Orta Asya Hanefî fetva literatürünün gelişimi ve icâre-i tavîle (4/10-6/12. yüzyıllar)
Development of Central Asian Hanafī fatwā literature and al-ijārah al-tavīlah (4/10-6/12. centuries)
- Tez No: 836140
- Danışmanlar: PROF. DR. NECMETTİN KIZILKAYA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Hukuk, Religion, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 380
Özet
Hanefî mezhebinde Ebû Hanîfe ve öğrencilerinden sonra gelen ana akım gruplardan biri olan Orta Asya Hanefî meşâyihinin fıkhî etkinliklerinden biri de fetva faaliyeti olmuştur. Bölgedeki müftü meşâyih tarafından yoğun bir şekilde yürütülen bu fetva faaliyeti neticesinde kendisinden fetva literatürü olarak bahsedebileceğimiz yeni bir yazın türü ortaya çıkmıştır. Bu literatür aynı zamanda Hanefî mezhebinin kurucu doktrininde gerçekleşen fıkhî değişimin müftü meşâyihin fetvaları üzerinden takip edilebildiği en temel referans kaynaklarını barındırmaktadır. Çalışmamızda Ebû Hanîfe tarafından“hüccet ve burhan ilkesi”çerçevesinde ortaya konulan fıkıh düşüncesinin, 4/10-6/12. yüzyıllarda Orta Asyalı Hanefi müftü meşâyihin ilgili literatürde yer alan fetvalarında nasıl bir“ihtiyaç ve uygulama fıkhı”na dönüştüğü incelenmektedir. Müftü meşâyihin verdiği fetvalarda, kurucu imamlar tarafından vazedilen birçok hukuk kuralının, öncelikle bölge halkının uygulama ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak değişime uğradığı öngörülmektedir. Orta Asya müftü meşâyihinin mezhep intisabının sınırları içerisinde yönettiği bu uygulama ve ihtiyaç odaklı hukuki değişimde,“görüşler arası tercihte bulunma”,“örfü bir delil olarak kabul etme”ve nihayet“fıkhî çözümlere (ḥiyel-i şerʿiyye) başvurma”gibi yöntemlerin kullanıldığı gözlemlenmektedir. Fıkhî değişimin, fıkhî çözümlere başvurularak sonuçlandırıldığı örneklerinden biri de, faizli karz akdine alternatif olmak üzere Buharalı müftü meşâyih tarafından bir faizsiz finans aracı olarak kurgulanan icâre-i tavîle akdidir. İcâre-i tavîle akdi, fıkhî çözümlerin etkin bir yöntem olarak kullanılması yoluyla klasik icâre akdinin, faiz içermeyen meşru bir finans enstrümanına dönüşmesinin temsil gücü yüksek bir örneğini teşkil etmektedir. Çalışmamızın odak noktasını, 4/10-6/12. yüzyıllardaki fıkhî değişimi kendisi üzerinden takip edeceğimiz Orta Asya fetva literatürü ve bu değişimi temsil eden fıkhî çözüm nitelikli bir akit olan Buhara uygulamasındaki icâre-i tavîle örneği oluşturmaktadır.
Özet (Çeviri)
The Central Asian Hanafī mashayekhs as one of the mainstream groups following Abū Hanīfa and his disciples in the Hanafī madhhab, one of the fiqh activities of them was the fatwa activity. As a result of this intensive fatwa activity carried out intensively by the mufti-mashayekh in the region, a new type of literature, which we can refer to as“fatwa literature”, emerged. This literature also contains the most basic reference sources through which the legal changes in the founding doctrine of the Hanafī madhhab can be traced through the fatwas of the mufti-mashayekh. In this study, we examine how the idea of fiqh, which was put forward by Abū Hanīfah within the framework of the“principle of hujjah-burhan”, was transformed into a“fiqh of need and practice”in the fatwas of the Central Asian Hanafi mufti-mashayekh in the related literature in the 4th/10th-6th/12th centuries. It is hypothesized that many of the legal rules laid down by the founding fathers of the madhhab were transformed in the fatwas of the mufti-mashayekh, primarily in consideration of the practices and needs of the people of the region. In this practice and need-oriented legal change, which the Central Asian mufti-mashayekh managed within the boundaries of their madhhabic affiliation, methods such as“choosing between opinions”,“accepting custom as evidence”, and finally“resorting to jurisprudential solutions (hiyal sharʿiyyah)”were used. One of the examples where legal change was finalized by resorting to jurisprudential solutions was the al-ijārah al-tawīlah contract in Bukhara practice, which was originally designed by Bukharan mufti- mashayekh as an alternative to the interest-bearing loan (karz) contract. The al-ijārah al-tawīlah contract is a highly representative example of the transformation of a classical ijārah contract into a legitimate interest-free financial instrument through the effective use of jurisprudential solutions. The focus of our study is on the Central Asian fatwa literature, which we will follow through the legal change in the 4th/10th-6th/12th centuries, and the case of al-ijārah al-tawīlah in Bukhara practice, a contract qualified as a jurisprudential solution that represents this change.
Benzer Tezler
- Tâcüşşerîa Ömer b. Ahmed'in Nihâyetü'l-Kifâye'sinin Yeminler ve Vakıf arasındaki bölümleri (Tahkik ve değerlendirme)
Nihâya al-Kifâya li-al-Dirâya al-Hidâya by Tâj al-Sharia Omar b. Ahmad al-Mahbûbî of the subjects between the chapter Aymân and Vaqf sections (The edition and critique)
MUHAMMED ENES NAHHAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinBartın ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMET ABDÜLMECİT KARAASLAN
- Osmanlı öncesi Orta Asya Hanefî fıkhında îne akdi
In the pre-Ottoman Central Asian Hanafi fiqh bay' al-inah
BİRNUR DENİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN HACAK
- (دراسة وتحقيق) نهاية الكفاية لدراية الهداية لتاج الشريعة عمر بن أحمد المحبوبي من الجزء الثاني كتاب البيوع الى كتاب الإكراه
Tâcüşşerîa Ömer b. Ahmed (Ö. 696 sonrası)'in Nihâyetü'l-Kifâye li-Dirâyeti'l-Hidâye adlı el yazma eserinin 2. cilt bey' ve ikrâh bölümleri (Tahkik ve değerlendirme)
AWAD M.S. ABDOU
Yüksek Lisans
Arapça
2023
DinBartın ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMET ABDÜLMECİT KARAASLAN
- XII.-XIII. yüzyıllarda Maturidiliğin Irak, Suriye ve Anadolu'da yayılışı
Spread of Maturidism in Iraq, Sryia and Anatolia in the period of XII. and XIII. ages
İSMAİL ÇEVİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SIDDIK KORKMAZ
- Mâtürîdî âlimlerden Sığnâkî'nin (Ö. 714/1314) et-Tesdîd fî şerhi't-Temhîd adlı eserinin tahkiki ve ilâhiyyat konularının tahlili
A critical edition and an analysis of theological issues of the Maturidian scholar Signaki (D.714/1314)'s work called at-Tasdeed fi sharh at-Tamheed
ALİ TARIK ZİYAT YILMAZ