Ölüm belirginliğinin, öz-yeterliğin, ilişkiselliğin ve özerkliğin COVID-19 pandemi sürecinde sağlık koruyucu düşünceler üzerine etkisi
The effect of mortality salience, self-efficacy, relatedness and autonomy on health protective thoughts during the COVID-19 pandemic
- Tez No: 849721
- Danışmanlar: PROF. DR. HAMİT COŞKUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 149
Özet
Bu tez çalışmasının amacı COVID-19 Pandemesi ile birlikte daha fazla ihtiyaç duyulan sağlık koruyucu davranışların (SKD), Dehşet Yönetimi Kuramı (DYK) ve Öz Belirleme Kuramı (ÖBK) çerçevesinde etkilenip etkilenmediği test etmektir. Bu kapsamda öz-yeterliği, ilişkiselliği ve özerkliği bu iki kuram çerçevesinde inceleyen 3 çalışma yapılmıştır. Çalışma 1'de ölüm belirginliği ve öz-yeterlik değişkenleri 2x2'lik desen ile incelenmiştir. Bu çalışmada ölüm belirginliği grubu ile öz -yeterliğin yüksek olduğu gruptaki katılımcıların daha fazla sağlık koruyucu davranış üreteceği, iki değişkenin de ortak etki göstereceği beklenmiştir. Çalışma 2'de ise ölüm belirginliği ile ilişkisellik değişkenlerinin sağlık koruyucu davranış üzerinde etkisi olacağı, ölüm belirginliği grubu ile ilişkiselliğin yüksek olduğu grubun daha fazla sağlık koruyucu davranış üretecekleri ve iki değişen arasında ortak etki olması beklenmiş ve bu ilişki 2x2'lik desen ile incelenmiştir. Çalışma 3'de ise ölüm belirginliği ile özerklik değişkenlerinin sağlık koruyucu davranış üzerinde etkisi olacağı, ölüm belirginliği grubu ile özerkliğin yüksek olduğu grubun daha fazla sağlık koruyucu davranış üretecekleri ve iki değişen arasında ortak etki olması beklenmiş ve 2x2'lik desen ile incelenmiştir. Her üç çalışmada, insanların benlik saygılarının, belirsizliğe tahammüllerinin, duygularının ve anlık kaygı durumlarının sağlık koruyucu davranış üzerindeki etkiside ölçülmeye çalışılmıştır. COVID-19 pandemiye yakın tarihli olan Çalışma 1'de ölüm belirginliği manipülasyonunun çalışmadığı, ancak Çalışma 2 ve Çalışma 3'te literatürle uyumlu şekilde ölüm belirginliği manipülasyonun çalıştığı ve koşul için katılımcıların daha fazla sağlık koruyucu düşünceler ürettiği bulunmuştur. ÖBK'nin öz-yeterlik, ilişkisellik ve özerklik bileşenleri açısından her üç çalışmada da sağlık koruyucu düşünce açısından bir fark bulunamamıştır. Bu bulgular sonuç kısmında tartışılmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Dehşet Yönetimi Kuramı, Öz Belirleme Kuramı, Öz-yeterlik, İlişkisellik, Özerklik, Sağlık Koruyucu Davranış, Covid-19
Özet (Çeviri)
The aim of this thesis was to examine whether health protective behaviors (HPBs) required during the COVID-19 pandemic are influenced within the frameworks of Terror Management Theory (TMT) and Self-Determination Theory (SDT). Three studies were conducted within this scope, examining selfefficacy, relatedness, and autonomy within these two theoretical frameworks. In Study 1, the variables of death salience and self-efficacy were examined with a 2X2 design. It was expected that participants in the death salience group with high self-efficacy would exhibit more health protective behaviors, and these two variables would show an interaction effect. In Study 2, the impact of death salience and relatedness variables on health protective behavior was investigated. It was expected that the group with death salience and high relatedness would demonstrate more health protective behaviors, and there would be an interaction effect between the two variables, and this relationship was examined with a 2X2 design. In all three studies, attempts were made to measure the impact of individuals' self-esteem, tolerance for uncertainty, emotions, and momentary anxiety states on health protective behavior. In Study 1, conducted close to the date of the COVID-19 pandemic, it was found that death salience manipulation did not have an effect. However, in Studies 2 and 3, death salience manipulation worked in line with the literature, and participants under this condition generated more health protective ideas than those in the control one. No difference was found in terms of health protective ideas in all three studies regarding the components of SDT, including self-efficacy, relatedness, and autonomy. These findings are discussed in the conclusion section. KEYWORDS: Terror Management Theory, Self-Determination Theory, SelfEfficacy, Relatedness, Autonomy, Health Protective Behavior, Covid-19.
Benzer Tezler
- Effects of mortality salience on Turkish people's decisions to how much, for whom and what to consume
Ölüm belirginliğinin Türkiye'deki tüketicilerin neyi, ne kadar ve kimin için tüketecekleri kararlarına etkileri
GÜNEŞ BİLİCİLER ÜNAL
Yüksek Lisans
İngilizce
2015
PsikolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURAY SAKALLI UĞURLU
- Sürücülerde ölüm belirginliğinin algılanan risk üzerindeki etkisi: Duyguların aracı rolü
The effect of mortality salience on perceived risk in drivers: The mediating role of emotions
TUNCAY ÇORAK
Doktora
Türkçe
2023
PsikolojiBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMİT COŞKUN
- Stereotyping among football fans in Turkey: A terror management perspective
Türkiye'deki futbol taraftarları arasında basmakalıp yargılar: Bir dehşet yönetimi yaklaşımı
ABDULKADİR KUZLAK
- Başkasının kötü talihine sevinme (schadenfreude) duygusunun dehşet yönetimi kuramı çerçevesinde incelenmesi
The investigation of schadenfreude from the perspective of terror management theory
BAĞDAT DENİZ KAYNAK