Meme kanseri taramalarına katılımda psiko-bilişsel değişkenlerin etkisi: Hangi değişken daha belirleyici?
The effect of psycho-cognitive variables on participation in breast cancer screenings: Which variable is more decisive?
- Tez No: 850272
- Danışmanlar: PROF. DR. DENİZ TANYER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sağlık Eğitimi, Health Education
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Hemşirelik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 56
Özet
Araştırma, kadınların sahip olduğu sağlık inançları, kendi sağlıkları üzerindeki kontrol algıları, mevcut sağlık okuryazarlığı gibi psiko-bilişsel değişkenlerin meme kanseri taramalarına katılımlarına etkisini incelemek ve kadınların tarama programlarına katılımlarında bu psiko-bilişsel değişkenlerin etki düzeylerini anlamak amacıyla yapılmıştır. Tanımlayıcı- ilişkisel nitelikteki araştırmanın evrenini Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Zekai Tahir Burak Ek Binası dahiliye polikliniklerine gelen 40-65 yaş arası 494 kadın oluşturmaktadır. Veriler Kişisel Bilgi Formu, Sağlık Algısı Ölçeği, Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ve Champion Sağlık İnanç Modeli Ölçeği kullanılarak 1 Temmuz 2023- 30 Ekim 2023 tarihleri arasında araştırmacı tarafından toplanmıştır. Araştırmada ölçeklerin çalışma grubu güvenirliği cronbach alfa kat sayısı ile değerlendirilmiştir. Meme kanseri tarama programına katılımla ilişkili olan faktörlerin belirlenmesi için bivariate ve multivariate lojistik regresyon analizi kullanılmıştır. Katılımcıların taramalara katılım niyetlerinin belirleyicisi ise hiyerarşik regresyon analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırmada etik kurul ve kurum izni alınmıştır. Çalışmada kadınların klinik meme muayenesi için %40,9'unun düzenli olarak doktora gittiği, %69,2'sinin mamografi çektirdiği ancak iki yılda bir mamografi çektirme oranı % 54,7 bulunmuştur. Mamografinin çekildiği ilk yaş aralığı 40-50'dir. Kadınların düzenli olarak meme kanseri taramalarına katılım niyetlerinin ortalaması ise 7,48±2,03'dir. Sosyodemografik özelliklerden yaş ve medeni durum ile mamografi katılım durumu arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır (p < 0,05). Düzenli beslenmenin, tarama programları ile ilgili bilgi almış olmanın ve aile öyküsünde kanser tanılı birey bulunanların katılım oranının yüksek olduğu bulunmuştur. Kadınların kontrol merkezi algısında, eleştirel sağlık okuryazarlığında ve sağlık inanç ölçeğinde bulunan duyarlılık, önemseme, sağlık motivasyonu, yarar alt boyutlarındaki puan artışının mamografi çektirme olasılığını 1,1-1,3 kat arasında arttırdığı bulunmuştur. Ancak sağlık okuryazarlığının diğer alt boyutları ile mamografi çektirme arasında bir ilişki bulunamamıştır. Ayrıca sağlık inanç ölçeğinin alt boyutu olan engel algısının puan artışının yaklaşık %15 oranında mamografi çektirme olasılığını azalttığı görülmüştür. Araştırma sonuçları meme kanseri tarama programlarına katılım uygulamalarının psiko-bilişsel etmenler göz önüne alındığında yüksek bir oranda olduğunu ancak istenilen seviyede olmadığını göstermiştir. Kadınların meme kanseri taramalarına katılımlarının daha etkin ve yüksek oranda arttırılması için katılımı etkileyen faktörlerin incelenmesi ve etkilerinin değerlendirilmesi önerilmektedir.
Özet (Çeviri)
The research was conducted in order to examine the effect of psycho-cognitive variables such as women's health beliefs, perceptions of control over their own health, current health literacy on their participation in breast cancer screenings and to understand the impact levels of these psycho-cognitive variables on women's participation in screening programs. The population of the descriptive-relational research consists of 494 women between the ages of 40-65 who came to the internal medicine outpatient clinics of Ankara Training and Research Hospital Zekai Tahir Burak Annex Building. The data was collected by the researcher between July 1, 2023 and October 30, 2023 using the Personal Information Form, Health Perception Scale, Health Literacy Scale and Champion Health Belief Model Scale. Ethics committee and institutional permission was obtained for the study. In the study, the study group reliability of the scales was evaluated with the Cronbach alpha coefficient. Bivariate and multivariate logistic regression analysis were used to determine the factors associated with participation in the breast cancer screening program. The determinant of the participants' intention to participate in the scans was evaluated by hierarchical regression analysis. The permission of the ethics committee and the institution was obtained in the research. In the study, it was found that 40,9% of women went to the doctor regularly for clinical breast examination, 69.2% had mammography, but the rate of having mammography every two years was 54,7%. The first age range for mammography is 40-50. The average of women's intention to participate in regular breast cancer screenings is 7,48±2,03. A significant relationship was found between sociodemographic characteristics, age and marital status, and mammography participation status (p < 0,05). It was found that the participation rate of those who had a regular diet, received information about screening programs and had a family history of cancer was higher. It was found that an increase in scores in women's control center perception, critical health literacy, and sensitivity, caring, health motivation, and benefit sub-dimensions in the health belief scale increased the likelihood of having a mammogram by 1,1-1,3 times. However, no relationship was found between other sub-dimensions of health literacy and mammography. In addition, it has been observed that an increase in the score of perception of disability, which is the sub-dimension of the health belief scale, reduces the likelihood of having a mammogram by approximately 15%. Research results have shown that participation practices in breast cancer screening programs are at a high rate, but not at the desired level, considering psycho-cognitive factors. In order to increase women's participation in breast cancer screening more effectively and at a higher rate, it is recommended to examine the factors affecting participation and evaluate their effects.
Benzer Tezler
- Meme kanseri riski yüksek kadınlara uygulanan risk azaltma programının taramalara katılım, sağlık inançları ve davranışlarına etkisi
The effect of risk reduction program applied to women with high breast cancer risk on participation in screening, health beliefs and behavior
HABİBE ÖZÇELİK
Doktora
İngilizce
2021
Halk SağlığıAkdeniz ÜniversitesiHalk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEBAHAT GÖZÜM
- Kadınlarda sağlık okuryazarlık düzeylerinin, meme kanseri taramaları ve meme kanseri risk algısı ile ilişkileri
The relationship between health literacy levels in women, breast cancer screeningand breast cancer risk perception
EREN BÜYÜKÖZMEN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2024
Halk Sağlığıİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ASYA BANU BABAOĞLU
PROF. MUSTAFA TÖZÜN
- Menopoz dönemindeki kadınlara uygulanan motivasyonel görüşme tekniğinin kadınların meme ve serviks kanseri taramalarına katılma durumlarına etkisi
Motivational interviewing technique applied to women in the menopause periodimpact on women's participation in breast and cervical cancer screening
TUĞBA ÖZTÜRK
Doktora
Türkçe
2024
HemşirelikSağlık Bilimleri ÜniversitesiKadın Hastalıkları ve Doğum Hemşireliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLŞAH KÖK
- Sağlığı geliştirme modelleri ile yapılan hemşirelik girişimlerinin yaşlı kadınlarda meme ve serviks kanserine yönelik erken tanı davranışlarına etkisi
Effects of nursing interventions planned with the health promotion models on the breast and cervical cancer early detection behaviors in the older women
AYGÜL KISSAL
Doktora
Türkçe
2012
Halk SağlığıDokuz Eylül ÜniversitesiHalk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞE BEŞER
- Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Hastanesi Aile Hekimliği polikliniğine başvuran 18 yaş üstü kadın hastaların meme kanseri ve tarama yöntemleri hakkındaki bilgi düzeyi ve davranışlarının değerlendirilmesi
Assessment of knowledge level and behavior towards breast cancer and screening methods among female patients aged 18 and above visiting tekirdag namik Kemal University Hospital Family Medicine polyclinic
BÜŞRA OSMANOĞLU ATA
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
Aile HekimliğiTekirdağ Namık Kemal ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYDAN ÇEVİK VAROL