Nehir su kalitesinin deterministik modelleme ve ekolojik risk analizi yöntemleri ile değerlendirilmesi ve yönetimi: Aksu çayı uygulaması
Assessment and management of river water quality by deterministic modeling and ecological risk analysis: Aksu stream application
- Tez No: 855951
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE MUHAMMETOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Çevre Mühendisliği, Environmental Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 259
Özet
Son yıllarda tarımsal, endüstriyel ve evsel kullanım açısından insan ihtiyaçlarındaki talep artışı, su miktar ve kalitesinde olumsuz değişimlere sebep olmuştur. Ülkemizde akarsuların çevresindeki yoğun tarımsal faaliyetler ve kentsel gelişim, noktasal ve yayılı kaynaklı öncelikli su kirliliği sorunları oluşturmakta, sucul ekolojik kaynakların sürekliliğini ve sucul canlıların yaşam döngülerinde önemli riskler oluşturmaktadır. Bu bağlamda Antalya açısından çok önemli su kaynaklarından biri olan Aksu Çayı'nın su kalitesi üzerine yapılan birçok çalışma fizikokimyasal parametrelerin değerlendirmesini içermektedir. Tez çalışmasının amacı, Aksu Çayı Havzasının Karacaören 2 Barajı ile Akdeniz arasında kalan bölümünde noktasal ve yayılı kirletici kaynaklardan Aksu Çayı'na ulaşan konvansiyonel kirleticilerin WASP8 deterministik nehir su kalitesi modeli ile benzetiminin yapılması, pestisitler için risk analizinin gerçekleştirilmesi ve su durumunun hem miktar hem de kalitesinin birlikte ele alınarak iyileştirilmesi için yapılabilecek yönetim uygulamalarının senaryo analizi ile tespit edilmesi ve değerlendirilmesidir.Su kalitesi izleme çalışmaları bir yıl süresince aylık olarak 12 noktada toplam 12 kez, pestisit analizleri ise 6 noktada 2 aylık periyotlar ile bir yıl süresince gerçekleştirilmiştir. İzleme çalışmasına fizikokimyasal ve bakteriyolojik parametreler ile 167 farklı pestisit dahil edilmiştir. Bakteriyolojik parametreler açısından en belirgin sonuçlar toplam koliform bakteri sayısı 13600 koloni/100 mL, fekal koliform bakteri sayısı 1460 koloni/100 mL ve Escherichia coli (E.coli) 162 koloni/100 mL ile çayın denize döküldüğü lokasyondaki Aksu 10 izleme noktasında tayin edilmiştir. Bu sonucun en belirgin sebebi çayın mansap bölümünde yer alan ve Aksu 9 izleme noktası sonrası deşarjı olan Kundu Turizm Yatırımcıları A.Ş. Atıksu Arıtma Tesisi (KUYAB AAT)'dir. Aksu Çayı havzasındaki yayılı kaynaklı kirliliğin modellenmesi için MapShed hidroloji-havza modeli kullanılmış ve yayılı yüklere ilişkin sonuçlar elde edilmiştir. Aksu Çayı su kalitesinin modellenmesi için de WASP8 su kalite modeli kullanılmış ve MapShed modeline entegre edilmiştir. Deterministik model uygulamasında öncelikle model kalibrasyonu ve doğrulaması çalışmaları yapılmış ve başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Modellemeye dayalı senaryo çalışmaları için iklim değişikliği, yayılı ve noktasal kirlilik kaynakları ve Aksu Çayı'ndan sulama amaçlı su çekimlerinin yönetim uygulamalarını içeren 9 ayrı senaryo oluşturulmuştur. Yayılı kirliliğe yönelik mera yönetimi ve tarımsal alan yönetimi (S3, S4 ve S5) senaryoları mevcut durum ile karşılaştırıldığında en iyi uygulamalar tarımsal alan kaynaklı yayılı kirlilik kontrolü senaryoları (S4 ve S5) olarak belirlenmiştir. Genel olarak Aksu Çayı'nda tarımsal sulama amaçlı su çekimlerinin çalışıldığı S8 ve S9 senaryoları Aksu 5 istasyonu ve mansabını etkilemiştir. Bunun en önemli sebebi orta ve alt havzada yoğun olarak tarım alanlarının yer almasıdır. Su kalite ve miktarı üzerindeki etkiler de akarsuyun mansap bölümünde (Aksu 7 ile Aksu 10 istasyonları arası) kendini göstermiştir. Su çekimlerinin arttırıldığı S8 senaryosu için mansaba doğru NH4-N, NO3-N, TN, İnorg-P ve TP konsantrasyonlarında kötüleşme görülmektedir. Su kalitesinin bozulmasındaki temel baskılar Aksu 9 istasyonu sonrası sisteme eklenen atıksu deşarjları, yağışlı dönemlerde akarsuya ulaşan yayılı kirlilik ve kurak dönemlerde akım değerlerindeki azalma sonucunda atık özümleme/seyreltme kapasitesinin azalmasıdır. İzleme çalışmasına dahil edilen 167 adet pestisit içerisinde tespit limiti (Limit of Detection-LOD) üzerinde analiz edilen toplam pestisit sayısı 26'dır. Bu pestisitler Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği ekinde sunulan öncelikli kirleticiler listesinden 5 pestisit ve spesifik kirleticiler listesinden 18 pestisit içermektedir. Pestisit analiz sonuçlarına bakıldığında tespit sayısı açısından en yüksek değer 31 olarak Aksu 8 izleme noktasında, daha sonra ise sırasıyla Aksu 1'de 28, Aksu 5'te 26, Aksu 10'da 25, Aksu 4'te 23 ve Aksu 9'da 22 olarak belirlenmiştir. Havzanın orta ve alt kısımlarında pestisit oluşum sıklığının yüksek olması, havzadaki tarım arazilerinin alansal dağılımı ile oldukça ilişkilidir. En sık tespit edilen pestisit aktif maddeleri Pendimethalin, Metolachlor ve Theta-cypermethrin olmuştur. Pestisit risk değerlendirme çalışmaları için Environmental Impact Quotient (EIQ) ve Pesticide Environmental Risk Indicator (PERI) değerlendirme araçları kullanılmıştır. EIQ modeliyle, çiftçi, tüketici ve ekolojiden oluşan EIQ bileşenlerini içeren çevresel risk puanları 39 hedef herbisit, fungisit ve insektisit aktif maddesi için elde edilmiştir. Altı pestisit aktif maddesi EIQ veritabanında mevcut olmadığından EIQ puanları hesaplanamamıştır. Hedef herbisit, fungisit ve insektisit gruplarında sırasıyla Oxadiazon, Spiroxamine ve Carbofuran pestisit aktif maddeleri en yüksek çevresel risk puanı alırken, Metazachlor, Fosetyl-Al ve Spinosad pestisit aktif maddeleri en düşük EIQ bileşeni puanlarını almıştır. Tez çalışmasında on adet pestisit aktif maddesi (Carbofuran, Thiamethoxam, Glyphosate-Isopropylamine, Mancozeb, Carboxin, Pendimethalin, Carbaryl, Fosetyl-Al, Oxadiazon ve Alachlor) yüksek EIQArazi skorları ile derecelendirilmiştir. EIQ ve PERI pestisit risk değerlendirme araçlarından elde edilen skorların karşılaştırılması için sonuçlar normalize edilmiştir. Normalize edilen EIQ skorlarına göre Carbofuran, DNOC, Fenthion ve Zeta-cypermethrin aktif bileşenleri en yüksek değerleri almıştır. Buna karşın normalize edilen PERI indeksi için Trifluralin hariç tüm skorlar 0,6 ile 0,4 aralığında kalmıştır. Tez çalışması ile nehir su kalitesinin yönetimi için su kalitesi izleme, deterministik modelleme ve pestisitler için çevresel risk analizini içeren bütünleşik bir çalışma yaklaşımı ortaya konulmuştur.
Özet (Çeviri)
In recent years, the increase in demand for water resources for agricultural, industrial, and domestic purposes has led to adverse changes in both the quantity and quality of water. Intensive agricultural activities and urban development in the vicinity of rivers in our country contribute to the emergence of point and non-point source water pollution issues, posing significant risks to the continuity of aquatic ecological resources and the life cycles of aquatic organisms. In this context, numerous studies have been conducted on the water quality of Aksu Stream, which is a vital water source for Antalya. These investigations encompass the evaluation of physicochemical parameters to assess the current state of the stream's water quality. The aim of this thesis is to conduct a simulation using the WASP8 deterministic river water quality model to assess the transport of conventional pollutants from point and non-point sources in the area between the Karacaören 2 Dam and the Mediterranean Sea within the Aksu Stream Basin. Additionally, the study involves performing a risk analysis for pesticides and identifying and evaluating management practices that can be implemented for the improvement of both the quantity and quality of water through scenario analysis. Water quality monitoring activities were conducted monthly at 12 monitoring points over the course of one year, and pesticide analyses were performed every two months at 6 monitoring points for a total of 6 times during the same period. The monitoring study included physicochemical and bacteriological parameters, along with 167 different pesticides. Prominent results in terms of bacteriological parameters include a total coliform bacteria count of 13,600 colonies/100 mL, fecal coliform bacteria count of 1,460 colonies/100 mL, and Escherichia coli (E.coli) count of 162 colonies/100 mL at the Aksu 10 monitoring station where the stream discharges into the sea. The primary reason for these results is attributed to the discharge from the Kundu Tourism Investors Wastewater Treatment Plant (KUYAB WWTP), located in the downstream section of the stream. The MapShed hydrology-watershed model was employed for the modeling of non-point source pollution in the Aksu Stream Basin, yielding results related to diffuse loads. Additionally, the WASP8 water quality model was utilized for the modeling of Aksu Stream water quality and integrated into the MapShed model. In the deterministic model application, calibration and validation studies were initially conducted, resulting in successful predictions. For modelling based scenario analysis, nine distinct scenarios were developed, encompassing climate change, point and non-point pollution sources, and management practices for water withdrawals from the Aksu Stream for irrigation purposes. In comparison to the current state, the best practices for controlling non-point source pollution from agricultural areas were determined to be agricultural land-based non-point source pollution control scenarios (S4 and S5), as revealed by the comparison of scenarios related to pasture management and agricultural land management (S3, S4, and S5). Generally, scenarios S8 and S9, which focus on water withdrawals for agricultural irrigation purposes, have impacted the Aksu 5 station and the downstream section. This is primarily due to the extensive agricultural practices in the middle and lower basin. The effects on both water quality and quantity are evident in the downstream section (between stations Aksu 7 and Aksu 10) where increased water withdrawals in scenario S8 result in deteriorations in NH4-N, NO3-N, TN, Inorg-P, and TP concentrations. The primary pressures contributing to the deterioration of water quality include the addition of wastewater discharges beyond the Aksu 9 station, diffuse pollution during rainy periods, and a reduction in flow values during dry periods, leading to a decrease in waste assimilation/dilution capacity. Among the 167 pesticides included in the monitoring study, a total of 26 pesticides were detected at levels above the limit of detection (LOD). These pesticides comprise 5 from the priority pollutants list and 18 from the specific pollutants list presented in the Surface Water Quality Regulation. Examining the results of pesticide analysis, the highest detection count, with a value of 31, was observed at monitoring point Aksu 8, followed by 28 at Aksu 1, 26 at Aksu 5, 25 at Aksu 10, 23 at Aksu 4, and 22 at Aksu 9, respectively. The high frequency of pesticide occurrence in the middle and lower parts of the basin is closely related to the spatial distribution of agricultural lands in the basin. The most frequently detected pesticide active ingredients were Pendimethalin, Metolachlor, and Theta-cypermethrin. Environmental Impact Quotient (EIQ) and Pesticide Environmental Risk Indicator (PERI) assessment tools were employed for pesticide risk assessment studies. Using the EIQ model, environmental risk scores were obtained for 39 target herbicide, fungicide, and insecticide active ingredients, encompassing components for farmers, consumers, and ecology. Due to the absence of six pesticide active ingredients in the pesticide database, EIQ scores could not be calculated for these substances. Within the herbicide, fungicide, and insecticide groups, Oxadiazon, Spiroxamine, and Carbofuran pesticide active ingredients received the highest environmental risk scores, while Metazachlor, Fosetyl-Al, and Spinosad pesticide active ingredients obtained the lowest EIQ component scores. In the thesis study, ten pesticide active ingredients (Carbofuran, Thiamethoxam, Glyphosate-Isopropylamine, Mancozeb, Carboxin, Pendimethalin, Carbaryl, Fosetyl-Al, Oxadiazon, and Alachlor) were rated with high Environmental Impact Quotient (EIQ) Field scores. Results were normalized for the comparison of scores obtained from the EIQ and Pesticide Environmental Risk Indicator (PERI) pesticide risk assessment tools. According to the normalized EIQ scores, Carbofuran, DNOC, Fenthion, and Zeta-cypermethrin active components received the highest values. However, for the normalized PERI index, all scores, except for Trifluralin, remained within the range of 0.6 to 0.4. The thesis study presents an integrated approach encompassing water quality monitoring, deterministic modeling, and environmental risk analysis for pesticides to manage river water quality effectively.
Benzer Tezler
- Anomaly detection scenarios in cyber-physical systems
Siber-fiziksel sistemlerde anomali tespit senaryoları
AYŞE SAYIN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. MEHMET TAHİR SANDIKKAYA
- Suat Uğurlu Baraj Gölü'nün (Samsun) su kalitesi ve trofik seviyesinin araştırılması
Investigation of water quality and trophic level ofSuat Uğurlu Dam Lake (Samsun)
TÜRKAN GÜRBÜZTÜRK ORAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
BiyolojiOrdu ÜniversitesiMoleküler Biyoloji ve Genetik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEYHAN TAŞ
- Yüzeysel suların ötrofikasyona duyarlılığı üzerine bir araştırma ve Sakarya havzası örneği
A research on the eutrophication sensitivity of the surface waters and Sakarya river basin sample
GÖZDE ÇIPLAKOĞLU
- Aras nehri (Erzurum)'nin bazı su kalite parametrelerine göre ekolojik durumunun araştırılması
Investigation of the ecological status of the Aras river (Erzurum) according to some water quality parameters
SERDAR GEDİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Su ÜrünleriAtatürk ÜniversitesiSu Ürünleri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZDEN FAKIOĞLU
- Fırat-Dicle Havza Koruma Eylem Planı çerçevesinde Karasu Nehrinin su kalitesinin değerlendirilmesi
Evaluation of water quality of Karasu River within the framework of River Basin Protection Action Plan
FATİH KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Çevre MühendisliğiAtatürk ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP EREN