Mevlânâ menakıbnamesi Menâkıbü'l-Ârifîn'in Türkçe tercümesi: Zâhid bin Ârif'in Mahzenü'l-Esrâr'ı
The Turkish translation of Mawlānā Manākıbnāme 'Manākıb al-Ārifīn': Zāhid bin Ārif's Mahzan al-Asrār
- Tez No: 842753
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEVİM YILMAZ ÖNDER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, Mevlevîlik, Eflâkî, Menâkıbü'l-Ârifîn, menakıbname, Eski Anadolu Türkçesi, Mawlānā, Mawlawiyah, Aflākī, Manākıb al-Ārifīn, manakıbnāme, Old Anatolian Turkish
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1539
Özet
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (ö. 672/1273) eserleriyle Anadolu'da tasavvufun gelişmesine ve Türk tasavvuf edebiyatına büyük katkıları olan bir âlim, mutasavvıf ve şairdir. Hayatı ve öğretileriyle kurulan Mevlevîlik tarikatına dair bugüne kadar birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların dayandığı bazı temel kaynaklar vardır. Bunlardın biri de Mevlânâ'nın torunu Ulu Ârif Çelebi'nin müridi Ahmed Eflâkî (ö. 761/1360) tarafından 754/1353'te Farsça kaleme alınmış Menâkıbü'l-Ârifîn'dir. Çalışmamıza konu olan Mahzenü'l-Esrâr ise Sultan II. Murad (ö. 855/1451) döneminde hız kazanan tercüme faaliyetlerinin etkisiyle, yine sultanın emriyle, Eflâkî menakıbnamesinin Türkçeye ilk defa tercüme edilmesiyle ortaya çıkan bir kaynak eserdir. Bu çalışma giriş, inceleme, metin ve sözlük indeks olarak dört ana bölüme ayrılmıştır. Girişte Mevlânâ'nın hayatı, eserleri ve Mevlevîlik ile Anadolu Selçuklu Devleti'nin siyasi, sosyal ve dinî yapısı ele alınmıştır. İncelemede tercüme edilen metin Menâkıbü'l-Ârifîn ile yazarı Ahmed Eflâkî, çalışma konusu metin Mahzenü'l-Esrâr ve mütercimine dair bilgiler verilmiş, daha sonra metne dair dil incelemesi yapılmıştır. Metin bölümünde metnin, çeviriyazı alfabesiyle Latin harflerine aktarımı bulunur. Sözlük indeks bölümünde ise esere dair söz varlığı ortaya konularak anlamları tespit edilmiş, metinde geçtiği varak numaraları gösterilmiştir. Çalışmanın amacı, öncelikle Eski Anadolu Türkçesinin karakteristik özelliklerini yansıtan Mahzenü'l-Esrâr'ı söz varlığı, imla ve dil özellikleri bakımından ele alarak Türk dilinin tarihsel sürecine katkı sağlamaktır. Ayrıca, Mevlânâ'nın yaşadığı dönem, hayatı ve düşüncesi temel kaynaklar ışığında bir değerlendirmeye tâbi tutulmuştur. Bu sebeple Mevlânâ'ya, Mevlevîliğe ve ayrıca Eski Anadolu Türkçesine dair geniş bir literatür taraması yapılmış, ana ve ikincil kaynaklar incelenmiş ve karşılaştırmalı okumalarla bir kompozisyon yaratılması hedeflenmiştir. Sözlük-indeks çalışmasıyla metnin söz varlığını tespit etmek amaçlanmıştır. Böylece, literatüre Mevlânâ ve Mevlevîliğe dair yeni bir kaynak kazandırılmak hedeflenmiş ve bu kaynağın Türk dilinin tarihsel gelişimine katkı sağladığı tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī (d. 672/1273) was a scholar, mystic and poet who made great contributions to the development of sufism in Anatolia and Turkish sufi literature through his works. Many studies have been conducted on his life and teachings, as well as the Mevlevi order that was established based on his teachings. One of the foundational sources for these studies is Manāqib al-Ārifīn, written in Persian by Ulu Ārif Chalabi, the grandson of Mawlānā, and a murid of Ahmad al-Aflākī (d. 761/1360), in 754/1353. The subject of our study, Mahzan al-Asrār, is a source work that emerged during the reign of Sultan Murad II (d. 855/1451) due to the increasing translation activities during his era and was the first Turkish translation of Aflākī's Manāqib al-Ārifīn under the sultan's command. This study is divided into four main sections: introduction, analysis, text, and vocabulary index. The introduction provides insights into Mawlānā's life, works, and the socio religious context of the Anatolian Seljuk State during his time. In the analysis section, the original text Manāqib al-Ārifīn, its author Ahmad al-Aflākī, the subject text Mahzan al-Asrār, and information about the translator are discussed. Following this, a linguistic analysis of the text is presented. The text section offers the transcribed version of the work in Latin script. Lastly, in the vocabulary index section the vocabulary of the text is revealed, meaning of the words are defined, and page numbers are displayed. The aim of this study is to contribute to the historical development of the Turkish language by examining Mahzan al-Asrār, which reflects the characteristic features of Old Anatolian Turkish in terms of vocabulary, ortography, and grammar. Additionally, the period in which Mawlānā lived, his life, and his thoughts are evaluated based on primary sources. Therefore, an extensive literature review was conducted on Mawlānā, Mawlawiyah and Old Anatolian Turkish, primary and secondary sources were examined to create a composition through comparative readings. The vocabulary-index study aims to identify the vocabulary used in the text. Thus, a new source on Mawlānā and Mawlawiyah was contributed for the literature, and it was determined that this source contributes to the historical development of the Turkish language.
Benzer Tezler
- Osmanlı minyatüründe Mevlana'nın yaşam öyküsü: Menakıbü'l arifin ve Tercüme-i Sevakıb-ı Menakıb nüshaları
The life story of Mevlânâ in Otoman miniature painting: Manâkib al-ârifîn and Tarjuma-i Thawâqib-i Manâqib copies
HESNA HARAL
Doktora
Türkçe
2014
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA BANU MAHİR
- Mevlânâ Celâleddîn Rûmî ve Hâcı Bektaş Velî menâkıbnâmelerinin içerik bakımından analizi
Content analysis of Mevlana Jalal ad-Din Rumi's and Haji Bektash Veli's menakıbnames
BURAK FATİH AÇIKGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SELAMİ TURAN
- Mevlevî Menakıbnameleri ve Mevlana'nın eserleri bağlamında Orta Çağ halk inançları
Medieval folk beliefs in the context of Mevlevi's Menakibnames and Mevlana's works
ZEYNEP İREM YİĞİT
- Menâḳıbü'l-'Ârifîn ve Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî'ye göre XIII. yüzyıl Anadolusunda toplum yapısı ve hayatı
According to Menâḳibü'l-'Ârifîn ve Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî: The social structure and social life of Anatolia in XIIIth century
TUNAY KARAKÖK
Doktora
Türkçe
2020
Tarihİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiTarih ve Medeniyet Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM ONAR
- Menakipname Edebiyatında insan eğitimi
Human education in Menakiname literature
EMİNE GENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA TATCI