Sağlık çalışanlarının COVID-19'dan korunma davranışlarının algılanan sosyal destek ve tükenmişlik düzeyi ile değerlendirilmesi: Korunma motivasyonu teorisi çerçevesinde bir uygulama
Assessment of healthcare workers' protective behaviours against COVID-19 with perceived social support and burnout level: An application within the framework of protection motivation theory
- Tez No: 848166
- Danışmanlar: PROF. DR. SIDIKA KAYA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sağlık Kurumları Yönetimi, Sağlık Yönetimi, Health Care Management, Healthcare Management
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sağlık Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 326
Özet
COVID-19 pandemisi, yüksek prevalansı ve mortalite hızı ile tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'deki sağlık çalışanlarının hem fiziksel hem de mental kapasitelerini zorlayıcı bir süreçten geçmelerine neden olmuştur. Bu durum çoğu sağlık çalışanının pandemi ile bireysel başa çıkma ve korunma yeteneklerini etkilemiştir. Bu nedenle, sağlık çalışanlarının pandemiden korunma davranışlarını gerçekleştirmedeki bilişsel süreçlerinin belirlenmesi önemli hale gelmiştir. Bu çalışmanın amacı sağlık çalışanlarının pandemiden korunma davranışlarını Rogers'ın (1975) geliştirdiği Korunma Motivasyonu Teorisi (KMT) çerçevesinde algılanan sosyal destek ve tükenmişlik ile değerlendirmektir. Bunun için bu çalışmada öncelikle, KMT teorisi esas alınarak Khazaee-Pool ve diğerleri (2020) tarafından geliştirilen“COVID-19'dan Korunma Davranışlarını Etkileyen Faktörler”(AFPB-CO) Ölçeğinin Türkiye'deki sağlık çalışanlarına uyarlanması, geçerlik ve güvenirlik çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma, Ankara'daki bir eğitim ve araştırma hastanesinde görev yapan ve amaçlı örnekleme yöntemi ile seçilen 360 sağlık çalışanı ile gerçekleştirilmiştir. Uyarlama çalışması için öncelikle ölçeğin dil ve kapsam geçerliği incelenmiş, ardından ölçeğin geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. COVID-19'dan Korunma Davranışlarını Etkileyen Faktörler Ölçeğinin Türkçe versiyonunun (AFPB-CO-TR) Türkiye'deki sağlık çalışanları için uygun, geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu ortaya koyulmuştur. Araştırmada kullanılan ölçeklerden Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ) ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğine (MTÖ) ilişkin geçerlik ve güvenirlik analizleri de gerçekleştirilmiştir. Ardından sağlık çalışanlarının sosyodemografik ve COVID-19 pandemisine ilişkin özelliklerine ve ölçeklere ilişkin tanımlayıcı istatistikler sunulmuş, araştırma modelinin tahmin sonuçlarına yer verilmiştir. Araştırmanın sonucunda, Türkiye'deki sağlık çalışanlarının COVID-19'dan korunma motivasyonunu elde ederken büyük ölçüde tehdit değerlendirmesinden yararlandığı, ancak tehdit değerlendirmesinin algılanan cevap etkinliği ve öz-yeterlik aracılığıyla korunma motivasyonunu artırdığı görülmüştür. Algılanan sosyal destek ve tükenmişliğin ise belirli grupların öz-yeterliği ve korunma motivasyonu üzerinde etkisi olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak sağlık çalışanlarının cinsiyet, yaş, meslek, eğitim düzeyi ve COVID-19 servisinde çalışma durumu gibi özelliklerine göre farklı stratejiler ve eğitim programları geliştirilmesi gerektiğine ilişkin öneriler sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
The COVID-19 pandemic has challenged the physical and mental capacities of healthcare workers (HCWs) in Turkey and around the world, affecting their ability to individually cope with and self-protect against the pandemic. It has therefore become important to identify their cognitive processes in performing protective behaviors against the pandemic. This study aims to assess HCWs' protective behaviors against the pandemic along with perceived social support and burnout through the lens of the Protection Motivation Theory (PMT) developed by Rogers (1975). To this end, this study, which was conducted with 360 HCWs working in a training and research hospital in Ankara selected by purposive sampling method, first adapted the“Affecting Factors on Preventive Behaviors of COVID-19”(AFPB-CO) scale, developed by Khazaee-Pool et al. (2020) based on the PMT theory, and conducted its validity and reliability studies. The adaptation study involved first examining the scale's linguistic and content validity, followed by validity and reliability analyses, which showed that the scale's Turkish version (AFPB-CO-TR) was a valid and reliable measurement tool for HCWs in Turkey. The study also included validity and reliability analyses of other scales used, the Multidimensional Perceived Social Support Scale (MSPSS) and the Maslach Burnout Inventory (MBI), followed by a presentation of HCWs' sociodemographic and COVID-19 pandemic-related characteristics, the scales' descriptive statistics, and estimated results of the research model. The study found that HCWs in Turkey mostly relied on threat appraisal to derive motivation to self-protect from COVID-19, which was found to increase protection motivation through perceived response efficacy and self-efficacy. However, perceived social support and burnout were found to affect the self-efficacy and protection motivation of certain groups. In conclusion, it was suggested to develop different strategies and training programs based on the characteristics of HCWs such as gender, age, occupation, educational attainment, and service status in COVID-19 wards.
Benzer Tezler
- COVİD-19 tanısı ile Hacettepe Üniversitesi erişkin hastanesinde izlenen hastaların hastalık ile ilgili risk algıları ve yaşam tarzı değişikliği planlarının değerlendirilmesi
Evaluation of disease-related risk perceptions and lifestyle change plans of patients followed up at Hacettepe University adult hospital with the diagnosis of COVİD-19
KAMIL ZARNISHANOV
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2021
İç HastalıklarıHacettepe Üniversitesiİç Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLAY SAİN GÜVEN
DR. ÖĞR. ÜYESİ NURSEL ÇALIK BAŞARAN
- Diyabet hastalarının pandemi döneminde covid-19'dan korunma tedbirlerine uyma ve geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamalarını kullanma durumunun belirlenmesi
Determining the status of diabetic patients to comply with covid-19 protection measures and to use traditional and complementary medicine practices during the pandemic period
ESRA ÇETİNDAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
İç HastalıklarıAtatürk Üniversitesiİç Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHTAP KAVURMACI
- Covıd-19 pandemisinde bitkisel besinlerin ve besin destek ürünlerinin kullanımına yönelik tutum ve bilgi düzeyinin değerlendirilmesi
Evaluation of the attitude and level of knowledge towards the use of herbal foods and dietary supplements in the covid-19 pandemic
ŞEYMA KALKUZ
Doktora
Türkçe
2023
Beslenme ve DiyetetikHacettepe ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP GÖKTAŞ
- Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi çalışanlarında Covıd-19 hastalığı ve ilişkili faktörler
Covid-19 disease and related factors in Kahramanmaras Sutcu Imam University healthcare workers Faculty of Medicine
BİLGEHAN İSPİR
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
Halk SağlığıKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ERHAN KAYA
- Yetişkin bireylerin COVİD -19 pandemi sürecinde geleneksel ve tamamlayıcı sağlık uygulamalarını kullanma durumlarının belirlenmesi
Assessing the use of complementary and traditional HEALTH practies in adult i̇ndividuals during the COVİD-19 pandemic process
GÜL UYAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halk SağlığıKırşehir Ahi Evran ÜniversitesiMoleküler Tıp Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÖKÇE DEMİR
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEYNEL ABİDİN ERBESLER