Küresel bulanık karar verme yaklaşımı ile Türkiye'deki illerin yaşam endeksleri açısından değerlendirilmesi
Evaluation of provinces in Turkey in term of life indices with spherical fuzzy decision making approach
- Tez No: 841262
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ASLI ÇALIŞ BOYACI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Endüstri ve Endüstri Mühendisliği, Industrial and Industrial Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Akıllı Sistemler Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 91
Özet
Yaşamın değerlendirilmesinde refah ölçümü kavramı önemli bir olgudur. Refahın ölçümüyle bireylerin ve toplumların gelişmişliklerini değerlendirmek için bir ölçek oluşturulmaktadır. Önceleri, refahın artırılması yalnızca ekonomik büyümeyle ilişkilendirilmiştir. Değişen dünya koşulları, ekonomik büyümenin yanı sıra doğal çevre ve bireylerin temel ihtiyaçlarının karşılanmasının da dikkate alınmasını sağlayarak çok boyutlu çalışmaların gelişmesine yardımcı olmuştur. Çok boyutlu değerlendirme çalışmaları sürdürülebilir kalkınma kavramının ortaya çıkmasıyla hız kazanmıştır. Bu kavramla yaşam; sosyal, ekonomik ve çevresel boyutlarda ulusal ve uluslararası çalışmalarla değerlendirilmeye başlanmıştır. Uluslararası çalışmalar kapsamında Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (Organisation for Economic Co-Operation and Development-OECD) 2011 yılında Daha İyi Yaşam Endeksi (DİYE) olarak adlandırılan kapsamlı bir endeks geliştirmiştir. Ülkemizde de Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ulusal düzeyde çalışmalar kapsamında 2015 yılında 11 boyut ve 41 göstergeden oluşan illerde yaşam endeksi çalışmasını gerçekleştirmiştir. Yaşam endeksi çalışmasında boyutlar ve göstergeler hiyerarşik olarak eşit ağırlıklandırılarak genel endeks elde edilip iller sıralanmıştır. Bu çalışmada, yaşam endeksi verilerindeki 11 boyut kriter olarak dikkate alınarak önem ağırlıklarının belirlenmesi ve illerin yaşam endeksleri açısından sıralanması amaçlanmıştır. Kriterler sürdürülebilir kalkınmanın sosyal, ekonomik ve çevresel boyutları açısından gruplandırılarak değerlendirilmiştir. Değerlendirme için farklı meslek gruplarına mensup beş kişiden uzman ekip oluşturulmuştur. Küresel Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (KB-AHP) yöntemiyle değerlendirmeler yapılarak kriter ağırlıkları elde edilmiştir. Kriterlere ilişkin değerlendirmelerde sosyal boyutun ekonomik ve çevresel boyuta göre daha önemli olduğu görülmüştür. Sosyal boyutta eğitim kriterinin diğer kriterlere göre; ekonomik boyutta ise gelir ve servet kriterinin çalışma hayatı kriterine göre daha yüksek öneme sahip olduğu gözlemlenmiştir. Elde edilen ağırlıklar kullanılarak CoCoSo ve TOPSIS yöntemleriyle illerin sıralamaları yapılmıştır. CoCoSo yöntemine göre ilk sıradaki il Isparta olurken, TOPSIS yönteminde ilk sırada İstanbul yer almıştır. Son olarak duyarlılık analizi ile nihai sıralamanın esnekliği değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
The concept of well-being measurement is an important phenomenon in the evaluation of life. By measuring well-being, a scale is created to evaluate the development of individuals and societies. At first, increasing well-being was associated only with economic growth. Changing world conditions have helped to the development of multidimensional studies by taking into account the meeting the basic needs of the natural environment and individuals as well as economic growth. Multidimensional assessment studies have gained momentum with the emergence of the concept of sustainable development. With this concept, life has started to be evaluated in social, economic and environmental dimensions through national and international studies. Within the scope of international studies, Organisation for Economic Co-Operation and Development (OECD) developed a comprehensive index called Better Life Index (BLI) in 2011. In Turkey, within the scope of national studies, TurkStat performed a life index study in provinces consisting of 11 dimensions and 41 indicators in 2015. In the life index study, dimensions and indicators were weighted equally hierarchically, the general index was obtained and provinces were ranked. In this study, it is aimed to determine the criteria importance weights by considering 11 dimensions in the life index data as criteria and to rank the provinces in terms of life indices. The criteria were grouped and evaluated in terms of social, economic and environmental dimensions of sustainable development. A five-member expert team consisting of people from different professional groups was formed for the evaluation. Criteria weights were obtained by evaluations using the Spherical Fuzzy Analytical Hierarchy Process (SF-AHP) method. In the evaluations regarding the criteria, it was seen that the social dimension is more important than the economic and environmental dimensions. In the social dimension, it has been seen that the criterion of education is more important than the other criteria, and in the economic dimension, the criterion of income and wealth is more important than the criterion of working life. Using the criteria weights, the provinces were ranked using CoCoSo and TOPSIS methods. According to the CoCoSo method, Isparta took the first place. In the TOPSIS method, İstanbul was the first province. Finally, the flexibility of the final ranking was evaluated by sensitivity analysis.
Benzer Tezler
- Bulanık mantık yaklaşımıyla Türkiye'de sürdürülebilir şehir, yerleşme performansının değerlendirilmesi ve akıllı-ekolojik konut alanı modeli
Evaluated performance of sustinable city and settlements in Turkey through fuzzy logic approach and smart-ecological housing area model
ECE ÖZMEN
Doktora
Türkçe
2024
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA YİRMİBEŞOĞLU
- Endüstri 4.0 temelinde online alışveriş sitelerinin değerlendirilmesine yönelik bir bulanık karar verme yaklaşımı
A fuzzy decision-making approach to evaluation of online shopping sites based on industry 4.0
ZEYNEP DURMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiAtatürk ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ERDEM AKSAKAL
- Investigation of managed aquifer recharge site suitability through multi-tiered decision making approach
Yönetilen akıfer besleme sahası uygunluğunun çok kriterli karar verme yaklaşımı ile incelenmesi
RACHID MOHAMED MOUHOUMED
Doktora
İngilizce
2023
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖZGER
- GIS-based multi-criteria decision analysis for optimal urban emergency facility planning
Kentsel optimal acil durum tesis planlaması için CBS tabanlı çok kriterli karar analizi
PENJANI HOPKINS NYIMBILI
Doktora
İngilizce
2022
Coğrafyaİstanbul Teknik ÜniversitesiGeomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TURAN ERDEN
- Comparative evaluations of traditional house to achieved passive house standard in terms of global warming potential and energy efficiency
Geleneksel ev ile ulaşılan pasif ev standardının küresel ısınma potansiyeli ve enerji verimliliği açısından karşılaştırılması
SİMGE VAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Enerjiİstanbul Teknik ÜniversitesiEnerji Bilim ve Teknoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE SÖZER