveys of expert buyers in Turkey, by FCM and Max-Diff Analysis. A web-based survey was conducted to start these analyses. The data was obtained through the survey. It was desired to obtain meaningful quantitative information with the help of qualitative data and analyzes obtained by the questionnaire. With the Fuzzy Cognitive Mapping method, the criteria under each subheading were ranked according to their importance. It was requested from the participants to enter the effect of each criterion on the other criteria with the help of matrices, and with the help of iteration with the activation matrix, the importance levels of the criteria were determined according to the effect relations with each other. In Max Diff analysis, on the other hand, the participants were asked to choose the sustainable purchasing criteria as the least effective - the most effective in groups among themselves, and the importance levels of these criteria were determined accordingly. According to analyses, importance ranks are given below: For economic criteria, in both analyses, E2 – Quality of Service/Products is the most important criteria among other economic criteria, E1 – Competitive Price follows it. Rank results are very parallel. For environmental criteria, in both analyses, EN1 – Environmental Management System Compliance is the most important criteria among other environmental criteria. In Max Diff analysis, EN2 – Production Input Management Competency Level comes second where in Fuzzy Cognitive Mapping, EN3 – Recycling Management Competency Level follows EN1. For Social Criteria, in Max Diff Analysis, S3 – Product/Service Responsibility Level is the most important and S5 – Compliance with Ethical Issues is the second most important criteria. In Fuzzy Cognitive Mapping, S5 – Compliance with Ethical Issues is the most important where S2 – Human Rights Compliance Level is the second important criteria. In the future, all large, medium and small sized companies will need to adapt to sustainable purchasing criteria. And with this study, in the period when the concept of sustainability gains importance in the future, it is tried to determine how the importance levels of purchasing criteria are relative to each other.
Benzer Tezler
- Selection of green suppliers for trigeneration systems using multi-criteria decision-making methods: A case study
Çok kriterli karar verme yöntemlerini kullanarak trijenerasyon sistemleri için yeşil tedarikçi seçimi: Vaka çalışması
ALPEREN YAYLA
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Enerjiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜL POLAT TATAR
- Tedarikçi seçiminde analitik hiyerarşi prosesi ve TOPSIS karar modellerinin kullanımı ve bir uygulama
Using analytical hierarchy process and TOPSIS decision methodology for supplier selection and application
FARSHİD GARAGOZİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
İşletmeGazi Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PROF. DR, ABDULLAH ERSOY
- Erp sistemlerinin sürdürülebilir başarısı ve etkileri: Odak grup analizi
Sustainable success and impacts of erp systems: Focus group analysis
CEMAL ÖZÇORAPSIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
İşletmeGebze Teknik Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ŞAHİN GÖK
- Sürdürülebilir tedarik zinciri yönetiminde alıcı-tedarikçi entegrasyon seviyelerinin ve değerlendirme kriterlerinin formülasyonuna yönelik bir model geliştirilmesi
A model development to formulate buyer-supplier integration levels and evaluation criteria for sustainable supply chain management
FUNDA SEÇKİN
Doktora
Türkçe
2015
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiHava Harp Okulu KomutanlığıEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. CEYDA ŞEN
- Kurumsal iletişim açısından şirketlerin sürdürülebilir başarı ve itibar ilişkisi: Arçelik örneği
Sustainable succes and reputation relationship of companies in terms of corporate communication: The case of Arcelik
FİLİZ GÜLLER ÇAĞLAR
Doktora
Türkçe
2022
Halkla İlişkilerMaltepe ÜniversitesiHalkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLSELİ AYGÜL ALAN