Morphological analysis of urban development in Sana'a: Yemen
Kentsel mekanda morfolojik değişimler: Sana'a, Yemen örneği
- Tez No: 843168
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MURAT ÇAĞLAR BAYDOĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Yemen, Sana'a, Kentsel dönüşüm, Kent morfolojisi. DepthmapX, Space Syntax, Nain, Nach, Yemen, Sana'a, Urban transformation, Urban morphology, DepthmapX, Space syntax, NAIN, NACH
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 181
Özet
Bir şehrin kentsel dokusu, sosyal ve ekonomik unsurları içeren çeşitli birbiriyle ilişkili faktörlerin karmaşık bir ürünüdür. Bu faktörlerin uyumlu etkileşimi, dengeli bir kentsel çevreye katkıda bulunur (Li et al., 2016). Zaman kentin görünümünü şekillendirmede kritik bir rol oynar; kentsel gelişim ve fiziksel genişleme ile kent içine entegre yeni alanlar ortaya çıkar ve eski kentsel mekanlar değişir veya kaybolur. Ayrıca, bu değişim şehrin sakinlerinin kentsel mekanda yaptıkları faaliyetlerini, mekan-insan etkileşimlerini ve dokunun karakterini önemli ölçüde etkiler. Tüm bu durumlar, inşa edilmiş (yapılı) çevrenin çeşitli dış faktörlerden etkilenen dinamik ve sürekli değişen bir sistem olduğunu kanıtlamaktadır. Zengin bir tarihi olan ve önemli değişiklikler geçirmiş olan şehirlerin geçirdikleri dönüşümleri kentsel dokularında gözlemlemek mümkündür. Sana'a, Yemen'in batısında bulunan orta ölçekli bir kenttir. Sana'a'nın tarihi 1. yüzyıla kadar uzanmaktadır (Rijziger, 2016). Yemen Cumhuriyeti'nin başkenti olarak, Sana'a Arap Yarımadası'nda büyük tarihi ve kültürel öneme sahiptir ve Yemen'in en önemli kültürel merkezidir (Zeug & Eckert, 2010). Yüzyıllar boyunca Sana'a, Yemen'in çeşitli şehirlerinden insanları çeken bir merkez olmuştur. Şehrin geçmişi, çeşitli yönetim dönemlerindeki gelişimi ile yapı üretim şekilleri ve kentin dönüşüm sürecinde kalıcı fiziksel izler bırakmıştır. Şehrin kentsel dokusu, her dönemin izlerini kent mekanında görülebilmesine yol açmış ve bu özelliği ile Sana'a diğer Yemen şehirlerinden farklılaşmıştır. Sana'a kentinin planlanması, gelişimini etkileyen siyasi kararlar mekânsal durumunu değiştirici rol üstlenmiştir. Bu faktörler, şehrin çalışma alanı olarak seçilmesinin nedenini oluşturmaktadır. Bu bağlamda, tez, şehrin tarihini ve mekânsal gelişimini incelemeyi amaçlamıştır. Farklı dönemlerde şekillenen/değişen kent dokusunu detaylı bir şekilde inceleyerek, Sana'a'nın kentsel gelişimini ve kentleşme süreçlerini irdelemeyi/okumayı hedeflemiştir. Kente ilişkin fiziksel çevreyi inceleyen araştırma alanlarından birisi de kent morfolojisidir. Bu tezde kullanılan metodoloji üç ana bileşenden oluşmaktadır: A.Tarihsel dönemlere ait kent planlarının ve haritalarının kapsamlı incelenmesi, B.Mekânsal sentaks analizi, C.Morfolojik analiz. Çalışma kapsamında Sana'a'nın kentsel gelişimini anlamak ve yorumlamak için şehrin geçirdiği tarihsel dönemler tanımlanmış ve açıklanmıştır. Sana'a'daki kentsel gelişim süreci önemli olaylarla başlayan/biten dönemlere ayrılmıştır. Bu dönemler; 1553 öncesi, 1553'ten 1961'e, 1962'den 1978'e, 1978'den 1990'a, 1990'dan 1999'a ve 1999'dan 2023'e kadar olan dönemler olarak belirlenmiştir. 1962'den sonra Sana'a, Yemen devrimi, göç ve Körfez Savaşı gibi faktörlerin etkisiyle büyüme yaşamıştır. 1970'lerin sonlarında şehrin ihtiyaçlarını 2000 yılına kadar karşılamak üzere master plan geliştirilmiş olmasına rağmen, yüksek nüfus artışı ve göç nedeniyle büyüme hızlanmış ve planın öngördüğü kapasite 1990 yılında aşılmıştır. Şehir, doğu ve batıda zorlu topoğrafya nedeniyle sınırlandığı için, kuzey ve güney yönlü olarak genişlemeye devam etmiştir. Küba ekibi, 1995-1998 yılları arasında şehrin master planını modernize etmiş, ancak sınırlı devlet kapasitesi nedeniyle uygulama başarılı olmamıştır. 1990'dan sonra Yemen devleti, Sana'a şehrinin uzun vadeli sorunlarını çözmek için kapsamlı bir stratejik plan geliştirmek yerine kısa vadeli sorun çözme odaklı önlemlerine yönelmiştir (Al-Abed, 2011). Tez çalışmasında, tarihsel inceleme ve çalışmaların ardından, şehirdeki mekânsal değişimleri analitik bir şekilde incelemek için mekan dizimi yöntemi kullanılmıştır. 1962'den sonra belirlenen dört aşamada hem normalleştirilmiş açısal entegrasyon ve tercih (Nain ve Nach) analizleri kent mekanları için uygulanmıştır. Haritalar, kent merkezi içindeki yol hatlarının temel alındığı dört aşama AutoCAD programı kullanılarak oluşturulmuştur. Haritalar DepthmapX'e aktarılmış ve bu programda analize alt yapı sunacak aksiyel haritalara ve segment haritasına dönüştürülmüştür. Şehrin gelişiminde kritik tarihsel dönemlere ait yüksek entegrasyon ve seçim değerlerine sahip bölgeler belirlenmiş ve ayrı ayrı incelenmiştir. Kent genelinde beş bölge tespit edilmiştir: Al-Zubair Caddesi bölgesi, Ali Abdel-Moghni Caddesi bölgesi, Daiiri Caddesi bölgesi, Taiz Caddesi bölgesi ve Hael Caddesi bölgesi. Bu beş belirli bölgenin şehir planı analizi Conzen yöntemi kullanılmış, her bir bölgedeki binalar, arazi ve sokaklar arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Sana'a'nın kent dokusu ve bu dokunun insan hayatını şekillendirme biçiminin incelenen bölgelerde farklılaştığı tespit edilmiş ve bu farklılıkların ortaya koyulması tez kapsamında hedeflenmiştir. Çalışma, incelenen bölgelerde trafik sıkışıklığı, yetersiz parklar, halka açık alanlar ve şehir merkezine uzaklık gibi çeşitli sorunları ortaya koymuştur. Bu bağlamda, araştırmada Sana'a'daki anılan problemleri ele alan planlama kararlarına yönelik çözüm önerilerinde bulunulmuştur. Sonuç olarak, tez çalışması Sana'a'nın şehir dokusunu tanımlamış, kentsel gelişim ve kentleşme süreçlerini incelemiş, şehrin özelliklerini ve mevcut durumunu çeşitli ölçeklerde analiz ederek kent mekanının okunmasına yardımcı olmuş mekânsal ilişkilerin çözümlemesini kolaylaştırmıştır. Bu araştırmadan elde edilen bilgilerin, gelecekteki Yemen şehirlerinin ve benzer kentsel desenlere sahip diğer şehirlerin dönüşümleri için değerli veriler sunacağı öngörülmektedir.
Özet (Çeviri)
A city's urban fabric is the intricate result of several interrelated elements working together. A balanced urban environment results from several forces interacting harmoniously (Li, Xiao, Ye, Xu, & Law, 2016). Sana'a, situated in western Yemen, serves as the capital of the Republic of Yemen, bearing substantial historical and cultural significance in the Arabian Peninsula. Renowned as Yemen's primary cultural hub, the city is a focal point for heritage and cultural richness within the region (Zeug & Eckert, 2010). Sana'a, shaped by diverse historical periods of governance, bears enduring physical imprints on its construction and urban evolution. The city's planning and growth were impacted by political choices and spatial factors, making it a crucial subject for research. In this regard, by analyzing Sana'a's urban fabric throughout various eras, this thesis explores the city's history and spatial development and discloses Sana'a's urban development and urbanization processes. The methodology employed in this thesis is structured into three main components. The city's historical periods were identified and explained to comprehend Sana'a's urban development. After the historical study, the space syntax method was used to analyze the change in the city over time in an analytical way. Conzen city plan analysis was employed to comprehend the urban fabric, examining the relationships between buildings, land, and streets in each region. In conclusion, this thesis defines the urban fabric of Sana'a, examines urban development and urbanization processes, and explains the city's characteristics and current state by analyzing its form at various scales. The insights from this research offer valuable data for future transformations of Yemeni cities and other cities with similar patterns.
Benzer Tezler
- Design and modelling of urban development areas with reference to historical settlements: case of Korça
Tarihi yerleşme ögeleri referanslı şehir gelişme alanların tasarımı ve modellenmesı: Korça örneği
EGIN ZEKA
Doktora
İngilizce
2020
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ALİ YÜZER
- Morphological analysis of the formation and consolidation of the main street: The case of Kurtuluş Street, Antakya
Ana caddenin oluşum ve sağlamlaşmasının morfolojik açıdan incelenmesi: Antakya Kurtuluş Caddesi örneği
İREM DUYGU TİRYAKİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İSMAİL EREN KÜRKÇÜOĞLU
- Kent gelişiminin morfolojik incelemesi: Urla örneği
Morphological analysis of urban development: The case of Urla
MEHMET HAN IRMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA ERKÖK
- Kent formunun morfolojik analizi; Denizli örneği
Morphological analysis of city form: a case study for Denizli
SEÇİL AKAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Şehircilik ve Bölge PlanlamaPamukkale ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KORAY ÖZCAN
- Place attachment as a tool in examining place identity: A multilayered evaluation through housing in Tirana
Kent kimliğini tanımlamak için yere bağlılık kavramın bir araç olarak kullanımı: Konut aracılığıyla Tiran kenti üzerine çok katmanlı bir değerlendirme
EDMOND MANAHASA
Doktora
İngilizce
2017
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA AHSEN ÖZSOY