Geri Dön

Küresel bulanık karar verme yaklaşımı ile Türkiye'deki illerin yaşam endeksleri açısından değerlendirilmesi

Evaluation of provinces in Turkey in term of life indices with spherical fuzzy decision making approach

  1. Tez No: 841262
  2. Yazar: DAMLA KARA
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. ASLI ÇALIŞ BOYACI
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Endüstri ve Endüstri Mühendisliği, Industrial and Industrial Engineering
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Akıllı Sistemler Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 91

Özet

Yaşamın değerlendirilmesinde refah ölçümü kavramı önemli bir olgudur. Refahın ölçümüyle bireylerin ve toplumların gelişmişliklerini değerlendirmek için bir ölçek oluşturulmaktadır. Önceleri, refahın artırılması yalnızca ekonomik büyümeyle ilişkilendirilmiştir. Değişen dünya koşulları, ekonomik büyümenin yanı sıra doğal çevre ve bireylerin temel ihtiyaçlarının karşılanmasının da dikkate alınmasını sağlayarak çok boyutlu çalışmaların gelişmesine yardımcı olmuştur. Çok boyutlu değerlendirme çalışmaları sürdürülebilir kalkınma kavramının ortaya çıkmasıyla hız kazanmıştır. Bu kavramla yaşam; sosyal, ekonomik ve çevresel boyutlarda ulusal ve uluslararası çalışmalarla değerlendirilmeye başlanmıştır. Uluslararası çalışmalar kapsamında Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (Organisation for Economic Co-Operation and Development-OECD) 2011 yılında Daha İyi Yaşam Endeksi (DİYE) olarak adlandırılan kapsamlı bir endeks geliştirmiştir. Ülkemizde de Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ulusal düzeyde çalışmalar kapsamında 2015 yılında 11 boyut ve 41 göstergeden oluşan illerde yaşam endeksi çalışmasını gerçekleştirmiştir. Yaşam endeksi çalışmasında boyutlar ve göstergeler hiyerarşik olarak eşit ağırlıklandırılarak genel endeks elde edilip iller sıralanmıştır. Bu çalışmada, yaşam endeksi verilerindeki 11 boyut kriter olarak dikkate alınarak önem ağırlıklarının belirlenmesi ve illerin yaşam endeksleri açısından sıralanması amaçlanmıştır. Kriterler sürdürülebilir kalkınmanın sosyal, ekonomik ve çevresel boyutları açısından gruplandırılarak değerlendirilmiştir. Değerlendirme için farklı meslek gruplarına mensup beş kişiden uzman ekip oluşturulmuştur. Küresel Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (KB-AHP) yöntemiyle değerlendirmeler yapılarak kriter ağırlıkları elde edilmiştir. Kriterlere ilişkin değerlendirmelerde sosyal boyutun ekonomik ve çevresel boyuta göre daha önemli olduğu görülmüştür. Sosyal boyutta eğitim kriterinin diğer kriterlere göre; ekonomik boyutta ise gelir ve servet kriterinin çalışma hayatı kriterine göre daha yüksek öneme sahip olduğu gözlemlenmiştir. Elde edilen ağırlıklar kullanılarak CoCoSo ve TOPSIS yöntemleriyle illerin sıralamaları yapılmıştır. CoCoSo yöntemine göre ilk sıradaki il Isparta olurken, TOPSIS yönteminde ilk sırada İstanbul yer almıştır. Son olarak duyarlılık analizi ile nihai sıralamanın esnekliği değerlendirilmiştir.

Özet (Çeviri)

The concept of well-being measurement is an important phenomenon in the evaluation of life. By measuring well-being, a scale is created to evaluate the development of individuals and societies. At first, increasing well-being was associated only with economic growth. Changing world conditions have helped to the development of multidimensional studies by taking into account the meeting the basic needs of the natural environment and individuals as well as economic growth. Multidimensional assessment studies have gained momentum with the emergence of the concept of sustainable development. With this concept, life has started to be evaluated in social, economic and environmental dimensions through national and international studies. Within the scope of international studies, Organisation for Economic Co-Operation and Development (OECD) developed a comprehensive index called Better Life Index (BLI) in 2011. In Turkey, within the scope of national studies, TurkStat performed a life index study in provinces consisting of 11 dimensions and 41 indicators in 2015. In the life index study, dimensions and indicators were weighted equally hierarchically, the general index was obtained and provinces were ranked. In this study, it is aimed to determine the criteria importance weights by considering 11 dimensions in the life index data as criteria and to rank the provinces in terms of life indices. The criteria were grouped and evaluated in terms of social, economic and environmental dimensions of sustainable development. A five-member expert team consisting of people from different professional groups was formed for the evaluation. Criteria weights were obtained by evaluations using the Spherical Fuzzy Analytical Hierarchy Process (SF-AHP) method. In the evaluations regarding the criteria, it was seen that the social dimension is more important than the economic and environmental dimensions. In the social dimension, it has been seen that the criterion of education is more important than the other criteria, and in the economic dimension, the criterion of income and wealth is more important than the criterion of working life. Using the criteria weights, the provinces were ranked using CoCoSo and TOPSIS methods. According to the CoCoSo method, Isparta took the first place. In the TOPSIS method, İstanbul was the first province. Finally, the flexibility of the final ranking was evaluated by sensitivity analysis.

Benzer Tezler

  1. Bulanık mantık yaklaşımıyla Türkiye'de sürdürülebilir şehir, yerleşme performansının değerlendirilmesi ve akıllı-ekolojik konut alanı modeli

    Evaluated performance of sustinable city and settlements in Turkey through fuzzy logic approach and smart-ecological housing area model

    ECE ÖZMEN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FUNDA YİRMİBEŞOĞLU

  2. Endüstri 4.0 temelinde online alışveriş sitelerinin değerlendirilmesine yönelik bir bulanık karar verme yaklaşımı

    A fuzzy decision-making approach to evaluation of online shopping sites based on industry 4.0

    ZEYNEP DURMAZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Endüstri ve Endüstri MühendisliğiAtatürk Üniversitesi

    Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ERDEM AKSAKAL

  3. Investigation of managed aquifer recharge site suitability through multi-tiered decision making approach

    Yönetilen akıfer besleme sahası uygunluğunun çok kriterli karar verme yaklaşımı ile incelenmesi

    RACHID MOHAMED MOUHOUMED

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2023

    İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET ÖZGER

  4. GIS-based multi-criteria decision analysis for optimal urban emergency facility planning

    Kentsel optimal acil durum tesis planlaması için CBS tabanlı çok kriterli karar analizi

    PENJANI HOPKINS NYIMBILI

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2022

    Coğrafyaİstanbul Teknik Üniversitesi

    Geomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. TURAN ERDEN

  5. Comparative evaluations of traditional house to achieved passive house standard in terms of global warming potential and energy efficiency

    Geleneksel ev ile ulaşılan pasif ev standardının küresel ısınma potansiyeli ve enerji verimliliği açısından karşılaştırılması

    SİMGE VAR

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2024

    Enerjiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Enerji Bilim ve Teknoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HATİCE SÖZER