Rusya Müslümanlarının modernleşme hareketi: Kırım-Azerbaycan örneği (1850-1917)
Modernisation movement of Russian Muslims: The case of Kırım-Azerbaijan (1850-1917)
- Tez No: 852238
- Danışmanlar: PROF. DR. TURGAY UZUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Siyasal Bilimler, Political Science
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 253
Özet
Postmodern dünyadan modernleşmenin getirileriyle modernleşme üzerine düşünmek, değerlendirmek, süreci takip etmek ne kadar kolaysa, asırlar öncesinde rasyonel, dünyevi, bireysel etkenlerin ön plana konularak geleneksel olan her şeyin yıkılacağını tahayyül etmek oldukça zor olurdu. Modernleşme ateşi batıda sanat, felsefe, siyasi ve toplumsal olaylar ekseninde yakılmış ve sonucu dünyanın öteki ucunu aydınlatmıştır. Değişim rüzgarları kimi toplumlar için ayakta kalabilmek, kimi toplumlar için ise yeni kimlik inşasına işaret etmiştir. Modernleşme insanlığa hizmet için insanlar tarafından geliştirilmiştir. Aklın üstünlüğü, bireyin merkezi konuma alınması, dinin yerine seküler bakışın yerleştirilmesiyle oluşan toplumsal refah sonucu artan nüfus, sanayileşme ve halkın bilinçlenmesi, kavram için ortaya konulan örneklerdir. Modernleşmenin tanımı farklı değerlendirme noktaları üzerinden ele alınmışsa da başlangıcının 16. Yüzyıl olduğu kabul edilmektedir. Fakat modernleşme olgusunun baş aktörü konumundaki insanın temel gayesi, ilk günden itibaren gelişim ve ilerleme üzerine olduğu için ilerlemenin doğasında var olan zorunlu değişimi ortaya çıkarmasıyla modernleşme için kesin olarak başlangıç noktası ve kronolojiyi söylemek zordur. Kavram olarak modernizm, bir noktadan daha iyi bir noktaya doğru gelişmeyi, evrimleşmeyi ve dönüşümü temsil eder. Modernizmin başarısı ise insan topluluklarının günlük hayatlarındaki etki ve düzenleme gücünün oranı üzerinden değerlendirilebilir. Bu noktadan hareketle modernizmin ortaya çıkış süreci değerlendirilirken aklımıza gelen süreç, Avrupa tipi modernizmin çıktıları olan sanayi, teknoloji, ekonomi, coğrafi keşif ve sanat atılımları gibi pozitif olgular olmaktadır. Pozitif bilimi ve insan aklını önceleyen Avrupa tipi modernleşme çıktıları itibari ile insan ve toplum onuruna hizmet etmesi,“Modernleşme/modernizm”vb. gibi içinde modernizmi barındıran tüm kelimeler anlam olarak iyi ve refahla özdeşleşebilmiş durumdadır. Bu nedenle modernizm denildiğinde eskinin yerine yeniyi, kutsal olanın yerine gözlem ve deneye dayalı olan kabul edilmektedir. Çalışmanın amacı, batı dışı toplumlar kategorisinde değerlendirdiğimiz Rusya Müslümanlarının modernleşme hareketinin Kırım ve Azerbaycan örneğinden yola çıkarak 1850-1917 yılları arasındaki kültürel, toplumsal, ekonomik ve son olarak siyasi boyutundaki gelişmeleri incelemektir. Çalışmanın konusunun Kırım ve Azerbaycan olarak belirlenmesindeki amaç ise, Rusya sınırları içerisinde dağınık şekilde yaşayan Rusya Müslümanları bazında coğrafi farklılık gösteren Kırım ve Azerbaycan'ın modernleşme sürecinde çeşitlilik gösterip göstermediklerini tespit etmektir. Aynı zamanda genel çerçeveden bakıldığında Kazan, Kırım ve Azerbaycan'ın modernleşme sürecinde öncülük teşkil ettiğinin bilinmesidir. Bu bağlamda çalışmanın birinci bölümünde batı toplumlarının modernleşme serüveninin tarihsel sürecini anlatırken, batı dışı toplumlar kategorisinde alternatif Rusya, Türk, Japon modernleşmesi ele alınmıştır. Aynı zamanda Rusya Müslümanlarının milliyetçilik sürecinin altyapısını oluşturan fikirler açısından Panslavizm'in bilinmesi gerekmektedir. Çalışmanın ikinci bölümü ana aktörlerden olan Kırım'ın Çarlık tarafından işgali, Çarlığın bölgedeki reformları, Kırım Müslümanlarının milli uyanış hareketi, Ceditçiliğin tarihsel sürecinden oluşmaktadır. Bununla birlikte Kırım Müslüman aydınlar kuşağının temsilcilerinin hayatı ve düşüncelerine, daha sonraki siyasi süreçte kurulan siyasi hiziplerin faaliyetlerine yer verilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümü Azerbaycan'ın işgali ve sonrasındaki süreç, toplumsal yapısı, modernleşmenin kültürel, eğitim, ekonomik, siyasi boyutları kuşak aydınlar tarafından değerlendirilmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümü Rusya Müslümanlarının siyasi faaliyetleri özellikle Duma süreçleri, düzenlenen kongreler ve kurultaydan oluşmaktadır.
Özet (Çeviri)
As easy as it is to think about, evaluate and follow the process of modernisation from the postmodern world with the benefits of modernisation, centuries ago it would have been quite difficult to imagine that everything traditional would be destroyed by putting rational, worldly, individual factors at the forefront. The fire of modernisation was lit in the West on the axis of art, philosophy, political and social events, and its result illuminated the other end of the world. The winds of change have signalled survival for some societies and the construction of a new identity for others. Modernisation has been developed by people to serve humanity. The superiority of reason, the central positioning of the individual, the increasing population as a result of the social welfare resulting from the replacement of religion with a secular perspective, industrialisation and public awareness are examples of the concept. Although the definition of modernisation has been handled through different evaluation points, its beginning is accepted to be the 16th century. However, it is difficult to say the exact starting point and chronology for modernisation, since the main goal of the human being, who is the main actor of the phenomenon of modernisation, has been on development and progress since the first day, revealing the necessary change inherent in the nature of progress. As a concept, modernism represents development, evolution and transformation from one point to a better point. The success of modernism can be judged by the rate of its power of influence and regulation in the daily lives of human communities. From this point of view, the process that comes to mind when evaluating the emergence of modernism is positive phenomena such as industry, technology, economy, geographical discovery and artistic breakthroughs, which are the outputs of European-type modernism. European-type modernisation, which prioritises positive science and human reason, serves human and social dignity in terms of its outputs, and all words that contain modernism such as“modernisation/modernism”etc. have been identified with good and prosperity in meaning. For this reason, when modernism is mentioned, the new is accepted instead of the old, and what is based on observation and experiment is accepted instead of the sacred. The aim of the study is to examine the developments in the cultural, social, economic and finally political dimension of the modernisation movement of Russian Muslims, which we consider in the category of non-western societies, between 1850-1917, based on the example of Crimea and Azerbaijan. The purpose of determining the subject of the study as Crimea and Azerbaijan is to determine whether Crimea and Azerbaijan, which show geographical differences on the basis of Russian Muslims living scattered within the borders of Russia, show diversity in the modernisation process. At the same time, from the general framework, it is known that Kazan, Crimea and Azerbaijan are pioneers in the modernisation process. In this context, in the first part of the study, while explaining the historical process of the modernisation adventure of western societies, alternative Russian, Turkish and Japanese modernisation in the category of non-western societies were discussed. At the same time, it is necessary to know Panslavism in terms of the ideas that form the infrastructure of the nationalism process of Russian Muslims. The second part of the study consists of the occupation of Crimea by Tsarism, the reforms of Tsarism in the region, the national awakening movement of Crimean Muslims, and the historical process of Jadidism. In addition, the life and thoughts of the representatives of the generation of Crimean Muslim intellectuals, the activities of the political factions established in the later political process are included. In the third part of the study, the occupation of Azerbaijan and the process afterwards, its social structure, cultural, educational, economic and political dimensions of modernisation were evaluated by the generation of intellectuals. The fourth part of the study consists of the political activities of Russian Muslims, especially the Duma processes, congresses and congresses organised.
Benzer Tezler
- Bir Ceditçi aydın Muhammed Fatih Kerimî: Hayatı-faaliyetleri ve eserleri (1870-1937)
A Jadidist intellectual Muhammed Fatih Kerimî: Life-activities and works (1870-1937)
EMRE ÖZSOY
- Tercüman gazetesindeki dil ve edebiyat yazılarının bibliyografyası (1883-1917)
Essays of language and literature in the Tercüman journals : A bibliography (1883-1917)
YILMAZ ÖZKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. YAVUZ AKPINAR
- İsmail Gaspıralı'nın edebî eserlerinde eğitim sorunları üzerine bir araştırma
A review on educational problems in the literary works by Ismail Gaspirinski
ESRA DİNÇAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Öğretmenliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SABAHATTİN ÇAĞIN
- Modern bilimlerin Türkistan'a girişi (1800-1917)
Introduction of modern science to Turkestan (1800-1917)
KISHIMJAN ESHENKULOVA
- İsmail Gaspıralı'nın eğitim anlayışı
Ismail Gaspirali's understanding of education
SELÇUK TÜRKYILMAZ
Doktora
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAVUZ AKPINAR