Privatization of state owned mining companies and its effect on the Turkish economy
Devlet madencilik işletmelerinin özelleştirilmesi ve Türk ekonomisine etkisi
- Tez No: 83785
- Danışmanlar: PROF. DR. HALİL KÖSE, DOÇ. DR. ERCÜMENT YALÇIN, DOÇ. DR. AHMET HAKAN ONUR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Maden Mühendisliği ve Madencilik, Mining Engineering and Mining
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Maden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Maden İşletme Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 241
Özet
ÖZET 1980'li yıllarda gündeme gelen“Yeni Dünya Düzeni”; küreselleşme, özelleştirme, yerelleştirme, devletsizleştirme ve sendikasızlaştırma gibi temel kavramları içermektedir. Tezimizin ana konusunu oluşturan özelleştirmenin kavram ve uygulamaları açısından incelemesinde aynı sistemin birbirini tamamlayan parçalan olarak diğer kavramlara da zorunlu olarak yer verilecektir. Özelleştirme, kamu elindeki işletmelerin, işletme hakkı veya mal varlıklarının farklı ticari işlemler sonucu özel sektöre devridir. Özelleştirmede; işletmelerin özel veya ticari niteliklerine göre farklı yöntemler öngörülmektedir. Özelleştirme; bazı gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ekonomik darboğazları aşmada çıkış yolu olarak düşünülmekte ve uygulanmaktadır. Uygulamanın rehberliğini Dünya Bankası ve IMF yapmakta ve ülkelerin özelliklerine göre uygulama programlan önermektedir. Ülkemiz de dünyayı saran özelleştirme rüzgarından etkilenmiştir. Özelleştirmenin ilk izlerine 24 Ocak 1980 kararlarında rastlanmış ve 1983 yılından sonra da hızlanmıştır. Hatta sadece bu konuyla ilgili bir birim oluşturulmuş ve çok sayıda KİT özelleştirilmiştir. Özelleştirme, Hükümetlerin bütçelerinde ve parlamentodaki partilerin programlarında en önemli başlığı oluşturmaktadır. Ülkemizde KİT'lerin kuruluş amacı, ithal ikameci ekonomik politikalar doğrultusunda, döneminde, ülkede bulunmayan ürünleri üretmek veya özel sektörün yatırım sermayesinin yetmediği veya yatırım yapmadığı yerlerde yatırımcı olmaktır. KİT'ler kuruluşundaki amacıyla bağdaşık olarak kar amacı da gütmemektedirler. KİT'lerin kuruluşunda, Cumhuriyetin ilk yıllarındaki işsizliği önleyebilmek için emek yoğun bir politika izlenmiştir. KİT'ler, Cumhuriyetin devamlılığını sağlamakve bağımsızlığını korumak amacıyla, özellikle stratejik önemi olan ve tamamen dışa bağımlılığı gerektiren alanlarda üretime katılmıştır. Eski Sovyetler'den Şili'ye, İngiltere'den Türkiye'ye KİT'ler olarak anılan türden işletmeler yaygın bir özelleştirmeye tabi tutulmaktadır. Dünya çapında yüzmilyonlarca dolar değerindeki kamu işletmeleri son 15-20 yıl içinde özelleştirilmiş durumdadır. Kimi ülkelerde bu süreç hızlı, kimi ülkelerde yavaş gidiyor ama bütün ülkelerde bu eğilim görülebilmektedir. Türkiye'de de özelleştirme uygulamaları yaşanırken, dünyada da benzer şeyler yaşanıyor, dolayısıyla yaşanan şeyin özünü dünya çapında hakim üretim tarzı olan kapitalizmde aramak gerekmektedir. 1980'li yıllarda, kapitalizm tek başına bir dünya sistemi haline gelmiştir. Özellikle sermayenin küreselleşmesi sonucunda dünya ekonomisi tek bir zincirin halkaları haline gelmiştir. Buna en somut örnek olarak 1997 yılının sonunda Uzak Doğu'da yaşanan fînansal bir krizin kısa bir sürede tüm dünya ülkelerinde ve ülkemizde de hissedilmesi verilebilir. Oysa bundan yirmi otuz yıl önce, bu kadar hızlı bir şekilde her hangi bir ekonomik krizin diğer ülkelere neredeyse hiç zaman geçmeden, göz açıp kapayıncaya kadar yansımasını beklemek o kadar kolay değildi. Tek başına kapitalizm olgusundan öte küreselleşmenin doğal bir sonucu olan bu durumun daha iyi anlaşılabilmesi için kapitalizmin tarihsel gelişimini kısaca gözden geçirilmesinde yarar vardır. Türkiye'de iki dünya savaşı arası dönemde gelişen kapitalizm tamamıyla devlet eliyle kurulmuş, yönlendirilmiş ve desteklenmiştir. Yine bu dönemde sınai kapitalizm, 1930'lu yıllardaki dünya krizi sırasında şekerden tekstile kadar geniş bir yelpaze içersinde KİT'ler yani devlet aracılıyla oluşturulmuştur. Kamu sektörü Amerika hariç tüm dünyada vardır. Fransa, İtalya, hatta İngiltere, Almanya da KİT'ler sektörlerinde tekel durumundadır. İtalya'da IRI büyük bir KİT'ler holdingidir, Fransa'da alt yapı yatırımlarına ilaveten, demiryolundan otomobile kadar tüm sektörlerde kamu işletmeciliği hakimdir. Örneğin, Renault resmen bir devlet fabrikasıdır. Yine BRJM (Fransız MTA'sı denilebilir) maden aramaları ve üretimi alanında uluslararası faaliyet gösteren bir KİT'tir. Dolayısıyla bu geniş kamu sektörü, gelişmiş ülkelerde farklı nedenlerle, azgelişmiş ülkelerdefarklı nedenlerle olmak ü2ere yine İkinci Dünya Savaşı kapitalizminin temel bir özelliğidir. İkinci Dünya Savaşı sonrası yaygın bir şekilde uygulanan Keynesçi politikalar, krize karşı geliştirilmiş politikalardır. Kapitalizmin yarattığı işsizlik furyasına ve onun yarattığı toplumsal çalkantılar nedeniyle yükselebilecek halk muhalefetine karşı koruyan ekonomik politikadır. Daha önemlisi sosyal devlette ortaya çıkan gelişmelerle; o güne kadar sadece emeklilik ve eğitim alanlarında bazı sosyal gelişmeler var iken, işsizlik sigortası ve yoksullara yardım gelişmiş kapitalist ülkelerde söz konusu politikaların sonucunda ortaya çıkmıştır. Refah devleti ve sosyal devlet kavramı bu nedenlerle doğmuştur. Yine bu süreç içerisinde, az gelişmiş ülkelerde ağırlıklı bir kalkınma eğilimi ve gelişmiş kapitalist ülkelerden bu ülkelere yardım kavramları doğmuştur (ünlü Marchall ve Truman yardımları ile Dünya Bankası kredileri vb). 1970'li yıllarla birlikte kapitalizmin içine girmiş olduğu kriz sosyal devlet olgusunun tartışılmasını ve giderek özelleştirme kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Diğer yandan 1989'da Doğu Avrupa sosyalist rejimlerinin teker teker çökmesi, sonra da 1991 yılında Sovyetler Birliği 'nin bir ülke olarak ortadan kalkması ve bu ülkelerde kapitalist restarasyon sürecinin tamamlanması, sosyal devletin temel zorunlu gerekçelerini de giderek ortadan kaldırmıştır. Diğer yandan, telekomünikasyondaki ilerlemeler, telefon konuşmalarının fiyatı elli yıl içinde yüzde l'e düşmüştür. Telekomünikasyonda özelleştirme de, bununla çok ilintili bir süreçtir. Ulaştırma sektöründeki gelişmeler sonucunda maliyetlerin de son derece düşmüş olması dönemin belirgin özellikleridir. Dünya çapında çeşitli devletlerin izlediği politikalara bakıldığında, aslında, liberalizm çerçevesinde bile devletlerin aktif para, dış ticaret ve sermaye politikaları güttüğü görülmektedir. Yukarıda yeni dünya düzeni adına uygulamaya konulan kavramlar en genel tanımlarıyla ele alınarak anlatılmaya çalışılmıştır. Özelleştirme kavramının böylesibir bütünün bir parçası olması, konunun bundan sonraki bölümlerde ele alınacak sosyal, siyasi, hukuki ve ekonomik boyutlarına açıklık getireceği inancındayız. Özelleştirme; işletmelerde etkinlik, verimlilik sağlamak gibi tek tek sorgulandığı zaman hiçbirini sağlamaya yönelik olmadığı da görülen ve bu durum ön plana çıkartılmaktaysa da, günümüzde özel kesime kaynak aktarım politikalarına dönüşmüştür. Özelleştirme; uluslararası sermayeyi, ağır dış ve iç borç yükü altında bulunan siyasal kadro ve hakim güçler ile yerli sermaye, çıkarlarının çakışma noktasında birleştirmiştir. Özelleştirme ile, kamu tekelinden çok daha vahim sonuçlar doğuracak olan özel tekeller yaratılır. Bu politikalar ile Arjantin, Meksika ve Şili örneğinde görüldüğü gibi, ülke ekonomisi az sayıda holdingin eline geçmiş olur. Devletin küçültülmesi tezi, bir yandan devletin kamusal ve sosyal fayda açısından hizmetlerini ve yükümlülüklerini ortadan kaldırarak sosyal devlet olgusunu kısıtlarken; geniş bir halk kitlesini piyasa güçlerine terk ederek, yoğun bir sendikasızlaşmaya, kar lehine ücretlerin düşmesine ve fiyatların artmasına yol açacak ve ileride sosyal devlet görüşünden yoksun olan bu politikalar gelir dağılımının daha da bozulmasına ve çok ciddi sosyal patlamalara neden olabilecektir. Özelleştirme ve yabancılaştırma ile ileri dönemlerde kar transferi gündeme geleceğinden, ödemeler dengesi üzerinde potansiyel baskı oluşturabilecektir. Sorunlar tartışılmalı, etkinlik önlemleri mutlaka alınmalıdır. Ancak, bu bağlamda özelleştirme isabetli bir seçim değildir. Özelleştirme, hele yabancılaştırma bir ideolojik dayatmadır. Özelleştirmenin dayandırılmak istendiği temellerin teorik olarak geçerli olmadığı açık olduğu gibi, uygulama sonuçlarının da öngörüldüğü biçimde gelişmediği ortadadır. KİT'lerin kendine özgü koşulları gereği her bir KİT'in ülke ekonomisindeki rolünün yeterince değerlendirilmemesi halinde özelleştirme uygulamalarından basan beklenemez.Ülkemiz için stratejik önem taşıyan ve kamu hizmeti veren, üstelik de tekel durumunda olan kamu kuruluşlarının, yönetimini de elden çıkaracak şekilde özelleştirilmesi faydadan çok zarar doğurabilir. KİT sorununun çözümünde her bir KİT için ayrı yöntemler söz konusu olabilir. Özelleştirme, bu yöntemlerden sadece bir tanesidir. Özelleştirme kararlan, ekonomik olmaktan ziyade politik ve ideolojiktir. KİT sorununun çözümü için özelleştirme, tek çare olarak ele alınmamalıdır. Tartışmalar mülkiyet sorununda yoğunlaşmakta ve KİT sorunu devlet-özel sektör ikilemi arasında kaybolmaktadır. Ülkemiz maden yatakları açısından çok zengin ülkeler arasında sayılamadığı halde çeşit yönünden zengin sayılabilecek bir potansiyele sahiptir ve madenlerimiz tükenebilir kaynaklardır bu nedenle de sağlıklı ulusal politikalarla değerlendirilmeleri ve asıl katma değerin fazla olduğu uç ürüne kadar üretilmeleri gerekmektedir. Madencilik alanındaki özelleştirme-küçültme-kapatma politikalarının sonuçlan geri dönülmezdir. Bugün için rakamlar bazında maden ithalatçısı bir ülke konumundaki ülkemizin bu durumu barındırdığı potansiyel ile karşılaştırıldığında rasyonel değildir. Bugün için kapatılan ya da özelleştirme yoluyla talan edilen yeraltı kaynaklarımızın tekrar işletilmesi olanağı gelecekte imkansız bir hale gelecektir. Yapılması gereken ise, Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca sübvanse edilmiş fiyatlarla ülkemizin bugünkü holdinglerinin doğmasını ve büyümesini sağlayan işletmelerimizden; ucuz hammadde-enerji olarak yıllardır özel sektöre aktarılan değerlerin hesaplanarak söz konusu kuruluşlara kaynak olarak verilmesi ve söz konusu kurumların özerkleştirilerek; yönetimlerinde çalışan örgütlerden bölge halkının çeşitli örgütlenmelerine kadar geniş bir yelpazenin söz ve karar süreçlerine katılımının sağlanmasıdır.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT“World's New Governing System”taking its place in public in 1980s contains basic concepts like globalisation, privatization, localisation, without government ownership and without trade unions. In the study of our thesis major subject of which is study of privatization in terms of concept and application, we will study other terms necessarily as they all integrate the same system. Privatization is the transfer of enterprises, operational rights or properties owned by state to the private sector upon completion of various commercial operations. In privatization, different methods are proposed with respect to the specific and commercial characteristics of the enterprises. Privatization is referred to and applied as the way of overcoming economical bottle necks in some developed and developing countries. Application is guided by World Bank and IMF, and they propose applications programs appropriate of the characteristics of the countries. Except the fact that the said policies reveal at stage of capitalism, and they are supervised by World Bank and IMF, the lack of rigid and strong economical basis in connection with the hunting targets proposed suggest that the matter is ideological rather than technical. In addition while it should be required to discuss several different alternatives in terms of engineering, for increase of efficiency intended in privatization, deduction of the efficiency-production to only ownership upon leaving the said alternatives out of sight is the clearest proof that the approach to the issue is not frank.Our country has also been affected by the winds of privatization spreading out all over the world. The first signs of the privatization are seen in the 24 January Decrees and it is accelerated after 1983. Even a unit dealing only with this matter was formed and many SOEs (State Owned Enterprises) were privatised. Privatization constitutes the most important item in the budgets of governments and in the programs of political parties in parliamentary. The foundation purposes of SOEs in our country is to produce the items that could not be found in the country in terms of foundation and being the investor of the cases where the investment capital of the private sector could not be sufficient or where the investment of the private sector is impossible. SOEs has no profit aim in line of foundation purposes. In order to prevent the unemployment in the first years of after establishment of the Republic, a labour-focused policy has been applied. SOEs has participated in productions in the fields having strategic importance and requiring full dependency on foreign countries, with the aim of providing the continuity and independence of the Republic. In which sectors and to what extent have the SOEs fulfilled their duties? The contribution of the SOEs to Gross National Income in Turkey, the effects of them on unemployment and socio-economic structure of the places where SOEs have made investments should be taken into account and thus accurate evaluation of privatization policies should be studied. When the limited and irreversible levels of mine ores and underground resources in our country are taken into account, it is required to discuss the extent of appropriation of the mining sector for privatization. In this study, we tried to study the social, economical and legal dimensions of the privatization applications which have been applied or intended to be applied in the mining sector The enterprises called SOEs from old Soviet Union to Chile, from the United Kingdom to Turkey are subject to privatization intensively. Public enterprises in the value of hundred million dollars in all over the world have already been privatised in recent 15-20 years. The process of privatization has taken place quick while the same rate for others is slow, but this tendency is seen ill countries. While we have beenexperiencing privatization applications in Turkey, similar things have been experienced in all over the world, and therefore it is required to look for the essence of the phenomena encountered in the capitalism which is the dominant production type all over the world. In 1980s capitalism became a world governing system on its own. Particularly after globalisation of capital the world economy became rings of one single chain. The most concrete example for this fact can be the event encountered in the end of 1997, where a financial crisis as encountered in Far East and the effect of the crisis were felt in all countries in the world as well as Turkey in a short time period. But only twenty-thirty years ago it was not so easy to expect to feel the effects of any economical crisis in other countries in so short a period. In order to be able to understand this condition better, which is a natural consequence of globalisation rather than capitalism on its own, it will be helpful to review historical development of capitalism in brief. The capitalism developed during the period between two world wars in Turkey was established, directed and supported fully by government. Again industrial capitalism in a wide range from sugar to textile was established by SOEs, Tahiti is by governmental instruments during world crisis in 1930s. Public sector existed in all over the world except America. France, Italy, even England and Germany are in monopoly situation in SOEs sectors. In Italy IRI is a huge SOEs holding, in France, in addition to infrastructure investments, public sector is dominant in all sectors from railway to car production. For instance, Renault is an official state factory. Again BRJM (can be called as French MTA) is a SOE performing international activities in mine exploring and production field. Therefore, this huge public sector is a basic characteristic of World War II capitalism, for different reasons in developed and underdeveloped countries. Keynes policies applied intensively after World War II are the policies developed against crisis. It is the economical policy providing protection against unemployment created by capitalism and public opposition to be resulted from social movements arisen from unemployment. Furthermore, while there were only some social developments in only retirement and educational fields until then, upondevelopments occurred in social government unemployment insurance and financial assistance to the poor were revealed as a consequence of the said policies in developed countries. Therefore capitalism has developed social government in order to defence itself. Again during this process, a weighted development tendency in underdeveloped countries and concepts of assistance from developed countries to underdeveloped ones were arisen (well-known Marshall and Truman assistance and World Bank credits etc.). By 1970s the crisis that capitalism was in has caused the discussion of social government phenomena and reveal of privatization concept. On the other hard when Eastern European socialist governments were corrupted one by one, and in 1991 Soviet Union was disappeared as a state and Capitalist restoration process was completed, basic necessary reasons for social government was started to disappear gradually. On the other hand, development in telecommunication has decreased the price of telephone calls to 1 percent in fifty years. Privatization in telecommunication is a process directly connected with this fact. The explicit characteristic of the period is the high decrease in costs as a result of developments in communication sector. When policies of various governments followed in world scale are taken into consideration, it is seen that in deed governments have been following active monetary, foreign trade and capital policies under the frame of liberalism. It has been tried to explain the concepts put into application under the name of new world system, with the most general definitions above. As concept of privatization is a part of so a big integrity, I believe that this fact will clarify the social, political, legal and economical dimensions to be studied in the next chapters When Privatization is questioned for enterprises in terms of efficiency, effectiveness one by one, it is seen that privatization is not for providing any of them,and although this case is presented, today it has been transformed into policies transferring resources to private sector. Privatization has make international capital to meet with political staff under a heavy external and internal debt burden and powerful forces and native capital at joint of interests. Privatization creates private monopolies which will form a worse monopoly than public monopoly. By applications of such policies, as seen in examples of Argentina, Mexico and Chile, the country economy goes under a few holdings' control. The thesis of reducing the government terminates services and liabilities of government in public and social interest, and restricts social state phenomena; and leaves a large portion of public mass to market forces, and brings an intensive non- organisation in labour, causes decrease in wages in favour of profit, and such policies lacking social state view will cause a worse unbalance in income levels and serious social bursts. By means of privatization and foreignasation as transfer of profit will be experienced in future, it will be possible to establish potential pressure over payment balance. Problems should be discussed and effectiveness precautions must be taken. But in this context, privatization is not a right choice. Privatization, foreign capitalisation is an ideological insistence. It is certainly clear that foundations desired to be taken for privatization are not valid in theoretically, and more importantly it is very clear that applications results have not developed as foreseen. In case each of SOE's role in country economy is not evaluated sufficiently due to unique conditions of SOEs, no success can be expected from privatization applications. Privatization of public enterprises having strategically importance and offering public services and even in monopoly situation in a way losing their management too will bring loss rather than any benefits.Separate methods can be considered for solution of SOE problems. Privatization is only one of them. Privatization decisions are rather political and ideological than economical. Privatization is not the only solution for elimination of SOE problems. Discussions are focused on ownership problem and SOE problem is getting lost between the conflict of state-private. Unique management for public enterprises, matters like how to take advantage from more correct efficiencies of SOEs are required to be at the heart of SOEs discussions. Privatization policies should have a legal frame in great extent. Legal system to be established at legal infra structure should be in comply with Constitutional principles and values as well as Administrative Law principles. It is clear that legal and administration regulations made so far are lacking of those qualifications, and privatization applications are bringing complex and difficult problems to be solved. Although our country is not deemed among the countries rich in terms of coal beds, it has a potential that can be deemed rich in terms of types, and as mines are exhaustible resources, and should be managed with the correct national policies and should be used until the last product additional value of which is higher. The thing required to be made is to calculate assets transferred to private sector as cheap raw material, as subsidised by government along the history of Turkish Republic, from our operations providing born and development of many holdings in Turkey, and transfer of the income to be obtained from such charging to the concerned operations and granting autonomy statue to the concerned mining operations and provide participation of people of the regions into decision making process and applications.
Benzer Tezler
- Gelişmekte olan ülkelere yönelik uluslararası sermaye hareketleri ve Türkiye
International capital flaws to emerging markets Turkey
SERKAN ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
EkonomiMarmara ÜniversitesiSermaye Piyasası ve Borsa Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. ÖZLEM KOÇ
- Çok uluslu şirketler teorileri çerçevesinde doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının incelenerek Türkiye açısından değerlendirilmesi
Başlık çevirisi yok
ÖZGÜR ÇATIKKAŞ
- Privatization of state owned industrial enterprises in Turkey
Türkiye'de endüstriyel devlet işletmelerinin özelleştirilmesi
RENAN ÖZYERLİ
