Yavaş Bilişsel Temponun eşlik ettiği Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tanılı 8-12 yaş arasındaki çocuklarda klinik ve nörobilişsel özelliklerin belirlenmesi ve DEHB ve DEHB+KOKGB tanılı çocuklarla karşılaştırılması
Determination of clinical and neurocognitive characteristics in children between 8-12 years diagnosed with Attention Deficit Hyperactivity Disorder with Sluggish Cognitive Tempo and comparison to children with ADHD and with ADHD+ODD
- Tez No: 858756
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEKERİYA DENİZ AKTAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: YBT, DEHB, Yürütücü İşlevler, Duygu Düzenleme Güçlüğü, Yalnızlık Tercihi, SCT, ADHD, Executive Functions, Emotion Dysregulation, Solitude
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Işık Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 435
Özet
Çalışmada Çocuklar için Yalnızlık Tercihi ve Sosyal Dışlanma ölçeklerinin geliştirilmesi ve Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalışmasının yapılması ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ve Yavaş Bilişsel Tempo (YBT) belirtileri olan 8-12 yaş aralığındaki çocuklarda aile işlevselliğinin, duygu düzenleme güçlüğünün, yalnızlık tercihinin, sosyal dışlanmanın, içe yönelim bozukluklarının ve yürütücü işlevlerin yordayıcı ve aracı etkilerinin incelenmesi ve DEHB ve DEHB+Karşı Olma Karşı Gelme Bozukluğu (KOKGB) tanılı çocuklarla karşılaştırılması amaçlanmaktadır. Pilot çalışma uygun örnekleme yöntemi ile belirlenen, çocuk ve ergen psikiyatri kliniklerine başvuran 8-12 yaşları arasındaki 337 çocuktan oluşmaktadır. Temel araştırma ise çocuk ve ergen psikiyatri kliniklerine başvuran ve DSM-V tanı kriterlerine göre DEHB (n =246), DEHB+KOKGB (n = 212) ve DEHB+YBT (n = 176) tanıları olan 8-12 yaşları arasındaki 841 çocuktan oluşmaktadır. Çocuklara ve ebeveynlerine sosyodemografik özellikler ve veri formu, Aile Değerlendirme Ölçeği (ADÖ), Duygu Düzenleme Güçlüğü Ölçeği (DDG), 6-18 yaş Çocuk ve Gençler İçin Davranış Değerlendirme ölçeği (CBCL), Barkley Çocuk Dikkat anketi, Turgay Yıkıcı Davranım Bozuklukları için DSM-IV'ye Dayalı Tarama ve Değerlendirme Ölçeği, Çocuklar için yalnızlık ölçeği, Çocuklar için Sosyal Dışlanma (ÇSDÖ) ve Yalnızlık tercihi ölçekleri (ÇYTÖ) uygulanmıştır. Ayrıca, tanısal değerlendirme için Okul çağı çocuklar için duygudurum bozuklukları ve şizofreni formu şimdi ve yaşam boyu şekli DSM-V, yürütücü işlevlerin değerlendirilmesi için bilgisayar tabanlı nöropsikolojik test bataryası CNS-VS kullanılmıştır. Pilot çalışmada ölçek geçerlik ve güvenirliği kapsamına madde analizi, Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör analizleri kullanılmıştır. Tüm çalışmada betimsel analizlerde, Ki-Kare Testi, Bağımsız Örneklem T-Testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi; değişkenler arası ilişkilerin incelenmesinde Pearson Korelasyon Testi, Bağımsız Örneklem T-Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi, Adımsal Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi, Process Macro analizleri uygulanmıştır. Pilot çalışma sonucunda, Açımlayıcı faktör analizi ve oblik rotasyon, ÇYTÖ ve ÇSDÖ için sırasıyla %65,57 ve %66,25 açıklanan toplam varyansla tek faktörlü yapıya işaret etmiştir. ÇYTÖ ve ÇSDÖ'nün Doğrulayıcı Faktör Analizi sonuçları, ölçeklerin kabul edilebilir uyum iyiliği değerlerine sahip olduğunu göstermiştir. ÇYTÖ ve ÇSDÖ'nün Cronbach alfa katsayıları sırasıyla 0,94 ve 0,95 bulunmuştur. Ölçeklerin iki yarı güvenirliklerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Temel çalışma kapsamında yapılan analizler sonucunda DEHB+YBT olan çocuklarda aile işlevselliğinin ve YBT belirti şiddetinin ne doğrudan ne de dolaylı yoldan yürütücü işlevler üzerinde etkili olmadığı saptanmıştır. Aile işlevselliğinin duygu düzenleme güçlüğü üzerinden ve yalnızlık tercihi üzerinden ayrı ayrı içe yönelim bozukluklarını yordayarak YBT belirti şiddetini etkilediği belirlenmiştir. DEHB+YBT grubunda yürütücü işlevler ve YBT belirti şiddeti ile içe yönelim bozuklukları arasında duygu düzenleme güçlüğünün hem tek başına hem de yalnızlık tercihi üzerinden aracı etkisi olduğu; YBT belirti şiddeti ile yalnızlık tercihi arasındaki ilişkide de duygu düzenleme güçlüğünün aracıya etkiye sahip olduğu bulunmuştur. DEHB+YBT olan çocuklarda seçici dikkat ve sürekli dikkat puanlarının sadece duygu düzenleme güçlüğü üzerinden ve duygu düzenleme güçlüğünün yalnızlık tercihini etkileyerek içe yönelim bozukluklarını belirlenmiştir. Yapılan adımsal çoklu doğrusal regresyon analizi sonucunda YBT'nin sadece CBCL Sosyal İçe Dönüklük alt boyutu (%66,1), Yalnızlık Tercihi (%3), ADÖ İletişim alt boyutu (%0,3), CNS-VS Psikomotor hız (%0,2) ve Nörobilişsel Endeks (%0,2) puanları tarafından anlamlı düzeyde yordandığı belirlenmiştir. Tanı grupları karşılaştırıldığında, DEHB+YBT olanların DEHB'ye oranla aile işlevselliği problem çözme ve iletişim alt boyutları, duygu düzenleme güçlüğü netlik ve farkındalık alt boyutları, içe yönelim bozuklukları, yalnızlık tercihi toplam puan ortalamalarında ve yürütücü işlevlerle ilişkili olan bilişsel esneklik puanlarının yüksek olduğu, yürütücü işlevlerle ilişkili olan psikomotor hız puanlarının düşük olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, ÇYTÖ ve ÇSDÖ, çocukluk döneminde yalnızlık tercihini ve sosyal ilişkilerden dışlanmayı değerlendirmek için güvenilir ve geçerli ölçütler olarak kabul edilebilir. Bu çalışmanın YBT belirtisine sahip çocuklara yönelik klinik değerlendirilmenin doğru yapılması, tedavi yöntemlerine etki edebilecek faktörlerin belirlenmesi, etiyolojik faktörlere dair daha çok veri toplanması ve ileriye yönelik koruyucu faktörlerin belirlenmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
This study aimed to develop measurement tools to determine loneliness preference and exclusion from social relationships in children between the ages of 8-12 and conduct a Turkish validity and reliability study of the Solitude Scale for Children (SSC) and the Social exclusion scale for Children (SESC). Also, it is aimed to examine the predictive and mediating effects of family functioning, emotion dysregulation, loneliness preference, social exclusion, internalizing disorders, and executive functions in children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) and Sluggish Cognitive Tempo (SCT) and comparison to ADHD+Oppositional Defiant Disorder (ODD) and ADHD. The pilot study consisted of 337 children aged 8-12 years who applied to child and adolescent psychiatry clinics, determined by a convenient sampling method. The basic study consisted of 841 children aged 8-12 years who applied to child and adolescent psychiatry clinics and were diagnosed with ADHD (n =246), ADHD+ODD (n=212), and ADHD+YBT (n=176) according to DSM-V diagnostic criteria. Sociodemographic characteristics and data form, Family Rating Scale (FAS), Emotion Regulation Difficulty Scale (DDG), Behavior Rating Scale for 6-18 Years Old Children and Adolescents (CBCL), Barkley Child Attention Questionnaire, Turgay DSM for Disruptive Behavior Disorders-IV Based Screening and Evaluation Scale, Loneliness Scale for Children, Social Exclusion Scale for Children (SESC) and Solitude Scale for Children (SSC) were applied. In addition, the Kiddie-SADS-lifetime version was used for diagnostic evaluation, and the computer-based neuropsychological test battery CNS-VS was used for the evaluation of executive functions. In the pilot study, item analysis, Exploratory, and Confirmatory Factor analyses were used within the scope of scale validity and reliability. In the descriptive analysis of the whole study, Chi-Square Test, Independent Sample T-Test and One-Way Analysis of Variance; Pearson Correlation Test, Independent Sample T-Test, One-Way Analysis of Variance, Stepwise Multiple Linear Regression Analysis, Process Macro analyses were applied to examine the relationships between variables. Exploratory factor analysis and oblique rotation indicated one factor for SSC and SESC with an explained total variance of 65.57% and 66.25% respectively. Confirmatory Factor Analysis results of SSC, and SESC indicated that the scales had acceptable goodness of fit. The overall Cronbach's alpha coefficient of SSC and SESC was 0.94 and 0.95. Split-half reliabilities of them were high. As a result of the analysis of the main study, it was determined that family functionality and the severity of SCT symptoms did not directly or indirectly affect executive functions in children with ADHD+SCT. It was determined that family functionality affected the severity of SCT symptoms by predicting internalizing disorders separately through emotion regulation difficulties and solitude. In the ADHD+SCT group, it was found that emotion dysregulation had a mediating effect between executive functions and SCT symptom severity and internalizing disorders, both on its own and on solitude; It was also found that emotion dysregulation had a mediating effect on the relationship between SCT symptom severity and solitude. Internalizing disorders were determined by selective attention and sustained attention scores only through emotion dysregulation and emotion dysregulation on solitude in ADHD+SCT children. As a result of stepwise multiple linear regression analysis, only CBCL Social Introversion sub-dimension (66.1%), Solitude (3%), FAD Communication sub-dimension (0.3%), CNS-VS Psychomotor speed (0.2%) and Neurocognitive Index (0,2%) scores. When the diagnostic groups were compared, ADHD+SCT children had higher FAD problem-solving and communication sub-dimensions, DDG clarity and awareness sub-dimensions, internalizing disorders, solitude total score averages, and cognitive flexibility scores related to executive functions, compared to ADHD. It was determined that psychomotor speed scores related to executive functions were low. In conclusion, SESC and SSC can be accepted as reliable and valid criteria to evaluate loneliness preference and exclusion from social relationships in childhood. It is thought that this study will contribute to the accurate clinical evaluation of children with SCT, determine the factors that may affect the treatment methods, collect more data on etiological factors, and determine the protective factors for the future.
Benzer Tezler
- Yavaş bilişsel temponun eşlik ettiği ve etmediği dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanılı 8-12 yaş çocuklarda empati, ebeveyn davranış biçimi ve komorbidite varlığı ile akran zorbalığı ilişkisinin karşılaştırılması
A comparison of the relationship between peer bullying/victimization and empathy, parental attitudes, psychiatric comorbidity in attention deficit hyperactivity disorder-diagnosed, 8-12 year-old children with and without sluggish cognitive tempo
EMİNE BİLGEN DOĞAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2020
PsikiyatriSağlık Bilimleri ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CANER MUTLU
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda yavaş bilişsel tempo bağlanma ve mizaç ilişkisinin değerlendirilmesi
Evaluation of the relationship among sluggish cognitive tempo, attachment and temperament in children with attention deficit hyperactivity disorder
HASAN CAN ÖZBAY
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2022
PsikiyatriAdnan Menderes ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HATİCE AKSU
- Morbid obez ve obez çocuklarda psikopatolojilerin ve yavaş bilişsel temponun değerlendirilmesi
Evaluation of psychopathologies and slow cognitive pace in morbid obese and obese children
ÖMER YOLCU
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2021
PsikiyatriAkdeniz ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZGE GİZLİ ÇOBAN
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu(DEHB) tanılı olgularda ebeveyn kabul-red kavramı'na sluggish cognitive tempo(SCT - yavaş bilişsel tempo)'nun etkisi
The parental acceptance - rejection perceptions among children with attention deficit hyperactivity disorder and investigate the impact of sluggish cognitive tempo diagnosis
HASİBE ARAS
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2024
PsikiyatriEge ÜniversitesiÇocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EYÜP SABRİ ERCAN
- Yavaş bilişsel tempo (sluggish cognitive tempo-sct)ile dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuk ve ergenlerde diffusion tensor ımaging (dtı) görüntüleme bulgularının araştırılması
Evaluation of diffusion tensor imaging (dti) imaging findings in children and adolescents with attention deficit hyperactivity disorder and sluggish cognitive tempo-sct
GÜL ÜNSEL BOLAT
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2017
PsikiyatriEge ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EYÜP SABRİ ERCAN